Βασίλειος Παπαβασιλείου
Οικονομολόγος
Τα χρονικά πλαίσια της εργασίας
Ως νόμιμο ωράριο εργασίας νοείται εκείνο που έχει καθορισθεί με νόμο ή με κανονιστική διάταξη, που έχει εκδοθεί κατ΄ εξουσιοδότηση νόμου και αποτελεί την ανώτατη επιτρεπτή χρονική διάρκεια απασχόλησης.
Ως συμβατικό ωράριο εργασίας νοείται εκείνο που καθορίζεται από συλλογική σύμβαση, κανονισμό εργασίας, ατομικές συμβάσεις εργασίας ή επιχειρησιακή συνήθεια. Το νομοθετικά προβλεπόμενο νόμιμο ωράριο εργασίας είναι 8 ώρες την ημέρα και 48 ώρες την εβδομάδα ( άρθρα 1 και 2 του Π.Δ.27/1932 ). Με την από 14/02/1984 Ε.Γ.Σ.Σ.Ε., η εβδομαδιαία διάρκεια της εργασίας ορίσθηκε σε 40 ώρες (συμβατικό εβδομαδιαίο ωράριο), ενώ παράλληλα με Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. καθιερώθηκε το πενθήμερο σύστημα εργασίας, κατά το οποίο ο χρόνος εργασίας της 6ης ημέρας κατανέμεται σε 5 ημέρες (5 Χ 8 = 40 ώρες/εβδομάδα), χωρίς, όμως, να καταργηθεί το σύστημα εξαήμερης εργασίας. Το πλήρες συμβατικό ωράριο εργασίας των 40 ωρών και η δυνατότητα κατανομής των ωρών εργασίας σε πέντε ή σε έξι ημέρες της εβδομάδας καταγράφηκε και επιβεβαιώθηκε και με το άρθρο 55 του Ν. 4808/2021 .
Βάσει της ισχύουσας σήμερα νομοθεσίας:
α) Στο σύστημα της εξαήμερης (6ης) απασχόλησης το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι 6 ώρες και σαράντα λεπτά ημερησίως και 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ ως νόμιμο ωράριο θεωρούνται οι8 ώρες ημερησίως και 48 ώρες εβδομαδιαίως.
β) Στο σύστημα πενθήμερης (5ης) απασχόλησης το πλήρες συμβατικό ωράριο είναι 8 ώρες ημερησίως και 40 ώρες εβδομαδιαίως, ενώ ως νόμιμο ωράριο θεωρούνται οι 9 ώρες ημερησίως και 45 ώρες εβδομαδιαίως (επετράπη η υπέρβαση του ανώτατου ορίου της ημερήσιας εργασίας κατά μία ώρα χωρίς αυτή να θεωρείται υπερωρία, εφόσον το σύνολο των εργασίμων ωρών δεν υπερβαίνει το νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο).
Τονίζεται ότι, όλοι οι νομοθετικά καθοριζόμενοι μισθοί, όσοι προβλέπονται από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, τις Διαιτητικές Αποφάσεις και τις ατομικές συμβάσεις εργασίας, αφορούν σε εργασία 40 ωρών εβδομαδιαίως. Κάθε υπέρβαση ημερήσιου και εβδομαδιαίου συμβατικού ωραρίου συνεπάγεται την υποχρέωση του εργοδότη να καταβάλει πρόσθετη αμοιβή.
Έκτη ημέρα εργασίας υπό καθεστώς πενθήμερης απασχόλησης
Με την εφαρμογή του συστήματος της πενθήμερης εργασίας των μισθωτών προβλέπονται δύο ημέρες εβδομαδιαίας ανάπαυσης, η ημέρα της βασικής εβδομαδιαίας ανάπαυσης, που είναι η Κυριακή και η ημέρα πρόσθετης εβδομαδιαίας ανάπαυσης, που προβλέπεται ευθέως από το προκείμενο σύστημα. Με το εν λόγω σύστημα της πενθήμερης εργασίας δεν καταργήθηκε η 6η ημέρα εργασίας, αλλά οι ώρες εργασίας της 6ης ημέρας μεταφέρονται στις υπόλοιπες πέντε εργάσιμες ημέρες, με αποτέλεσμα το ωράριο εργασίας των εν λόγω ημερών να γίνεται μεγαλύτερο από το νόμιμο.
Η 6η ημέρα εργασίας στο σύστημα της πενθήμερης εργασίας αποτελεί μεν ημέρα ανάπαυσης του εργαζόμενου, πλην, όμως, δεν έχει τον χαρακτήρα της ημέρας υποχρεωτικής αργίας, όπως η 7η ημέρα της εβδομάδος, η οποία ρυθμίζεται ειδικώς από τις διατάξεις του Β.Δ. 738/1966. Γι΄ αυτό και οι διατάξεις περί εργασίας την Κυριακή δεν εφαρμόζονται επί απασχόλησης κατά την 6η ημέρα εργασίας και δεν οφείλεται σε αυτή την περίπτωση η προσαύξηση του 75% που παρέχεται στους εργαζόμενους κατά την Κυριακή και τις αργίες, ούτε αναπληρωματική ανάπαυση σε άλλη εργάσιμη ημέρα της επόμενης εβδομάδας.
Η αμοιβή της 6ης ημέρας εργασίας ρυθμίστηκε νομοθετικά αρχικά με το άρθρο 8 του Ν. 3846/2010 , με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά τριάντα τοις εκατό (30%) και έκτοτε για την απασχόλησή του κατά την 6η ημέρα ο εργαζόμενος αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 40% (άρθρο 25 και 26 του Ν. 5053/2023), χωρίς, όμως, να δικαιούται αναπληρωματική εβδομαδιαία ανάπαυση.
Με τα άρθρα 25 και 26 του Ν. 5053/2023 θεσπίστηκε διάκριση ως προς τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες δύναται νομίμως να απασχοληθούν οι εργαζόμενοι κατά την 6η ημέρα.
Η εν λόγω απασχόληση θεωρείται τροποποίηση του ωραρίου εργασίας και πρέπει να δηλώνεται στο πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, προ της ανάληψης υπηρεσίας εκ μέρους του εργαζόμενου (Έντυπο Ε4 – Συμπληρωματικός Ωραρίου). Ειδικότερα:
• Με το άρθρο 25 εισάγεται ρύθμιση για την απασχόληση την έκτη (6η) ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας, στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία.
Προβλέπεται σχετικά ότι, η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες και ότι το ημερομίσθιο θα καταβάλλεται προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).
• Με το άρθρο 26 θεσμοθετείται η απασχόληση των εργαζομένων την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που δεν είναι εκ φύσε- ως συνεχούς λειτουργίας, υπό οριζόμενες προϋποθέσεις. Καθορίζονται, επίσης, οι υποχρεώσεις των εργοδοτών, το ωράριο και η αμοιβή για την ανωτέρω απασχόληση, καθώς και οι εξαιρέσεις από την εφαρμογή της προτεινόμενης διάταξης, ενώ προβλέπεται και η επιβολή διοικητικών και ποινικών κυρώσεων στους εργοδότες παραβάτες των κανόνων υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.
Οι διατάξεις των άρθρων 25 και 26 του Ν. 5053/2023
`Αρθρο 25 του Ν. 5053/2023 . Στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022, ΦΕΚ Α΄ 222) μετά από το άρθρο 182Β προστίθεται το άρθρο 182Γ, ως εξής:
«`Αρθρο 182Γ. Κατ΄ εξαίρεση απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας που εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.
1. Σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων συνεχούς λειτουργίας με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών, στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, δύναται να επιτρέπεται, η απασχόλησή τους κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας, εφόσον καταχωρίζεται από τον εργοδότη, στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ
ΙΙ) πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
2. Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες.
Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της έκτης (6ης) ημέρας, προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).
3. Η απασχόληση σύμφωνα με την παρ. 1 τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179.
4. Δεν υπάγονται στο παρόν οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.
5. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζεται η διαδικασία καταχώρισης της πρόσθετης ημέρας στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή του παρόντος».
`Αρθρο 26 του Ν . 5053/2023 . Στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022, ΦΕΚ Α΄ 222), μετά από το άρθρο 182Α, προστίθεται το άρθρο 182Β, ως εξής: «`Αρθρο 182Β. Κατ΄ εξαίρεση απασχόληση την έκτη ημέρα σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που δεν είναι εκ φύσεως συνεχούς λειτουργίας και εφαρμόζουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.
1. Σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων, που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, επιτρέπεται η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας. Η ειδική αυτή συνθήκη γνωστοποιείται από τον εργοδότη στην Επιθεώρηση Εργασίας πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο και υπόκειται σε έλεγχο σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.
2. Η απασχόληση κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας καταχωρίζεται από τον εργοδότη, στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» (Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ) πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
3. Η απασχόληση των εργαζομένων, κατά την πρόσθετη ημέρα, δεν δύναται να υπερβαίνει τις οκτώ (8) ώρες.
Κατά την ημέρα αυτή δεν επιτρέπεται η πραγματοποίηση υπερεργασίας και υπερωριακής απασχόλησης από τον εργαζόμενο. Στον εργαζόμενο καταβάλλεται το ημερομίσθιο της ημέρας αυτής, προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).
4. Δεν υπάγονται στο παρόν οι απασχολούμενοι σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις.
5. Η απασχόληση σύμφωνα με τις παρ. 1 έως 3 τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του παρόντος.
6. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης καθορίζεται η διαδικασία καταχώρισης της πρόσθετης ημέρας στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» και δήλωσης στην Επιθεώρηση Εργασίας, καθώς και κάθε άλλο θέμα σχετικό με την εφαρμογή του παρόντος».
Επίλυση προβλημάτων της οργάνωσης των εναλλασσόμενων βαρδιών
Με την ρύθμιση του άρθρου 25 αντιμετωπίζεται η ανάγκη επίλυσης προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την οργάνωση του προγράμματος των εναλλασσόμενων βαρδιών σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων συνεχούς λειτουργίας, με σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας εναλλασσόμενων βαρδιών, με το να καθίσταται επιτρεπτή η απασχόλησή τους κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδας, εφόσον αυτή καταχωρίζεται από τον εργοδότη στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο.
Επιπλέον, καθίσταται σαφές ότι, η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδος αμείβεται προσαυξημένη κατά 40% και τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, καθώς και ότι σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ.80/2022, ΦΕΚ Α΄ 222). Ειδικά για τους απασχολούμενους σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις, η αμοιβή της 6η ημέρας μπορεί να ορίζεται με συλλογική σύμβαση, πρόβλεψη που θα κατισχύει ως ειδικότερη.
Στόχος της ρύθμισης είναι, η επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την οργάνωση της εργασίας κατά την έκτη (6η) ημέρα, σε επιχειρήσεις που λειτουργούν επτά (7) ημέρες συνεχώς και έχουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας.
Με την ρύθμιση του άρθρου 26 αντιμετωπίζεται το ζήτημα της επίλυσης προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την οργάνωση του προγράμματος των εναλλασσόμενων βαρδιών, σε περιπτώσεις επιχειρήσεων ή εκμεταλλεύσεων που δεν είναι από τη φύση τους συνεχούς λειτουργίας, αλλά είναι δυνατόν να λειτουργούν κατά τις ημέρες Δευτέρα έως και Σάββατο, επί είκοσι τέσσερις (24) ώρες, με σύστημα εναλλασσόμενων βαρδιών και στις οποίες οι εργαζόμενοι απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία, με το να καθίσταται επιτρεπτή η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδος σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες η επιχείρηση παρουσιάζει απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας. Επιπλέον, καθίσταται σαφές ότι η απασχόληση των εργαζομένων κατά την έκτη (6η) ημέρα της εβδομάδος αμείβεται προσαυξημένη κατά 40% και τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των χρονικών ορίων εργασίας των εργαζομένων, καθώς και της εφαρμογής των κανόνων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και ότι σε κάθε περίπτωση εφαρμόζονται τα άρθρα 162 έως 179 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022, ΦΕΚ Α΄ 222). Ειδικά για τους απασχολούμενους σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις, η αμοιβή της 6ης ημέρας μπορεί να ορίζεται με συλλογική σύμβαση, πρόβλεψη που θα κατισχύει ως ειδικότερη. Προς διασφάλιση της θέσης των εργαζομένων, καθίσταται πάντως σαφές ότι η εν λόγω δυνατότητα παρέχεται αποκλειστικά σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον ο ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας έχει απρόβλεπτο χαρακτήρα. Η συνδρομή των ανωτέρω προϋποθέσεων γνωστοποιείται και ελέγχεται από την Επιθεώρηση Εργασίας, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.
Τέλος, με την Υ.Α.113//2023 (Υ.Α.113169, ΦΕΚ Β΄ 7421/2023), «Τροποπ. ψηφιακών στοιχείων σχετιζόμενων με ωράριο απασχόλησης στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ – Τροπ.Διατάξεων», δίνονται διευκρινίσεις σχετικά με την υποχρέωση καταχώρησης ψηφιακών στοιχείων σχετιζόμενων με το ωράριο απασχόλησης στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.
Εφαρμογή των προστατευτικών διατάξεων
Τόσο στο άρθρο 182Β, όσο και στο 182Γ γίνεται αναφορά στην εφαρμογή των άρθρων 162 έως 179 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022).
Οι διατάξεις εφαρμόζονται επιπλέον των γενικών διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας που ισχύουν κάθε φορά. Εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις, εγκαταστάσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα και στο ένστολο προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, με εξαίρεση ορισμένες δραστηριότητες του προσωπικού αυτού, που παρουσιάζουν εγγενείς ιδιαιτερότητες. Δεν εφαρμόζονται στους ναυτικούς, καθώς και στο οικιακό προσωπικό.
• Ημερήσια ανάπαυση. Για κάθε περίοδο είκοσι τεσσάρων (24) ωρών η ελάχιστη ανάπαυση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από έντεκα (11) συνεχείς ώρες. Η περίοδος των είκοσι τεσσάρων (24) ωρών αρχίζει την 00:01 και λήγει την 24:00 ώρα (άρθρο 164).
• Διαλείμματα. Όταν ο χρόνος ημερήσιας εργασίας υπερβαίνει τις τέσσερις (4) συνεχόμενες ώρες χορηγείται διάλειμμα κατ΄ ελάχιστον δεκαπέντε (15) λεπτών και κατά μέγιστον τριάντα (30) λεπτών, κατά τη διάρκεια του οποίου οι εργαζόμενοι δικαιούνται να απομακρυνθούν από τη θέση εργασίας τους. Το διάλειμμα αυτό δεν αποτελεί χρόνο εργασίας και δεν επιτρέπεται να χορηγείται συνεχόμενο με την έναρξη ή τη λήξη της ημερήσιας εργασίας. Εργαζόμενοι που απασχολούνται κατά πλήρες ημερήσιο, αλλά διακεκομμένο ωράριο για όλες ή μερικές ημέρες της εβδομάδας, δικαιούνται αναπαύσεως, ενδιαμέσως μεταξύ των τμημάτων του ωραρίου τους, που δεν μπορεί να είναι μικρότερη από τρεις (3) ώρες (άρθρο 165).
• Ελάχιστη περίοδος εβδομαδιαίας συνεχούς ανάπαυσης. Στους εργαζομένους εξασφαλίζεται ανά εβδομάδα ελάχιστη περίοδος συνεχούς ανάπαυσης εικοσιτεσσάρων (24) ωρών, η οποία συμπεριλαμβάνει κατ` αρχήν την Κυριακή, ανάλογα με τις ισχύουσες για κάθε κατηγορία εργαζομένων διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και πρακτικές, στις οποίες προστίθενται οι έντεκα (11) συνεχείς ώρες της ημερήσιας ανάπαυσης του άρθρου 164. Αν δικαιολογείται για αντικειμενικούς ή τεχνικούς λόγους, μπορεί να ορισθεί ελάχιστη περίοδος ανάπαυσης εικοσιτεσσάρων (24) ωρών. Όπου προβλέπεται από τις οικείες διατάξεις η Κυριακή ως ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης, αρχίζει την 00:01 ώρα και λήγει την 24:00 ώρα. Για τους εργαζομένους σε δραστηριότητες που λειτουργούν ολόκληρο το εικοσιτετράωρο με σύστημα διαδοχικών ομάδων εργασίας, η Κυριακή μπορεί να αρχίζει την 06:00 ώρα ή την 07:00 ώρα και να λήγει την αντίστοιχη ώρα της Δευτέρας. Οι ρυθμίσεις ισχύουν αναλόγως και σε όσες περιπτώσεις ως ημέρα εβδομαδιαίας ανάπαυσης προβλέπεται από την οικεία νομοθεσία άλλη ημέρα εκτός της Κυριακής (άρθρο 166).
• Μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας. Με την επιφύλαξη των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας, ο χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας των εργαζομένων δεν μπορεί να υπερβαίνει ανά περίοδο το πολύ τεσσάρων (4) μηνών, τις σαράντα οκτώ (48) ώρες κατά μέσο όρο, συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών. Οι περίοδοι ετήσιας άδειας με αποδοχές και οι περίοδοι αδείας ασθενείας δεν συνεκτιμώνται ή είναι ουδέτερες, όσον αφορά τον υπολογισμό του μέσου όρου (άρθρο 167).
• Ετήσια άδεια. Στους εργαζομένους μετά από συνεχή απασχόληση τουλάχιστον δώδεκα (12) μηνών παρέχεται ετήσια άδεια με αποδοχές τεσσάρων εβδομάδων τουλάχιστον, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας. Η ελάχιστη περίοδος ετήσιας άδειας με αποδοχές μπορεί να αντικατασταθεί από χρηματική αποζημίωση μόνο σε περίπτωση τερματισμού της εργασιακής σχέσης. Τα διαστήματα αποχής των εργαζομένων από την εργασία τους, λόγω βραχείας διάρκειας ασθένειας, στράτευσης, απεργίας, ή ανωτέρας βίας, θεωρούνται ως χρόνος απασχόλησης και δεν συμψηφίζονται με τις ημέρες αδείας που δικαιούνται οι εργαζόμενοι (άρθρο 168).
• Διάρκεια της νυκτερινής εργασίας. Ο κανονικός χρόνος εργασίας των εργαζομένων τη νύχτα δεν πρέπει να υπερβαίνει κατά μέσο όρο τις οκτώ ώρες ανά εικοσιτετράωρο σε περίοδο μιας εβδομάδας. Μπορεί να ορίζεται διαφορετική από την παραπάνω περίοδο αναφοράς με συλλογικές συμβάσεις εργασίας που συνάπτονται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Οι εργαζόμενοι τη νύχτα, όταν η εργασία την οποία εκτελούν ενέχει ιδιαίτερους κινδύνους ή σημαντική σωματική ή πνευματική ένταση, δεν πρέπει να εργάζονται περισσότερο από οκτώ ώρες κατά τη διάρκεια εικοσιτετράωρης περιόδου στην οποία πραγματοποιούν νυκτερινή εργασία (άρθρο 169).
• Ιατρική εξέταση και μετάθεση των εργαζομένων τη νύχτα σε θέση ημερήσιας εργασίας. Σε κάθε εργαζόμενο πριν αναλάβει εργασία κατά τη νύχτα και στη συνέχεια κατά τακτά χρονικά διαστήματα πρέπει να γίνονται οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις, προκειμένου να εξετασθεί η καταλληλότητά του για την εργασία αυτή.
Εφόσον οι εργαζόμενοι τη νύχτα, μετά από τις προβλεπόμενες ιατρικές εξετάσεις, αποδειχθεί ότι έχουν προβλήματα υγείας που οφείλονται στη νυκτερινή εργασία, μετατίθενται σε θέση ημερήσιας εργασίας για την οποία είναι κατάλληλοι (άρθρο 170).
• Εγγυήσεις για νυκτερινή εργασία. Για την προστασία των ειδικών κατηγοριών εργαζομένων, όπως οι έγκυες γυναίκες, οι νέοι, κ.λπ. και όσον αφορά τη νυκτερινή τους απασχόληση εφαρμόζονται οι διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας. Για τις κατηγορίες εργαζομένων για τις οποίες απαιτείται κατά την εργασία τους η λήψη ιδιαίτερων επί πλέον των γενικών μέτρων, πρέπει στην γραπτή εκτίμηση κινδύνου που έχει υποχρέωση να διαθέτει ο εργοδότης να λαμβάνονται ιδιαίτερα υπόψη και οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη νυκτερινή εργασία (άρθρο 171).
• Ενημέρωση σε περίπτωση που χρησιμοποιούνται εργαζόμενοι τη νύχτα. Ο εργοδότης που χρησιμοποιεί εργαζομένους την νύχτα ενημερώνει τις αρμόδιες υπηρεσίες της Επιθεώρησης Εργασίας, σύμφωνα με τις διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας (άρθρο 172).
• Προστασία της ασφάλειας και της υγείας. Ο εργοδότης υποχρεούται να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα, ώστε να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων τη νύχτα και των εργαζομένων σε βάρδιες ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας, ανάλογα και με τη φύση της εργασίας αυτής. Οι υπηρεσίες του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας, καθώς και τα μέτρα προστασίας και πρόληψης στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων τη νύχτα και των εργαζομένων σε βάρδιες πρέπει να είναι τουλάχιστον ισοδύναμα με τα προσφερόμενα στους άλλους εργαζομένους και να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή (άρθρο 173).
• Ρυθμός εργασίας. Ο εργοδότης που προτίθεται να οργανώσει την εργασία με ένα ορισμένο ρυθμό πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη γενική αρχή της προσαρμογής της εργασίας στον άνθρωπο, ιδίως προκειμένου να περιοριστεί η μονότονη και η ρυθμική εργασία, σε συνάρτηση με το είδος της δραστηριότητας και τις απαιτήσεις ασφάλειας και υγείας,ιδιαίτερα όσον αφορά τα διαλείμματα του χρόνου εργασίας (άρθρο 174).
• Παρεκκλίσεις. Στο άρθρο 175 αναφέρονται τα ακόλουθα: «1. Τηρουμένων των γενικών αρχών για την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, επιτρέπονται παρεκκλίσεις από τα άρθρα 164, 165, 166, 167 και 169 για: α. Διευθυντικά στελέχη, β. Μέλη της οικογένειας του εργοδότη σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, γ. Εργαζόμενους στον τελετουργικό τομέα των εκκλησιών και των θρησκευτικών κοινοτήτων.
2. Επιτρέπονται επίσης παρεκκλίσεις, με την επιφύλαξη της ισχύουσας νομοθεσίας, με συλλογικές συμβάσεις μεταξύ των πλέον αντιπροσωπευτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων ή μεταξύ εργοδοτών και των πλέον αντιπροσωπευτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων ή με συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών και εκπροσώπων των εργαζομένων στα εργασιακά συμβούλια.
2.1. Από τα άρθρα 164, 165, 166 και 169:
α. Για τις δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από την απόσταση ανάμεσα στους τόπους εργασίας και κατοικίας του εργαζομένου, όπως οι δραστηριότητες ανοικτής θαλάσσης.
β. Για τις δραστηριότητες φύλαξης και επίβλεψης.
γ. Για τις δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από την ανάγκη να εξασφαλιστεί η συνέχεια της υπηρεσίας ή της παραγωγής.
δ. Σε περίπτωση προβλέψιμης αύξησης του φόρτου εργασίας.
ε. Για το προσωπικό που εργάζεται στον τομέα των σιδηροδρομικών μεταφορών.
2.2. Από τα άρθρα 164, 165, 166 και 169: α. Στις περιπτώσεις συμβάντων οφειλομένων σε ξένες προς τους εργοδότες ανώμαλες και απρόοπτες συνθήκες ή έκτακτων γεγονότων. β. Στην περίπτωση ατυχήματος ή επικείμενου ατυχήματος.
2.3. Από τα άρθρα 164 και 166: α. Για την εργασία κατά βάρδιες. β. Για τις δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από τμηματικές περιόδους ημερήσιας εργασίας.
3. Παρεκκλίσεις από τα άρθρα 164, 165, 166 και 169 επιτρέπονται με συλλογικές συμβάσεις μεταξύ των πλέον αντιπροσωπευτικών συνδικαλιστικών οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων σε εθνικό, κλαδικό ή περιφερειακό επίπεδο. Παρέκκλιση από το άρθρο 165 επιτρέπεται και με συλλογική σύμβαση ή συμφωνία στο επίπεδο της επιχείρησης.
4. Στις περιπτώσεις που επιτρέπονται παρεκκλίσεις από τις διατάξεις των παρ. 2 και 3, εξακολουθούν να εφαρμόζονται οι ισχύουσες διατάξεις, μέχρι την κατά τα ανωτέρω τροποποίησή τους».
• Μετακινούμενοι εργαζόμενοι και δραστηριότητες ανοικτής θαλάσσης. Οι διατάξεις των άρθρων 164, 165, 166 και 169 δεν εφαρμόζονται στους μετακινούμενους εργαζομένους. Οι μετακινούμενοι εργαζόμενοι δικαιούνται επαρκή ανάπαυση, ώστε, κατά μέσο όρο και σε περίοδο αναφοράς 12 μηνών, οι ώρες εβδομαδιαίας εργασίας να μην υπερβαίνουν τις 48 ώρες, συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών (άρθρο 176).
• Εργαζόμενοι σε αλιευτικά πλοία. Το άρθρο 177, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι: Οι διατάξεις των άρθρων 164, 165, 166, 167 και 169 δεν ισχύουν για τους εργαζόμενους στα αλιευτικά πλοία που φέρουν Ελληνική σημαία.
Όλοι οι εργαζόμενοι σε αλιευτικά πλοία δικαιούνται επαρκή ανάπαυση, ώστε κατά μέσο όρο και σε περίοδο αναφοράς 12 μηνών οι ώρες εβδομαδιαίας εργασίας να περιορίζονται στις 48 ώρες. Ειδικότερα, ορίζονται:
α) Μέγιστος αριθμός ωρών εργασίας των οποίων δεν επιτρέπεται η υπέρβαση:
αα) δεκατέσσερις ώρες, σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο 24 ωρών και
αβ) 72 ώρες σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο επτά ημερών.
β) Ελάχιστος αριθμός ωρών ανάπαυσης, οι οποίες δεν επιτρέπεται να είναι λιγότερες από:
βα) δέκα ώρες, σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο 24 ωρών και
ββ) 77 ώρες, σε οποιαδήποτε χρονική περίοδο επτά ημερών.
Τα παραπάνω μπορούν να καθορίζονται με συλλογικές συμβάσεις.
• Κυρώσεις. Σε κάθε εργοδότη που παραβαίνει από αμέλεια ή πρόθεση τις διατάξεις επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 24 του Ν. 3996/2011 και οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 28 του Ν. 3996/2011 (άρθρο 179).
Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο του κ. Βασιλείου Παπαβασιλείου που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου 2024 του περιοδικού Epsilon7. Στο πλήρες άρθρο, μεταξύ άλλων, γίνεται αναφορά και στους απασχολούμενους σε ξενοδοχειακές και επισιτιστικές επιχειρήσεις και στην εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας.
