ΑΠΟΦΑΣΗ
Meli και Swinkels Family Brewers N.V. κατά Αλβανίας της 16.07.20204 (προσφυγές αριθ. 41373/21 και 48801/21)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Πρόσβαση στο δικαστήριο. Απόρριψη των αντίστοιχων συνταγματικών προσφυγών των προσφευγόντων ως αποτέλεσμα είτε ισοψηφίας είτε αποτυχίας επίτευξης της απαιτούμενης πενταμελούς πλειοψηφίας για τη διαπίστωση συνταγματικής παραβίασης. Η ισοψηφία ή η απαίτηση ειδικής πλειοψηφίας δεν συνιστά από μόνη της παραβίαση του άρθρου 6. Οι σχετικές νομικές διατάξεις, που είχαν τροποποιηθεί μετά την απόφαση Marini κατά Αλβανίας, ήταν επαρκώς σαφείς και προβλέψιμες. Η ουσία της υπόθεσης εξετάστηκε επαρκώς. Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης στο Συνταγματικό Δικαστήριο.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο παρέλειψε να παράσχει επαρκή αιτιολογία για την απόρριψη των αιτημάτων των προσφευγόντων.
Αιτιολογία των δικαστικών αποφάσεων
Κατά το ΕΔΔΑ το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν είχε αιτιολογήσει ούτε καν συνοπτικά τις θέσεις της πλειοψηφίας αλλά και της μειοψηφίας, και ως εκ τούτου δεν παρείχε στους προσφεύγοντες μια επαρκώς αιτιολογημένη απόφαση στις εν λόγω υποθές)
Το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση της δίκαιης δίκης (άρθρο 6 παρ. 1) λόγω της έλλειψης επαρκούς αιτιολογίας και επιδίκασε 3.600 ευρώ για ηθική βλάβη σε κάθε προσφεύγοντα και από 4.000 – 6.000 ευρώ για έξοδα.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Astrit Meli και Swinkels Family Brewers N.V., είναι αντίστοιχα Αλβανός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1959 και ζει στα Τίρανα, και μια εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με έδρα το Lieshout (Κάτω Χώρες). Ήταν προηγουμένως γνωστή ως Bavaria N.V. και παράγει αλκοολούχα και μη αλκοολούχα ποτά.
Το 2008 ο κ. Meli άσκησε αγωγή ενώπιον του περιφερειακού δικαστηρίου της Αυλώνας ζητώντας την κυριότητα ενός οικοπέδου. Η αγωγή του και η επακόλουθη έφεση και αναίρεση απορρίφθηκαν. Ο ίδιος κατέθεσε συνταγματική προσφυγή. Το 2021 η ολομέλεια του Συνταγματικού Δικαστηρίου (καθώς υπήρχαν τρεις κενές θέσεις εκείνη τη στιγμή, που αποτελούνταν από έξι δικαστές) εξέτασε την υπόθεσή του. Η προσφυγή του απορρίφθηκε.
Το σκεπτικό της απόφασης συνίστατο μόνο σε μια σύντομη περιγραφή των σχετικών νομικών αρχών και την ψήφο 4 έναντι 2 σε μια από τις καταγγελίες του προσφεύγοντος, πράγμα που σήμαινε ότι δεν επιτεύχθηκε η απαιτούμενη από τον νόμο πλειοψηφία πέντε δικαστών. Το Συνταγματικό Δικαστήριο ήταν εξίσου διχασμένο (3-3) σε μια δεύτερη καταγγελία.
Το 2009 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας επέκτεινε το εμπορικό σήμα της Swinkels Family Brewers του ενεργειακού ποτού της μάρκας B-52 στην Αλβανία. Ωστόσο, μια αλβανική εταιρεία ισχυρίστηκε ότι κατείχε το εμπορικό σήμα και ακολούθησε διαμάχη, η οποία τελικά οδήγησε σε δικαστική προσφυγή στα αλβανικά δικαστήρια στα Τίρανα, το οποίο ακύρωσε το εμπορικό σήμα της εταιρείας στην Αλβανία. Τελικά, η υπόθεση έφθασε ενώπιον της Ολομέλειας του Συνταγματικού Δικαστηρίου (που συνεδρίαζε ως επταμελής σύνθεση λόγω κενών εδρών) το 2021, όπου η συνταγματική προσφυγή της Swinkels Family Brewers σχετικά με την αιτιολογία των κατώτερων δικαστηρίων απορρίφθηκε. Το σκεπτικό του Συνταγματικού Δικαστηρίου περιορίστηκε στη διαπίστωση ότι με την ψηφοφορία 4-3 δεν μπόρεσε να επιτύχει την απαιτούμενη από τον νόμο πλειοψηφία των πέντε ψήφων για το ζήτημα που τέθηκε.
Το 2016 η Αλβανία προχώρησε σε εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις του δικαστικού της συστήματος, οι οποίες οδήγησαν σε τροποποιήσεις του Συντάγματος και στη θέσπιση ορισμένων βασικών νομοθετημάτων που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, την επαναξιολόγηση όλων των εν ενεργεία δικαστών και εισαγγελέων, τη μείωση του αριθμού των δικαστών που είναι διαθέσιμοι για την εκδίκαση υποθέσεων στο Συνταγματικό Δικαστήριο (βλ. Xhoxhaj κατά Αλβανίας, αριθ. 15227/19).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6
Πρόσβαση στο Συνταγματικό Δικαστήριο
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επανέλαβε ότι η ισοψηφία δεν μπορεί να θεωρηθεί παραβίαση του άρθρου 6, υπό την προϋπόθεση ότι οι συνέπειές της είχαν καταστεί σαφείς στο νόμο. Μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ στην υπόθεση Marini κατά Αλβανίας (αριθ. προσφ. 3738/02), το αλβανικό κοινοβούλιο είχε νομοθετήσει ότι η ισοψηφία, ή οποιαδήποτε άλλη ψηφοφορία που δεν παράγει πλειοψηφία πέντε ψήφων σε οποιαδήποτε δεδομένη συνταγματική προσφυγή, θα είχε ως αποτέλεσμα την οριστική απόρριψή της. Οι ψηφοφορίες στις υποθέσεις των προσφευγόντων είχαν ακολουθήσει πλήρη συζήτηση από την Ολομέλεια του δικαστηρίου επί της ουσίας κάθε προσφυγής, σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική. Η νομοθεσία ήταν σαφής και προβλέψιμη.
Το Δικαστήριο έκρινε περαιτέρω ότι η απαίτηση ειδικής πλειοψηφίας για τις αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου δεν συνιστούσε, από μόνη της, παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικαστήριο. Τέτοιες απαιτήσεις δεν είναι ασυνήθιστες στη συνταγματική νομολογία και μπορεί να εξυπηρετούν θεμιτούς σκοπούς.
Δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν επιτύχει πλειοψηφία πέντε ψήφων, οι αποφάσεις στις υποθέσεις τους ήταν ξεκάθαρες. Δεν τους είχε απαγορευτεί η πρόσβαση στο Συνταγματικό Δικαστήριο και το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε καμία παραβίαση στο πλαίσιο αυτό.
Δικαίωμα σε αιτιολογημένη απόφαση
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η αιτιολογία στις αποφάσεις των προσφευγόντων είχε περιοριστεί στη σημείωση των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας, συμπεριλαμβανομένης μιας σύντομης αναφοράς σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι δικαστές είχαν ψηφίσει. Οι προσφεύγοντες γνώριζαν το τελικό αποτέλεσμα, αλλά όχι τους ουσιαστικούς λόγους που οδήγησαν στις αποφάσεις. Ο νόμος περί του Συνταγματικού Δικαστηρίου προέβλεπε ότι οι αποφάσεις του εν λόγω δικαστηρίου έπρεπε να «δημοσιεύονται με αιτιολογία». Το Δικαστήριο απέρριψε το επιχείρημα της Κυβέρνησης ότι η απόφαση ισοδυναμούσε με έγκριση του σκεπτικού των κατώτερων δικαστηρίων, το οποίο θα ήταν προβληματικό, δεδομένου ότι οι καταγγελίες των προσφευγόντων αφορούσαν ακριβώς την ποιότητα της αιτιολογίας των τακτικών δικαστηρίων. Επιπλέον, υπήρξε αλλαγή στην πρακτική του Συνταγματικού Δικαστηρίου να αιτιολογεί τουλάχιστον συνοπτικά τις θέσεις της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας σε τέτοιες περιπτώσεις, πράγμα που δεν είχε πράξει στις υποθέσεις των προσφευγόντων.
Τελικά, δεν είχε αναγραφεί επαρκής αιτιολογία για την απόρριψη των συνταγματικών προσφυγών, κατά παράβαση του άρθρου 6.
Άλλες καταγγελίες βάσει του άρθρου 6
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι μετά την απόφασή του οι προσφεύγοντες είχαν πλέον την ευκαιρία οι διαδικασίες των υποθέσεών τους να ανοίξουν εκ νέου, γεγονός που θα επέτρεπε στα αλβανικά δικαστήρια να δώσουν αιτιολογημένη απόφαση επί των υποθέσεών τους. Ως εκ τούτου, απέρριψε τις υπόλοιπες καταγγελίες, ενώ επανέλαβε ότι οι προσφεύγοντες ήταν ελεύθεροι να προσφύγουν εκ νέου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο μετά την εξέταση των προσφυγών τους από το Συνταγματικό Δικαστήριο.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Αλβανία έπρεπε να καταβάλει 3.600 ευρώ για ηθική βλάβη και στους δύο προσφεύγοντες και 4.000 ευρώ στον κ. Meli και 6.000 ευρώ στη Swinkels Family Brewers για έξοδα και δαπάνες.
