Η ελληνική νομοθεσία για την αποζημίωση θυμάτων από εγκλήματα βίας περιλαμβάνει τα εξής εγκλήματα που έχουν τελεστεί στην Ελλάδα:
Εγκλήματα βίας από πρόθεση, ή εγκλήματα που προβλέπονται στα άρθρα 323Α (εμπορία ανθρώπων “trafficking”: α) την υπαγωγή σε καθεστώς δουλείας ή σε παρεμφερείς προς τη δουλεία πρακτικές, β) την υπαγωγή σε καθεστώς ειλωτείας, γ) την εργασία ή την επαιτεία του θύματος (εργασιακή εκμετάλλευση), δ) την τέλεση εγκληματικών πράξεων από αυτό, ε) την αφαίρεση κυττάρων, ιστών ή οργάνων του σώματός του, στ) την τέλεση από αυτό γενετήσιων πράξεων, πραγματικών ή προσποιητών, ή την παροχή εργασίας ή υπηρεσιών που έχουν ως αποκλειστικό σκοπό τη γενετήσια διέγερση (γενετήσια εκμετάλλευση) ή ζ) τον εξαναγκασμό του σε τέλεση γάμου), 336 σε βάρος ανηλίκου (εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής), 339 παρ. 1 και 3 (γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους ή ενώπιόν τους), 342 παρ. 1 (κατάχρηση ανηλίκων), 348Α (πορνογραφία ανηλίκων), 348Β (προσέλκυση παιδιών για γενετήσιους λόγους), 348Γ (πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων) και 351Α (γενετήσια πράξη με ανήλικο έναντι αμοιβής) του Ποινικού Κώδικα.
Για ποια είδη βλάβης μπορώ να λάβω αποζημίωση;
Για κάθε αξιόποινη πράξη από πρόθεση, που τελείται με χρήση σωματικής βίας ή απειλής σωματικής βίας και είχε ως επακόλουθο το θάνατο ή τη βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του θύματος και για κάθε αξιόποινη πράξη από πρόθεση που τελείται με χρήση σωματικής βίας ή απειλής σωματικής βίας και τιμωρείται με κάθειρξη.
Σημειώνεται ότι στους υπαλλήλους των καταστημάτων κράτησης, που είναι θύματα εγκλημάτων βίας από πρόθεση, τα οποία τους προκάλεσαν αναπηρία ή βαριά παραμόρφωση και έχουν τελεστεί στην Ελλάδα, μετά την 1.1.2010 χορηγείται αναρρωτική άδεια με αποδοχές, χωρίς διακοπή, μέχρις ότου η οικεία υγειονομική επιτροπή γνωματεύσει ότι είναι ικανοί προς εργασία.
Μπορώ να λάβω αποζημίωση αν είμαι συγγενής ή πρόσωπο εξαρτώμενο από θύμα που έχασε τη ζωή του λόγω εγκληματικής πράξης; Ποιοι συγγενείς ή εξαρτώμενα πρόσωπα μπορούν να λάβουν αποζημίωση;
Δικαιούνται αποζημίωση οι οικείοι του θύματος, δηλαδή σύζυγος, το πρόσωπο που συνοικεί με το θύμα σε σταθερή και συνεχή σχέση ετερόφυλης ή ομόφυλης δέσμευσης, οι μνηστευμένοι, οι συγγενείς εξ αίματος και εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή, οι θετοί γονείς και τα θετά τέκνα, οι αδελφοί και οι σύζυγοι και μνηστήρες των αδελφών και τα εξαρτώμενα από το θύμα πρόσωπα πέραν των συντηρούμενων τέκνων του και οι γονείς.
Μπορώ να λάβω αποζημίωση αν είμαι συγγενής ή πρόσωπο εξαρτώμενο από θύμα που επέζησε; Ποιοι συγγενείς ή εξαρτώμενα πρόσωπα μπορούν να λάβουν αποζημίωση στην περίπτωση αυτή;
Σε αυτήν την περίπτωση, αποζημίωση δικαιούται μόνο ο άμεσα ζημιωθείς, δηλαδή το ίδιο το θύμα που επέζησε.
Μπορώ να λάβω αποζημίωση αν δεν είμαι υπήκοος χώρας της ΕΕ;
Η Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης Θυμάτων Εγκληματικών Πράξεων αποζημιώνει θύματα εγκλημάτων βίας από πρόθεση για πράξεις που έχουν τελεστεί στην Ελλάδα, τα οποία έχουν την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή τους στην Ελλάδα ή στο έδαφος άλλου κράτους – μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή και τρίτου κράτους στις περιπτώσεις του άρθρου 323Α ΠΚ. Δεν γίνεται διάκριση σε υπηκόους χώρας της Ε.Ε. και μη.
Μπορώ να ζητήσω αποζημίωση από τη χώρα αυτή αν ζω εδώ ή κατάγομαι από εδώ (αυτή είναι η χώρα κατοικίας μου ή εθνικότητάς μου) έστω και αν η εγκληματική πράξη τελέστηκε σε άλλη χώρα της ΕΕ; Μπορώ να επιλέξω αυτή τη λύση αντί της διεκδίκησης αποζημίωσης στη χώρα στην οποία τελέστηκε η εγκληματική πράξη; Αν ναι, υπό ποιους όρους;
Αν η εγκληματική πράξη τελέστηκε σε άλλη χώρα της Ε.Ε., τα θύματα που έχουν την κατοικία τους ή τη συνήθη διαμονή τους στην ημεδαπή, δικαιούνται απλά να υποβάλουν αίτηση στην Ελληνική Αρχή Συνδρομής για την χορήγηση εύλογης και προσήκουσας αποζημίωσης από την αρμόδια Αρχή Αποζημίωσης του οικείου κράτους μέλους της Ε.Ε., σύμφωνα με τις ειδικότερες προϋποθέσεις που ορίζει το δίκαιο του κράτους αυτού.
Πρέπει να έχω καταγγείλει προηγουμένως την εγκληματική πράξη στην αστυνομία για να μπορώ να ζητήσω αποζημίωση;
Ναι, στον Εισαγγελέα ή την Αστυνομία εντός τρών (3) μηνών, γιατί διαφορετικά μπορεί να μην είναι δυνατός ο εντοπισμός του δράστη. Αν λόγοι ανωτέρας βίας σας εμπόδιζαν να καταγγείλετε την σε βάρος σας τελεσθείσα αξιόποινη πράξη, η προθεσμία των τριών (3) μηνών αρχίζει από την άρση του λόγου αυτού.
Υποχρεούμαι να αναμένω το αποτέλεσμα της αστυνομικής έρευνας ή της ποινικής διαδικασίας προτού ζητήσω αποζημίωση;
Ναι, διότι, η αξίωση αποζημίωσης γεννάται α) στην περίπτωση που ο δράστης του εγκλήματος δεν διαθέτει τους απαιτούμενους προς τούτο πόρους, από την έκδοση αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης, β) στην περίπτωση που δεν μπορεί να εξακριβωθεί η ταυτότητα του δράστη, από τη θέση της δικογραφίας στο αρχείο αγνώστων δραστών και γ) στην περίπτωση που ο δράστης δεν μπορεί να διωχθεί ποινικά ή να του επιβληθεί ποινή, από τη θέση της δικογραφίας στο αρχείο με πράξη του αρμόδιου εισαγγελέα ή από την έκδοση αμετάκλητου απαλλακτικού βουλεύματος ή από την έκδοση αμετάκλητης αθωωτικής απόφασης ή από την με οποιονδήποτε άλλο τρόπο οριστική περάτωση της υπόθεσης.
Υποχρεούμαι να επιδιώξω πρώτα αποζημίωση από τον δράστη — αν έχει ταυτοποιηθεί;
Ναι, αφού προϋπόθεση για την υποβολή αίτησης αποζημίωσης στις περιπτώσεις που αναφέρονται ανωτέρω υπό στοιχείο α και γ (δηλαδή στην περίπτωση που ο δράστης του εγκλήματος δεν διαθέτει τους απαιτούμενους προς τούτο πόρους και στην περίπτωση που ο δράστης δεν μπορεί να διωχθεί ποινικά ή να του επιβληθεί ποινή) είναι η αδυναμία του θύματος να ικανοποιήσει καθ` οιονδήποτε τρόπο την αξίωση αποζημίωσης που έχει εναντίον του δράστη, η οποία προσδιορίσθηκε με τελεσίδικη δικαστική απόφαση.
Αν ο δράστης δεν έχει ταυτοποιηθεί ή καταδικαστεί, εξακολουθώ να δικαιούμαι να ζητήσω αποζημίωση; Αν ναι, τι είδους αποδεικτικά στοιχεία πρέπει να υποβάλω για τη θεμελίωση της αίτησής μου;
Ναι, μπορείτε να αξιώσετε αποζημίωση από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης στην περίπτωση που δεν μπορεί να εξακριβωθεί η ταυτότητα του δράστη, από τη θέση της δικογραφίας στο αρχείο αγνώστων δραστών.
Υπάρχει προθεσμία εντός της οποίας πρέπει να ζητήσω αποζημίωση;
Η αίτηση για την καταβολή της αποζημίωσης κατατίθεται στην Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης, από το δικαιούμενο πρόσωπο ή από πληρεξούσιο του, εντός αποκλειστικής προθεσμίας ενός έτους από το χρόνο γένεσης της αξίωσης.
Ποιες ζημίες και έξοδα καλύπτονται από την αποζημίωση;
α) Για το θύμα της εγκληματικής πράξης:
Υλική (μη ψυχική) ζημία:
- ιατρικές δαπάνες λόγω σωματικής βλάβης (ιατρική περίθαλψη — νοσηλεία σε εξωτερικό ιατρείο ή νοσοκομείο, αποκατάσταση)
- διαφυγόντα εισοδήματα κατά τη διάρκεια της ιατρικής περίθαλψης και ύστερα από αυτήν (συμπεριλαμβανομένων των διαφυγόντων εισοδημάτων και της απώλειας ή της μείωσης της ικανότητας βιοπορισμού κ.λπ.)
- Ψυχική (ηθική) ζημία:
- ψυχική και ψυχολογική στήριξη
- αλλαγή περιβάλλοντος και κατοικίας (μετακόμιση και αγορά απαραίτητων καταναλωτικών αγαθών)
β) Για δικαιούχα πρόσωπα ή συγγενείς θύματος:
Υλική (μη ψυχική) ζημία:
- έξοδα κηδείας
- ιατρικές δαπάνες (π.χ. θεραπεία μέλους της οικογένειας, νοσηλεία σε εξωτερικό ιατρείο ή νοσοκομείο, αποκατάσταση)
- απώλεια διατροφής ή ευκαιρίας
Η αποζημίωση καταβάλλεται εφάπαξ ή σε μηνιαίες δόσεις;
Με ποιον τρόπο θα μπορούσε η δική μου συμπεριφορά σε σχέση με την εγκληματική πράξη, το ποινικό μου μητρώο ή η μη συνεργασία μου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας για τη λήψη αποζημίωσης να επηρεάσει τις πιθανότητές μου να λάβω αποζημίωση και/ή το ποσό που θα μου καταβληθεί;
Για τον προσδιορισμό του ποσού της αποζημίωσης λαμβάνεται υπόψη τυχόν δικό σας συντρέχον πταίσμα.
Επίσης, αν στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας αρνηθήκατε αδικαιολόγητα τη συνδρομή σας στις αρμόδιες αρχές (δεν συνεργαστήκατε), και ιδίως αν αρνηθήκατε να καταθέσετε, αποκρύψατε ή αμελήσατε να προσκομίσετε ουσιώδη αποδεικτικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να δυσχερανθεί η διακρίβωση της ταυτότητας του δράστη, τότε αποκλείεται το δικαίωμα σας για αποζημίωση.
Με ποιον τρόπο θα μπορούσε η οικονομική μου κατάσταση να επηρεάσει τις πιθανότητές μου να λάβω αποζημίωση και/ή το ποσό που θα μου καταβληθεί;
Δεν επηρεάζει η οικονομική κατάσταση σας το δικαίωμα της αποζημίωσής σας ούτε το ποσό.
Υπάρχουν άλλα κριτήρια τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις πιθανότητές μου να λάβω αποζημίωση και/ή το ποσό που θα μου καταβληθεί;
Δεν δικαιούστε αποζημίωση στις ακόλουθες περιπτώσεις: α) αν η πράξη τελέστηκε μεταξύ μελών εγκληματικής οργάνωσης, συμμορίας ή τρομοκρατικής οργάνωσης, β) αν υπαίτια παραλείψατε ή καθυστερήσατε να καταγγείλετε εντός τριών (3) μηνών την αξιόποινη πράξη που τελέστηκε σε βάρος σας, με αποτέλεσμα να δυσχερανθεί η διακρίβωση της ταυτότητας του δράση (αν όμως εμποδιστήκατε από λόγο ανωτέρας βίας να προβείτε στην ως άνω καταγγελία, η προθεσμία των τριών (3) μηνών αρχίζει από την άρση του λόγου αυτού), γ) αν στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας αρνηθήκατε αδικαιολόγητα τη συνδρομή σας στις αρμόδιες αρχές και ιδίως αν αρνηθήκατε να καταθέσετε, αποκρύψατε ή αμελήσατε να προσκομίσετε ουσιώδη αποδεικτικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να δυσχερανθεί η διακρίβωση της ταυτότητας του δράστη και δ) σε κάθε άλλη περίπτωση, όπου εν όψει των περιστάσεων της συγκεκριμένης υπόθεσης, η αξίωση αποζημίωσης εκ μέρους σας συνιστά κατάχρηση δικαιώματος .
Όσον αφορά στο ποσό της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη το τυχόν δικό σας συντρέχον πταίσμα, ενώ συνυπολογίζονται και οι δαπάνες που τυχόν κατέβαλε το Ελληνικό Δημόσιο για τη νοσηλεία σας, καθώς και οποιοδήποτε άλλο ποσό έχετε εισπράξει από τον δράστη, από την κοινωνική ασφάλιση ή από οποιαδήποτε άλλη πηγή.
Πώς θα υπολογιστεί η αποζημίωση;
Για τον προσδιορισμό του ποσού της αποζημίωσης εφαρμόζονται οι διατάξεις του ελληνικού δικαίου, με την επιφύλαξη των ειδικότερων διατάξεων.
Υπάρχει ανώτατο και/ή κατώτατο ποσό που μπορεί να χορηγηθεί;
Χρειάζεται να αναφέρω το ποσό στο έντυπο της αίτησής μου αποζημίωσης; Αν ναι, θα μου δοθούν οδηγίες σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού του ή σχετικά με άλλες πτυχές του ζητήματος;
Ναι, στο έντυπο αίτησης ζητείται η συμπλήρωση συγκριμένου πεδίου.
Θα αφαιρεθεί από το ποσό της αποζημίωσης που θα καταβληθεί από την αρχή / το όργανο τυχόν αποζημίωση που θα λάβω για τη ζημία μου από άλλες πηγές (π.χ. από φορέα ασφάλισης του εργοδότη μου ή από φορέα ιδιωτικής ασφάλισής μου);
Ναι, στο ειδικό έντυπο της αίτησης θα αναφέρετε το ποσό της αποζημίωσης που αιτείσθε, καθώς και κάθε άλλη αποζημίωση που έχετε λάβει, προκειμένου να συνυπολογιστούν οι δαπάνες που τυχόν κατέβαλε το Ελληνικό Δημόσιο για τη νοσηλεία σας, καθώς και οποιοδήποτε άλλο ποσό έχετε εισπράξει από τον δράστη, από την κοινωνική ασφάλιση ή από οποιαδήποτε άλλη πηγή.
Επίσης, θα σας ζητηθούν διευκρινίσεις σχετικά με την κατάσταση που προέκυψε από τη ζημία. Δηλαδή, θα σας ζητηθεί να αναφέρετε, αλλά και να προσκομίσετε όλα τα στοιχεία που δικαιολογούν τα ιατρικά έξοδα, τα νοσήλια, ή τα έξοδα κηδείας, καθώς και την απώλεια ή τη μείωση των εισοδημάτων σας, την αύξηση των δαπανών σας ή την ανικανότητα σας να ασκήσετε επαγγελματική δραστηριότητα λόγω της βλάβης που επήλθε από το επικαλούμενο έγκλημα βίας.
Μπορώ να εισπράξω προκαταβολή έναντι της αποζημίωσής μου; Αν ναι, υπό ποιους όρους;
Μπορώ να λάβω συμπληρωματική ή πρόσθετη αποζημίωση (για παράδειγμα, σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών ή επιδείνωσης της υγείας μου κ.λπ.) μετά την κύρια απόφαση;
Δεν προβλέπεται ρητά από την Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης συμπληρωματική ή πρόσθετη αποζημίωση. Πλην, όμως, από τις διατάξεις του ελληνικού δικαίου, υπάρχει τέτοια δυνατότητα σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών ή επιδείνωσης της υγείας του θύματος.
Ποια δικαιολογητικά έγγραφα πρέπει να επισυνάψω στην αίτησή μου;
Τα δικαιολογητικά είναι κατά περίπτωση τα εξής:
- Ταυτότητα ή διαβατήριο ή πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης
- Άδεια παραμονής ή απόδειξη παραλαβής της αίτησης για ανανέωση της άδειας παραμονής
- Νόμιμες αποδείξεις σχετικά με την καταβολή των δαπανών που καταβλήθηκαν για έξοδα κηδείας και λοιπά ιατρικά έξοδα
- Πιστοποιητικό θανάτου του θύματος ή ιατρικές βεβαιώσεις για το είδος της βλάβης, τη διάρκεια της ανικανότητας, τη φύση των τυχόν επακόλουθων υγείας και τη μόνιμη αναπηρία και το ποσοστό αυτής
- Εισοδήματα κατά το έτος πριν την υποβολή της αίτησης και κατά το έτος πριν το συμβάν (εκκαθαριστικό σημείωμα της αρμόδια Δ.Ο.Υ. ή δήλωση εισοδήματος που υποβάλατε εσείς ή ο σύντροφός σας, ο σύντροφος με σύμφωνο συμβίωσης ή οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο συγκατοικεί μόνιμα μαζί σας)
- Βεβαίωση υποβολής μήνυσης – πρακτικό σχετικών διαπιστώσεων
- Αντίγραφο των σχετικών αμετάκλητων ή τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων ή βουλευμάτων ή πιστοποιητικό ότι τέθηκε στο αρχείο η υπόθεση
- Βεβαίωση σχετικά με την είσπραξη (ή όχι) συναφών ποσών από άλλες πηγές (φορέα ασφάλισης του εργοδότη, φορέα ιδιωτικής ασφάλισης)
- Κάθε άλλο έγγραφο που είναι σχετικό ή αποδεικνύει την απώλεια ή μείωση των εισοδημάτων σας ή αύξησης των δαπανών σας ή ανικανότητα να ασκήσετε επαγγελματική δραστηριότητα.
Πρέπει να καταβληθούν διοικητικά τέλη ή άλλα έξοδα κατά την παραλαβή και διεκπεραίωση της αίτησης;
Ναι, 50 ευρώ πριν από την εξέταση της υπόθεσης από την Αρχή Αποζημίωσης. Διαφορετικά η αίτηση απορρίπτεται.
Ποια αρχή αποφαίνεται επί των αιτήσεων αποζημίωσης (στις εθνικές υποθέσεις);
Πού πρέπει να αποστείλω την αίτησή μου (στις εθνικές υποθέσεις);
Στην Ελληνική Αρχή Συνδρομής ή απευθείας στον/στη Γραμματέα της Ελληνικής Αρχής Αποζημίωσης.
Χρειάζεται να είμαι παρών κατά τη διάρκεια της διαδικασίας και/ή κατά την εξέταση της αίτησής μου;
Όχι απαραίτητα. Αν κριθεί αναγκαίο θα σας ζητηθεί.
Στην περίπτωση που έχετε την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή σας στο έδαφος άλλου κράτους – μέλους, η Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης ζητεί από την οικεία Αρχή Συνδρομής να διενεργήσει την ακρόαση, σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους όπου εδρεύει, και να της διαβιβάσει στη συνέχεια το σχετικό πρακτικό. Δύναται, επίσης, σε συνεργασία με την οικεία Αρχή Συνδρομής, να διενεργήσει η ίδια απευθείας την ακρόαση, σύμφωνα με το ημεδαπό δίκαιο, τηλεφωνικώς ή με τη χρήση τηλεεικονοδιάσκεψης. Στην τελευταία περίπτωση, η Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης δεν μπορεί να υποχρεώσει τον αιτούντα να εμφανισθεί ενώπιόν της.
Πόσος χρόνος απαιτείται (κατά προσέγγιση) για να εκδοθεί απόφαση από την αρμόδια αρχή σχετικά με αίτηση αποζημίωσης;
Η Ελληνική Αρχή Αποζημίωσης προσδιορίζει την εξέταση της υπόθεσης εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία κατάθεσης της σχετικής αίτησης και αποφαίνεται οριστικά εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία προσδιορισμού της αίτησης.
Αν δεν ικανοποιηθώ με την απόφαση της αρχής, πώς μπορώ να την προσβάλω;
Κατά της απόφασης της Ελληνικής Αρχής Αποζημίωσης επιτρέπεται η άσκηση προσφυγής στον αιτούντα και στο Ελληνικό Δημόσιο ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου. Στην περίπτωση αυτή η προθεσμία ορίζεται σε τέσσερις (4) μήνες.
Πού μπορώ να βρω τα αναγκαία έντυπα και άλλες πληροφορίες για την υποβολή αίτησης αποζημίωσης;
https://www.ministryofjustice.gr/wp-content/uploads/2019/08/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.pdf
Υπάρχει ειδική τηλεφωνική γραμμή βοήθειας ή ιστοσελίδα στην οποία να μπορώ να απευθυνθώ;
Ειδική τηλεφωνική γραμμή για την αίτηση χορήγησης αποζημίωσης δε διατίθεται. https://ministryofjustice.gr/
Μπορώ να λάβω δωρεάν νομική συνδρομή (βοήθεια από δικηγόρο) κατά την κατάρτιση της αίτησης;
Για τις διασυνοριακές διαφορές προβλέπεται παροχή νομικής βοήθειας σε υπόθεση αστικού (ή εμπορικού χαρακτήρα) αν έχετε την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή σας σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η νομική βοήθεια μπορεί να συνίσταται και στο διορισμό συνηγόρου για την παροχή νομικών συμβουλών με σκοπό τη διευθέτηση της διαφοράς πριν εισαχθεί αυτή ενώπιον δικαστηρίου. Διορισμός συνηγόρου για παροχή νομικών συμβουλών χωρεί και υπέρ προσώπου που έχει την κατοικία ή τη συνήθη διαμονή του στην Ελλάδα, αλλά ζητεί την παροχή νομικής βοήθειας για δίκη ή διαδικαστική ενέργεια σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έως την παραλαβή της αίτησης για την παροχή νομικής βοήθειας από την Αρμόδια αρχή του αλλοδαπού κράτους μέλους.
