Όχι, μετά τη θέση σε εφαρμογή του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 στις 25/5/2018 η υποχρέωση γνωστοποίησης ή λήψης άδειας από την Αρχή που προέβλεπε ο ν. 2472/1997 καταργήθηκε.
2. Υπάρχουν άλλες προϋποθέσεις για τη λειτουργία ενός συστήματος βιντεοεπιτήρησης;
Λόγω της επεξεργασίας που πραγματοποιείται μέσω ενός συστήματος βιντεοεπιτήρησης, έχετε όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τον ΓΚΠΔ για τον υπεύθυνο επεξεργασίας. Αυτές περιλαμβάνουν τουλάχιστον τα εξής:
- Ενημέρωση των εισερχόμενων στον επιτηρούμενο χώρο, τόσο με κατάλληλη πινακίδα όσο και με αναλυτική πληροφόρηση σε ιστοσελίδα ή έντυπο,
- να είστε έτοιμοι να ικανοποιείτε τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων,
- και να τεκμηριώνετε τη νομιμότητα της χρήσης του συστήματος με βάση την αρχή της λογοδοσίας.
Για περισσότερες πληροφορίες δείτε τον οδηγό συμμόρφωσης με τον ΓΚΠΔ εδώ − και ιδίως για την υποχρέωση τήρησης αρχείων δραστηριοτήτων εδώ ή εκπόνησης εκτίμησης αντικτύπου ως προς την προστασία δεδομένων, εφόσον η επεξεργασία μέσω του συστήματος εμπίπτει σε κάποια από όσες περιγράφονται εδώ. Επισημαίνουμε ότι τα συστήματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για οικιακό σκοπό εξαιρούνται του Κανονισμού.
3. Διαθέτω εμπορικό κατάστημα. Πού μπορώ να τοποθετήσω κάμερες;
Μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερες σε σημεία εισόδου/εξόδου (χωρίς όμως να λαμβάνετε εικόνα από δημόσιο χώρο), στα ταμεία και σε χώρους φύλαξης χρημάτων, σε αποθήκες εμπορευμάτων, καθώς και σε χώρους στάθμευσης και ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων. Για καταστήματα πολύ μεγάλης έκτασης ή στα οποία διακινούνται εμπορεύματα μεγάλης αξίας μπορούν να τοποθετηθούν κάμερες και σε χώρους όπου κινούνται πελάτες, εφόσον αυτό κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση, η γωνία λήψης πρέπει να είναι τέτοια ώστε να εστιάζει όσο λιγότερο γίνεται σε πρόσωπα, καθώς και να προτιμώνται λήψεις όσο το δυνατόν ευρύτερης οπτικής γωνίας. (βλ. και άρθρο 19 της οδηγίας 1/2011).
Σε κάθε περίπτωση, δεν επιτρέπεται να τοποθετήσετε κάμερες σε χώρους στους οποίους εργάζεται προσωπικό και δεν έχουν πρόσβαση οι πελάτες ή σε γραφεία εργαζομένων (βλ. και άρθρο 7 της οδηγίας 1/2011).
4. Διαθέτω εστιατόριο/μπαρ/καφετέρια. Σε ποια σημεία μπορώ να τοποθετήσω κάμερες και σε ποια όχι;
Ισχύουν τα ίδια με όσα αναφέρονται στην ερώτηση 3. Επισημαίνεται ιδιαίτερα, ωστόσο, ότι δεν επιτρέπεται να καταγράφετε χώρους συνεστίασης ή αναψυχής/διασκέδασης (τραπέζια, καθίσματα, πίστα). Αναφορικά με το μπαρ, κάμερα επιτρέπεται μόνο στον χώρο του ταμείου, τοποθετημένη με τρόπο ώστε να εστιάζει σε αυτό για την αποφυγή κλοπής. Επίσης δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών στην κουζίνα ή άλλους χώρους στους οποίους κινούνται μόνο εργαζόμενοι (βλ. και άρθρο 19 της οδηγίας 1/2011).
5. Τι θεωρείται δημόσιος χώρος; Επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών σε τέτοιους χώρους;
Δημόσιοι χώροι είναι αυτοί που προορίζονται κατά την κείμενη πολεοδομική νομοθεσία και τον Αστικό Κώδικα για κοινή χρήση, π.χ. οδοί, πλατείες, άλση, αιγιαλός, παραλία, λιμάνια, όχθες λιμνών και ποταμών, δημόσια δάση. Περαιτέρω δημόσιος χώρος θεωρείται και κάθε άλλος, ανοικτός και ελευθέρως προσβάσιμος σε απροσδιόριστο αριθμό προσώπων χώρος ο οποίος με οποιοδήποτε νόμιμο τρόπο (π.χ. οικοδομική άδεια) έχει τεθεί σε κοινή χρήση. Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να ανήκουν μεγάλα εμπορικά κέντρα, ειδικά πάρκα, χώροι αναψυχής, κ.λπ. Στους δημόσιους χώρους συγκαταλέγονται, τέλος, και οι σταθμοί διακίνησης επιβατών με μέσα μαζικής μεταφοράς, όπως μετρό, κτίρια επιβατών του αεροδρομίου, κ.λπ., χώροι δηλαδή προσβάσιμοι σε απεριόριστο αριθμό ατόμων, που όμως μπορεί να είναι και κλειστοί και η είσοδος σε αυτούς ελεγχόμενη.
Κατά κανόνα, δεν επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών σε δημόσιο χώρο από ιδιώτη για τον σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών (μια τέτοια τοποθέτηση μπορεί να επιτραπεί σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις – βλ. άρθρο 6 της οδηγίας 1/2011).
6. Μπορώ να τοποθετήσω κάμερες έξω από την επιχείρησή μου, σε δημόσιο χώρο;
Όχι – δεν επιτρέπεται η λήψη εικόνας από παράπλευρες οδούς ή/και πεζοδρόμια (βλ. και την ερώτηση 5). Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να επιτραπεί μια τέτοια λήψη λόγω της «φύσεως» του χώρου, εφόσον σε αυτές τις περιπτώσεις η λήψη περιορίζεται στον απολύτως απαραίτητο παράπλευρο χώρο (π.χ. κρατικά κτίρια, μεγάλα ξενοδοχεία, μηχανήματα αυτόματης συναλλαγής των τραπεζών) – (βλ. άρθρο 6 της οδηγίας 1/2011).
7. Υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπεται η τοποθέτηση καμερών σε σχολεία/σχολικά συγκροτήματα;
Η εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε σχολεία πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. Η σχετική απόφαση πρέπει να λαμβάνεται από το αρμόδιο όργανο για τη διοίκηση του σχολείου, αφού ληφθεί υπόψη η γνώμη εκπροσώπων του διδακτικού προσωπικού, των συλλόγων γονέων και των μαθητικών συλλόγων. Το σύστημα δεν επιτρέπεται να λειτουργεί σε ώρες που το σχολείο είναι σε λειτουργία και όλοι (μαθητές και φορείς της εκπαιδευτικής κοινότητας) πρέπει να είναι πλήρως ενήμεροι γι’ αυτό έτσι ώστε να γνωρίζουν ότι δεν παρακολουθούνται. Τα δεδομένα πρέπει να διαγράφονται την επόμενη εργάσιμη ημέρα (εφόσον δεν υπήρξε κάποιο συμβάν), ενώ σε κάθε περίπτωση η λειτουργία του πρέπει να αξιολογείται ανά τακτά διαστήματα (όχι μεγαλύτερα του ενός έτους), οι δε μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί και λοιποί εργαζόμενοι πρέπει να μπορούν να έχουν πρόσβαση στα σχετικά με την αξιολόγηση στοιχεία (βλ. και άρθρο 18 της οδηγίας 1/2011).
Ειδικά για περιπτώσεις σχολικών εγκαταστάσεων μεγάλης έκτασης μη δημόσιων σχολείων, όταν δεν είναι πρακτικός ο έλεγχος των απομακρυσμένων σημείων των εγκαταστάσεων με ηπιότερα μέσα (π.χ. φύλακες), μπορεί να είναι νόμιμη η λειτουργία καμερών που εστιάζουν στα απομακρυσμένα σημεία και κατά τις ώρες λειτουργίας του σχολείου, αλλά με κατάλληλες διασφαλίσεις, όπως απορρέουν από τον ΓΚΠΔ.
8. Ποιος έχει την αρμοδιότητα λειτουργίας καμερών σε δημόσια σχολεία;
Με βάση το άρθρο 204 παρ. 8 του ν. 4610/2019 (νομοθεσία αρμοδιότητας Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων), ένα δημόσιο σχολείο δεν έχει τη δυνατότητα χρήσης καμερών κατά την ώρα λειτουργίας του. Κατά τις ώρες που το σχολείο δεν λειτουργεί, ο εκάστοτε Δήμος, ο οποίος έχει από τη νομοθεσία την ευθύνη –μεταξύ άλλων– για τη φύλαξη των σχολικών μονάδων, έχει αρμοδιότητα για την προστασία του χώρου και άρα μόνο αυτός μπορεί να αποτελεί τον υπεύθυνο επεξεργασίας. Βλ. σχετικά την απόφαση 21/2019.
Δεν μπορείτε να τοποθετήσετε κάμερες εξωτερικά του ιατρείου σας (π.χ. που να επιβλέπουν τον διάδρομο ή την είσοδο της πολυκατοικίας), διότι στα σημεία αυτά υπεύθυνος τοποθέτησης καμερών είναι μόνο το αρμόδιο όργανο διαχείρισης της πολυκατοικίας (π.χ. η Γενική Συνέλευση) και ισχύουν τα όσα αναφέρονται στο άρθρο 15 της οδηγίας. Για τον έλεγχο της εισόδου του διαμερίσματος που βρίσκεται το ιατρείο σας, δείτε την ενότητα σχετικά με τις κάμερες σε οικίες και πολυκατοικίες (ερώτηση 4 και τις σχετικές 2 και 3).
Υπενθυμίζουμε ότι δεν επιτρέπεται να έχετε κάμερα στο σαλόνι (χώρο) αναμονής (βλ. και άρθρο 20 της οδηγίας 1/2011). Κάμερα μπορεί να τοποθετηθεί, για παράδειγμα, εσωτερικά της εισόδου του χώρου του ιατρείου.
Τα δεδομένα πρέπει να τηρούνται για τον απολύτως απαραίτητο χρόνο – ο υπεύθυνος επεξεργασίας πρέπει να είναι σε θέση να τεκμηριώσει τους λόγους για τους οποίους επέλεξε έναν συγκεκριμένο χρόνο τήρησης ως απολύτως απαραίτητο. Η Αρχή, με την οδηγία 1/2011, έθεσε ως ευλόγως επαρκή μέγιστο χρόνο τήρησης, κατ’ αρχήν, το διάστημα των 15 ημερών, εκτός από εξαιρέσεις (για τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ο χρόνος ορίζεται στις 45 ημέρες). Ειδικά για πολυκατοικίες, τα δεδομένα πρέπει να τηρούνται το πολύ μέχρι 48 ώρες, ενώ για σχολικά συγκροτήματα κ.λπ. μέχρι την επόμενη εργάσιμη ημέρα. Ο χρόνος τήρησης μπορεί να παραταθεί εφόσον υπάρξει κάποιο συμβάν και το υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο ή εφόσον ασκηθεί σχετικό δικαίωμα περιορισμού της επεξεργασίας από υποκείμενο των δεδομένων.
Με τις ψεύτικες κάμερες δεν γίνεται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και, συνεπώς, δεν έχετε καμία υποχρέωση προς την Αρχή. Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι ένα τέτοιο σύστημα που προσομοιάζει με κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, παρ’ ότι δεν λειτουργεί, ενδέχεται να δημιουργεί στους πολίτες την πεποίθηση ότι λαμβάνει χώρα επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Η αίσθηση του πολίτη ότι είναι πολύ πιθανό να βρίσκεται υπό παρακολούθηση επηρεάζει τη συμπεριφορά του, επομένως η εγκατάσταση ενός τέτοιου συστήματος ενδεχομένως να προσβάλλει το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου (άρθρο 5 § 1 Σ).
Για την περίπτωση που οι κάμερες λαμβάνουν εικόνα, ακόμα και αν δεν καταγράφουν/αποθηκεύουν δεδομένα, συντελείται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων (έστω και ηπιότερης μορφής σε σχέση με την καταγραφή), οπότε ισχύουν οι προϋποθέσεις νομιμότητας του ΓΚΠΔ.
Για τη διαφημιστική προβολή ενός τόπου ή μιας επιχείρησης δεν είναι αναγκαία η χρήση εικόνων όπου τα πρόσωπα είναι αναγνωρίσιμα. Θα πρέπει να φροντίσετε:
- είτε οι κάμερες να είναι τοποθετημένες κατά τρόπο τέτοιο ώστε να μην είναι εφικτή η αναγνώριση προσώπων ή αριθμών πινακίδων αυτοκινήτων (οπότε και δεν υφίσταται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων),
- είτε να λαμβάνετε κατάλληλα μέτρα, όπως τεχνικές θόλωσης, αν στη λαμβανόμενη εικόνα περιλαμβάνονται πάντα πρόσωπα, ώστε αυτά να μην είναι αναγνωρίσιμα. Στην περίπτωση αυτή υφίσταται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων.
Πρέπει να είστε πολύ προσεχτικοί ώστε στην προβαλλόμενη εικόνα να μην αναγνωρίζονται πρόσωπα ή/και πινακίδες αυτοκινήτων, καθώς τότε συντελείται μη νόμιμη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων (εκτός κι αν έχετε τη ρητή συγκατάθεση όλων όσων τα δεδομένα επεξεργάζεστε, πράγμα ανέφικτο στις περισσότερες περιπτώσεις).
Κατ’ αρχάς σημειώνεται ότι, σε κάθε περίπτωση, μπορείτε να ασκήσετε τα δικαιώματά σας σε σχέση με το σύστημα βιντεοεπιτήρησης, ιδίως τα δικαιώματα πρόσβασης και εναντίωσης, στα οποία ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος, βάσει του ΓΚΠΔ, να σας απαντήσει εγγράφως. Εάν ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεν απαντήσει ή αν η απάντηση δεν είναι ικανοποιητική, τότε μπορείτε να προβείτε σε καταγγελία στην Αρχή (υποβάλλοντας ταυτοχρόνως και την τυχόν απάντηση του υπευθύνου).
Εφόσον οι κάμερες λειτουργούν για τον έλεγχο/παρακολούθηση του προσωπικού, η επεξεργασία είναι παράνομη (βλ. ειδικότερα το άρθρο 7 της οδηγίας 1/2011, αλλά και το άρθρο 27 του ν. 4624/2019) και έχετε τη δυνατότητα να υποβάλετε καταγγελία στην Αρχή, είτε μέσω συλλογικού οργάνου είτε ατομικά. Σημειώνεται ότι, δεδομένου ότι ο καταγγελλόμενος ενδεχομένως να δικαιούται να έχει πρόσβαση στα στοιχεία της καταγγελίας, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων του καταγγέλλοντος (βλέπε σχετικά την απόφαση 73/2010 της Αρχής, στην οποία προσδιορίζονται ρητά περιπτώσεις όπου μια τέτοια πρόσβαση δεν επιτρέπεται), η υποβολή καταγγελίας μέσω συλλογικού οργάνου κατόπιν ανάθεσης του υποκειμένου των δεδομένων κρίνεται πιο πρόσφορη.
Σημειώνεται επίσης ότι, λόγω της σχέσης εξάρτησης εργαζόμενου με εργοδότη, η συγκατάθεση των εργαζομένων για μια τέτοια επεξεργασία δεν θεωρείται κατά κανόνα νόμιμη, αφού είναι πολύ δύσκολο να διασφαλιστεί ότι μια τέτοια συγκατάθεση είναι ελεύθερη (βλ. επίσης σχετικά και τη Γνώμη 8/2001 της Ομάδας εργασίας του άρθρου 29 της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στην εργασιακή σχέση).
Μπορείτε να ασκήσετε το δικαίωμα πρόσβασης στην επιχείρηση που έχει τοποθετήσει τις κάμερες, δηλαδή να ζητήσετε να σας προσκομίσει αντίγραφο βιντεοσκοπημένου υλικού στο οποίο σας έχει καταγράψει ή, εναλλακτικά, να σας επιδείξει απλά ένα σχετικό βιντεοσκοπημένο υλικό. Σημειώνεται ότι ο υπεύθυνος της επεξεργασίας είναι υποχρεωμένος, βάσει του άρθρου 15 του ΓΚΠΔ, να απαντήσει στο αίτημά σας (ουσιαστικά να σας περιγράψει πλήρως το είδος της επεξεργασίας που πραγματοποιείται και τα χαρακτηριστικά αυτής): αν δεν απαντήσει ή αν η απάντησή του δεν είναι ικανοποιητική, τότε μπορείτε να προβείτε σε καταγγελία στην Αρχή (βλ. και άρθρο 13 της οδηγίας 1/2011 για αναλυτικότερες πληροφορίες επί της διαδικασίας). Επίσης μπορείτε να ασκήσετε περαιτέρω και το δικαίωμα εναντίωσης, (όπως επίσης επισημαίνεται στο άρθρο 13 της οδηγίας 1/2011). Ειδικότερα για το δικαίωμα αυτό σημειώνεται ότι ο υπεύθυνος οφείλει, εφόσον διαπιστώσει ότι πρέπει να ικανοποιηθεί το σχετικό αίτημα, να προσαρμόσει κατάλληλα το σύστημα ώστε να αποφευχθεί αντίστοιχη επεξεργασία στο μέλλον.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν επιτρέπεται οι κάμερες να καταγράφουν τραπέζια, καθίσματα, μπαρ, κ.λπ.
Μπορείτε να ασκήσετε το δικαίωμα περιορισμού της επεξεργασίας (άρθρο 18 του ΓΚΠΔ), το οποίο ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να ικανοποιήσει. Με το δικαίωμα αυτό, μπορείτε να ζητήσετε να μη διαγραφούν τα δεδομένα που σας αφορούν, επειδή τα χρειάζεστε για τη θεμελίωση/άσκηση ή την υποστήριξη νομικών αξιώσεων. Φροντίστε να ασκήσετε το δικαίωμά σας γρήγορα, εντός του αρχικού χρόνου διατήρησης των δεδομένων.
