Αγωγή-Αποζημίωση λόγω ψυχικής οδύνης-Έννοια της οικογένειας του θανόντος-Εφαρμοστέες διατάξεις για τα συστήματα αναχαίτισης οχημάτων
ΤΟ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
ΤΜΗMΑ Γ΄ ΤΡΙΜΕΛΕΣ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 21 Σεπτεμβρίου 2023, με την εξής σύνθεση: Κωνσταντίνα Παναγιωτοπούλου, Πρόεδρο Πρωτοδικών Δ.Δ., Κυριάκο Κορδώνια και Γεώργιο Μαρμαρίδη (Εισηγητή), Πρωτοδίκες Δ.Δ., και γραμματέα τη Στυλιανή Γάκου, δικαστική υπάλληλο,
για να δικάσει τη με ημερομηνία κατάθεσης και αριθμό καταχώρησης ΑΓ…/1.4.2022 αγωγή,
τ ω ν 1. … του …, 2. …, συζύγου …, το γένος …, 3. … του …, 4. …, συζύγου …, το γένος …, και 5. των υπό στοιχεία 3 και 4 εναγόντων, … και …, ως ασκούντων τη γονική μέριμνα των ανηλίκων τέκνων τους α) … του …, β) … του … και γ) … του …, όλων κατοίκων δημοτικού διαμερίσματος … Κρήτης, οι οποίοι παραστάθηκαν διά του πληρεξουσίου τους δικηγόρου, Μιχαήλ Σφακιανάκη, με την κατατεθείσα από αυτόν στις 20.9.2023 δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Κ.Δ.Δ., ν. 2717/1999, Α΄ 97),
κ α τ ά τ… …, που εκπροσωπείται νόμιμα από τον … τ…, … οποί… παραστάθηκε διά του πληρεξουσίου τ… δικηγόρου, Γεωργίου Κοκοσάλη, με την κατατεθείσα από αυτόν στις 20.9.2023 δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κ.Δ.Δ..
Μετά δε τη δημόσια συνεδρίαση, το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη και
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή, όπως το αίτημα αυτής νομοτύπως μετατράπηκε από καταψηφιστικό σε έντοκο αναγνωριστικό με δήλωση του πληρεξουσίου δικηγόρου των εναγόντων, που περιλαμβάνεται στο νομίμως κατατεθέν στις 20.9.2023 υπόμνημά τους, οι ενάγοντες ζητούν, κατ’ επίκληση των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ, α.ν. 2783/1941, Α΄ 29), να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), με απόφαση που πρέπει να κηρυχθεί προσωρινώς εκτελεστή, να καταβάλει, νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, στον πρώτο εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στη δεύτερη εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στον τρίτο εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στην τέταρτη εξ αυτών το ποσό των 100.000 ευρώ και σε έκαστο εκ των πέμπτων εξ αυτών το ποσό των 50.000 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη την οποία υπέστησαν, σύμφωνα με το άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ, π.δ. 456/1984, Α΄ 164).
2. Επειδή, το αίτημα των εναγόντων περί κήρυξης της απόφασης που θα εκδοθεί ως προσωρινώς εκτελεστής, είναι απορριπτέο ως απαράδεκτο, λόγω της μετατροπής του αιτήματος της κρινόμενης αγωγής από καταψηφιστικό σε αναγνωριστικό (βλ. άρθρα 80 παρ. 3 και 199 παρ. 1 του Κ.Δ.Δ.).
3. Επειδή, στο μεν άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ ορίζεται ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. …», στο δε άρθρο 106 αυτού ότι οι διατάξεις, μεταξύ άλλων, του προηγούμενου άρθρου «… εφαρμόζονται και για την ευθύνη των δήμων, των κοινοτήτων ή των άλλων νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους». Κατά την έννοια των διατάξεων αυτών, ευθύνη του Δημοσίου, των Ο.Τ.Α. ή των άλλων Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνο από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή του Ν.Π.Δ.Δ. ή από παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών ή των υπηρεσιών του κατά περίπτωση Ν.Π.Δ.Δ., στις περιπτώσεις βεβαίως που οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις προέρχονται από την οργάνωση και λειτουργία των υπηρεσιών τούτων, όχι δε και οσάκις συνάπτονται με την ιδιωτική διαχείριση του Δημοσίου κ.λπ. ή οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου ενεργήσαντος εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών καθηκόντων του. Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου ή των Ν.Π.Δ.Δ., τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνο όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου τους παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης. Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου ή του Ν.Π.Δ.Δ., χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του. Απαραίτητη πάντως προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι, μεταξύ άλλων, η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημόσιου οργάνου ή του οργάνου του Ν.Π.Δ.Δ. και της ζημίας που επήλθε. Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (βλ. ΣτΕ 2306/2023, 764/2021, 1774/2020, 877/2013 7μ. κ.ά.).
4. Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 932 του ΑΚ ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. … Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης.». Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ, το δικαστήριο δύναται, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, να επιδικάσει, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του ΑΚ, εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή, σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου, λόγω ψυχικής οδύνης, δηλαδή χρηματική ικανοποίηση ανάλογη με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περίπτωσης (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3329/2014, 1184, 1405/2013, 4100/2012, 4133/2011 7μ. κ.ά.). Η χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης που προβλέπεται ειδικότερα στο άρθρο 932 εδ. γ΄ του ΑΚ αποσκοπεί στην ηθική παρηγοριά και την ψυχική ανακούφιση των μελών της οικογένειας του θανόντος, όσο αυτό είναι δυνατόν, από τον ψυχικό πόνο που δοκιμάζουν κατά τον χρόνο του θανάτου του (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3329, 3552/2014, 1405/2013, 3218/2009, 2100/2006 7μ., ΑΠ 1723/2012, 16/2011 Ολ., 159/2006, 21/2000 Ολ.). Συγκεκριμένα, με την ανωτέρω διάταξη παρέχεται στο δικαστήριο η εξουσία, αφού εκτιμήσει τους ειδικότερους ισχυρισμούς των διαδίκων που προβάλλονται ενώπιόν του και τα αποδειχθέντα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης -συνεκτιμώντας και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του θύματος (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3292/2017, 3539/2015, 1782/2013, 4133/2011 7μ., 2796/2006 7μ., 2100/2006 7μ., ΑΠ 1547/2018, 309/2015, 13/2002 Ολ., 1527/2001)- και με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας και λογικής, να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο ποσό αυτής, εάν κρίνει ότι επήλθε ψυχική οδύνη (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 1578/2018, 410/2016, 1906, 2188/2015, 1190, 2202, 3329/2014, 1398/2013, 877/2013 7μ., 4100/2012, 4133/2011 7μ., ΑΠ 1547/2018, 388/2016, 285/2012, 1987/2007). Για τον υπολογισμό δε του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τις συνθήκες υπό τις οποίες συντελέσθηκε η παρανομία της Διοίκησης, την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του θανόντος, τις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος, τις συνέπειες του θανάτου στα μέλη της οικογένειας του θύματος, την ηλικία, την κατάσταση της υγείας και την οικονομική κατάσταση του συγκεκριμένου μέλους της οικογένειας του θανόντος κ.λπ. (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3329/2014, 1405/2013, 2100/2006 7μ.). Περαιτέρω, στην ως άνω διάταξη δεν ορίζεται ευθέως ο κύκλος των προσώπων που μπορούν να ζητήσουν χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης. Κατά την έννοια όμως αυτής, στην οικογένεια του θύματος περιλαμβάνονται οι εγγύτεροι και στενώς συνδεόμενοι με τον θανόντα συγγενείς, που δοκιμάσθηκαν ψυχικά από την απώλειά του και προς ανακούφιση του πόνου των οποίων στοχεύει η εν λόγω διάταξη (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3329, 3552/2014, 1405/2013, 2986/2009). Ως εκ τούτου, στα μέλη της οικογένειας του θύματος δεν περιλαμβάνονται ούτε οι αγχιστείς πέραν του πρώτου βαθμού, όπως είναι οι σύζυγοι των αδελφών αυτού, οι οποίοι είναι εξ αγχιστείας συγγενείς του θανόντος δευτέρου βαθμού, ούτε οι ανιψιοί του, οι οποίοι είναι εξ αίματος συγγενείς τούτου τρίτου βαθμού εκ πλαγίου (βλ. ΣτΕ 1181/2023, ΑΠ 602/2015, 382, 675/2013), με συνέπεια τα εν λόγω πρόσωπα να μην νομιμοποιούνται ενεργητικώς στην έγερση αξίωσης για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης (πρβ. ΣτΕ 3736/2012 σκ.5).
5. Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 300 του ΑΚ ορίζεται ότι: «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. Το ίδιο ισχύει και όταν εκείνος που ζημιώθηκε παρέλειψε να αποτρέψει ή να περιορίσει τη ζημία ή δεν επέστησε την προσοχή του οφειλέτη στον κίνδυνο ασυνήθιστα μεγάλης ζημίας, τον οποίο ο οφειλέτης ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει. …». Από τις διατάξεις του εν λόγω άρθρου, το οποίο έχει εφαρμογή σε κάθε αποζημίωση από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται, άρα και στην περίπτωση αποζημίωσης κατά τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ, συνάγεται ότι, όταν υπάρχει ζημιογόνο γεγονός από το οποίο πηγάζει ευθύνη του ζημιώσαντος για αποζημίωση, εάν στην επέλευση ή στην έκταση της ζημίας συντέλεσε και πταίσμα του ζημιωθέντος, εναπόκειται στη διακριτική εξουσία του δικαστηρίου να μην επιδικάσει καθόλου αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της ή να επιδικάσει ολόκληρη την αποζημίωση. Πρέπει όμως η πράξη του ζημιωθέντος να έχει συντελέσει στην πρόκληση της ζημίας και να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος της υπαίτιας πράξης του ζημιωθέντος με την πρόκληση ή την έκταση της ζημίας (βλ. ΣτΕ 2917/2019). Τέτοια αιτιώδης συνάφεια υπάρχει όταν η πιο πάνω πράξη ή η παράλειψη του ζημιωθέντος, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, ήταν ικανή και μπορούσε να επιφέρει, κατά τη συνηθισμένη και κανονική πορεία των πραγμάτων, το επιζήμιο αποτέλεσμα (βλ. ΑΠ 867/2001). Περαιτέρω, κατά την γενικής εφαρμογής διάταξη του άρθρου 330 του ΑΚ, ως πταίσμα νοείται ο δόλος και η αμέλεια, η οποία υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια που απαιτείται στις συναλλαγές. Χωρίς τέτοια δε επιμέλεια συμπεριφέρεται ο ζημιωθείς που παραλείπει να λάβει μέτρα τα οποία, περιέχοντα εξ αντικειμένου τη δυνατότητα αποτροπής ή περιορισμού της ζημίας, είναι σε θέση να προβλέψει και λαμβάνει, χωρίς να εκτεθεί σε κίνδυνο, ο μέσης εντιμότητας και επιμέλειας άνθρωπος της ίδιας με τον ζημιωθέντα δραστηριότητας (βλ. ΑΠ 75/2001). Επομένως, η παράβαση των διατάξεων του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.) δεν θεμελιώνει, αυτή καθαυτή, υπαιτιότητα στην επέλευση αυτοκινητικού ατυχήματος, αποτελεί όμως στοιχείο, η στάθμιση του οποίου από το δικαστήριο θα κριθεί σε σχέση με την ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της συγκεκριμένης πράξης ή παράλειψης και του επελθόντος αποτελέσματος (βλ. ΔΕφΑθ 2180, 3925/2022, ΑΠ 147, 239, 331, 520/2011). Συναφώς, η παράλειψη του επιβάτη αυτοκινήτου, το οποίο ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα, να προσδεθεί με τη ζώνη ασφαλείας, θεμελιώνει συντρέχον αυτού πταίσμα, εφόσον συνδέεται αιτιωδώς με τις προκληθείσες σωματικές κακώσεις του (βλ. ΑΠ 1779/2008). Τέλος, η ένσταση του άρθρου 300 του ΑΚ πρέπει υποχρεωτικά, επί ποινή απαραδέκτου, να προβληθεί το αργότερο κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, χωρίς να είναι επομένως παραδεκτή η προβολή της το πρώτον με υπόμνημα που κατατίθεται μετά τη συζήτηση, σύμφωνα με το άρθρο 138 παρ. 1 του Κ.Δ.Δ. (βλ. ΣτΕ 1181/2023, 1202/2022, 291, 1950/2020).
6. Επειδή, επιπρόσθετα, ο ν. 3155/1955 «Περί κατασκευής και συντηρήσεως οδών» (Α΄ 63) ορίζει στο άρθρο 1 ότι: «Αι οδοί της χώρας διακρίνονται εις: α) Εθνικάς, β) Επαρχιακάς και γ) Δημοτικάς ή Κοινοτικάς», στο άρθρο 3 ότι: «1. Επαρχιακαί οδοί είναι άπασαι αι οδοί της χώρας, όσαι δεν είναι εθνικαί ουδέ δημοτικαί ή κοινοτικαί. 2. Αι επαρχιακαί οδοί καθορισθήσονται διά Β. Διατάγματος εφ’ άπαξ δι’ έκαστον νομόν εκδοθησομένου …» και στο άρθρο 5 παρ. 2 ότι: «Αι επαρχιακαί οδοί κατασκευάζονται, ανακαινίζονται και συντηρούνται υπό των Ταμείων Οδοποιίας των Νομών.». Περαιτέρω, με το ν.δ. 3620/1956 (Α΄ 279) συστάθηκαν στην έδρα κάθε νομού, ως Ν.Π.Δ.Δ., νομαρχιακά ταμεία, στα οποία, μεταξύ άλλων, ανατέθηκε η εκτέλεση και συντήρηση των έργων οδοποιίας (άρθρο 1), ενώ, όπου στον ν. 3155/1955 αναφέρονται τα ταμεία οδοποιίας νομών, νοούνται τα κατά το άρθρο 1 του εν λόγω ν.δ. νομαρχιακά ταμεία (άρθρο 7 παρ. 3). Εν συνεχεία, με το άρθρο 36 του ν. 2218/1994 (Α΄ 90) καταργήθηκαν τα νομαρχιακά ταμεία και οι αρμοδιότητές τους περιήλθαν στην κατά τόπο αρμόδια νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, στη θέση της οποίας έχει ήδη υπεισέλθει, ως καθολικός διάδοχος αυτής εκ του νόμου (άρθρα 3 και 283 παρ. 2 του ν. 3852/2010, Α΄ 87), το αυτοτελές νομικό πρόσωπο της οικείας Περιφέρειας.
7. Επειδή, ακολούθως, στο άρθρο 7 του ν. 3481/2006 (Α΄ 162), υπό τον τίτλο «Συντήρηση οδών», ορίζεται ότι: «1. … 4. … ως “συντήρηση” νοείται η αποκατάσταση των βλαβών του οδοστρώματος και των στοιχείων ασφαλείας της οδού (στηθαία, νησίδες ασφαλείας, σήμανση κ.ο.κ.) … Την υπηρεσία που έχει κατά τα ανωτέρω την αρμοδιότητα συντήρησης των οδών βαρύνει η υποχρέωση και η δαπάνη ηλεκτροφωτισμού τους, σύμφωνα με τις ισχύουσες τεχνικές προδιαγραφές. … 5. Οι αρμόδιες για τη συντήρηση των οδών υπηρεσίες υποχρεούνται να ελέγχουν, τουλάχιστον ανά δεκαπενθήμερο, τις οδούς της αρμοδιότητάς τους, για τη διαπίστωση βλαβών του οδοστρώματος και των λοιπών στοιχείων ασφαλείας της οδού και να καταγράφουν τα ευρήματα σε ειδικό βιβλίο, που τηρείται με ευθύνη του Προϊσταμένου τους. … 6. Η αρμόδια προς συντήρηση της οδού υπηρεσία υποχρεούται να πραγματοποιήσει με όργανά της αυτοψία της βλάβης, μέσα σε δύο (2) εργάσιμες ημέρες αφότου λάβει με οποιονδήποτε τρόπο γνώση αυτής και να συντάξει συνοπτική έκθεση περί της έκτασης και του είδους της και της ύπαρξης ή μη ανάγκης άμεσης αντιμετώπισης. Εφόσον κατά την αυτοψία διαπιστωθεί επικινδυνότητα της βλάβης για την οδική ασφάλεια, λαμβάνονται άμεσα από τους διενεργούντες την αυτοψία τα απαραίτητα μέτρα για την προσωρινή της αποκατάσταση, εφόσον αυτή είναι δυνατή, άλλως για την οριοθέτηση και την κατάλληλη σήμανσή της, προς αποφυγή ατυχημάτων. Η αποκατάσταση των βλαβών που κρίνονται επικίνδυνες για την οδική ασφάλεια ολοκληρώνεται υποχρεωτικά εντός δέκα (10) ημερών από τη διενέργεια της αυτοψίας. Οι ενέργειες της παραγράφου αυτές καταγράφονται σε ειδικό Πρωτόκολλο Αντιμετώπισης Βλάβης, το οποίο συντάσσεται και υπογράφεται από τον υπάλληλο ή τους υπαλλήλους που ορίσθηκαν υπεύθυνοι κατά τα ανωτέρω και θεωρείται από τον αρμόδιο προϊστάμενο της υπηρεσίας. … 7. …». Από τις ως άνω διατάξεις συνάγεται ότι εις βάρος του Ο.Τ.Α., μέσα στα όρια του οποίου βρίσκονται, μεταξύ των άλλων κοινόχρηστων δημόσιων πραγμάτων, και οι δημόσιες οδοί, επιβάλλεται ρητή υποχρέωση για την κατασκευή, ανακαίνιση και συντήρησή τους. Κατά συνέπεια, ο αρμόδιος Ο.Τ.Α. υποχρεούται να επιβλέπει, διά των οργάνων του, την καλή κατάσταση των οδοστρωμάτων, ώστε να διεξάγεται ομαλά και με κάθε ασφάλεια για τα κινούμενα επ’ αυτών οχήματα η κυκλοφορία και να αντιμετωπίζονται άμεσα και έγκαιρα προβλήματα που δημιουργούνται για οχήματα και διερχόμενους από την τυχόν κακή κατάστασή τους. Εάν δε, παρά την υποχρέωση αυτή, τα αρμόδια όργανα του οικείου Ο.Τ.Α. παραλείψουν να προβούν, όπως οφείλουν, στη συντήρηση και εν γένει επίβλεψη της καλής κατάστασης των ως άνω οδών, με αποτέλεσμα να προκληθεί βλάβη σε διερχόμενα οχήματα ή πρόσωπα, ευθύνονται σε αποζημίωση τούτων κατά τις διατάξεις των άρθρων 105 και 106 του ΕισΝΑΚ, χωρίς να απαιτείται να αποδειχθεί για τον σκοπό αυτό και υπαιτιότητα των οργάνων του οικείου Ο.Τ.Α., ενόψει της αντικειμενικής ευθύνης αυτού (βλ. ΔΕφΠειρ 2235/2023, πρβ. ΣτΕ 5/2012, 740/2001).
8. Επειδή, εν συνεχεία, ο Κ.Ο.Κ., που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2696/1999 (Α΄ 57), ορίζει στο άρθρο 4 ότι: «1. Οι για τη σήμανση των οδών τοποθετούμενες πινακίδες είναι κατά κατηγορίες οι εξής: α) Αναγγελίας κινδύνου (Κ), δηλωτικές. αα) Επικίνδυνων θέσεων. ββ) … 2. [όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 16 παρ. 1 του ν. 4233/2014, Α΄ 22] Οι πινακίδες αναγγελίας κινδύνου (Κ-1 μέχρι Κ-42) τοποθετούνται για να εφιστούν την προσοχή αυτών που χρησιμοποιούν τις οδούς για τους κινδύνους που υπάρχουν στην οδό προς την κατεύθυνση της κίνησής τους, ώστε να λαμβάνουν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα και, σε περίπτωση ανάγκης, να μειώνουν την ταχύτητα πορείας τους για να τους αποφεύγουν. Η σημασία των πινακίδων αυτών είναι: Κ-1α … Κ-5 Επικίνδυνη στένωση οδοστρώματος και στις δύο πλευρές. Κ-6α Επικίνδυνη στένωση οδοστρώματος στην αριστερή πλευρά. Κ-6δ Επικίνδυνη στένωση οδοστρώματος στη δεξιά πλευρά. Κ-7 … Κ-9 Επικίνδυνο ανώμαλο οδόστρωμα, σε κακή κατάσταση, με λάκκους κ.λπ.. Κ-10 … Κ-12 ολισθηρό οδόστρωμα. Κ-13 … 3. …», στο άρθρο 5, όπως οι παρ. 1 έως και 9 αυτού αντικαταστάθηκαν με το άρθρο 24 του ν. 4530/2018 (Α΄ 59), ότι: «1. Οι σημάνσεις των οδοστρωμάτων με διαγραμμίσεις ή αναγραφή λέξεων ή απεικόνιση συμβόλων χρησιμοποιούνται για τη ρύθμιση της κυκλοφορίας ή για την προειδοποίηση ή καθοδήγηση αυτών που χρησιμοποιούν οδούς είτε μόνες είτε σε συνδυασμό με πινακίδες σήμανσης ή σηματοδότες για να τονιστεί ή να διευκρινιστεί η σημασία αυτών. … Οι διαγραμμίσεις οδών, που προορίζονται για κινούμενα οχήματα, πρέπει να αναγνωρίζονται εύκολα και έγκαιρα από τους οδηγούς και να είναι ορατές τόσο κατά την ημέρα όσο και κατά τη νύχτα. 2. Τα κύρια είδη των σημάνσεων επί των οδοστρωμάτων με διαγραμμίσεις είναι οι: α) οι κατά μήκος διαγραμμίσεις, β) οι κατά πλάτος (εγκάρσιες) διαγραμμίσεις και γ) οι ειδικές διαγραμμίσεις. 3. …» και στο άρθρο 10 παρ. 1 ότι: «Όποιος έχει τις κατά τον παρόντα Κώδικα αρμοδιότητες ή την εξουσία επί του πράγματος, επί του οποίου διεξάγεται δημόσια κυκλοφορία, υποχρεούται να λαμβάνει κάθε μέτρο, ώστε από τη δημόσια κυκλοφορία να μη δημιουργείται κίνδυνος ή ζημία τρίτων προσώπων ή άλλων έννομων αγαθών.». Εξάλλου, στο άρθρο 12 παρ. 5 του ίδιου Κώδικα, όπως η παρ. αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 10 του ν. 3542/2007 (Α΄ 50), ορίζεται ότι: «Η χρήση των ζωνών ασφαλείας είναι υποχρεωτική τόσο για τους οδηγούς όσο και για τους επιβάτες. …», στο άρθρο 13 παρ. 2, όπως η παρ. αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 11 του ν. 3542/2007, ότι: «Ο οδηγός επιβάλλεται να έχει την, κατά τις σχετικές διατάξεις, προβλεπόμενη άδεια οδήγησης και την αναγκαία σωματική και διανοητική ικανότητα και να βρίσκεται σε κατάλληλη κατάσταση για να οδηγεί, οφείλει δε κατά το χρόνο της οδήγησης να είναι σε θέση να ελέγχει το όχημά του …», στο άρθρο 19 ότι: «1. Ο οδηγός οδικού οχήματος επιβάλλεται να έχει τον πλήρη έλεγχο του οχήματός του ώστε να μπορεί σε κάθε στιγμή να εκτελεί τους απαιτούμενους χειρισμούς. 2. Ο οδηγός επιβάλλεται να ρυθμίζει την ταχύτητα του οχήματός του λαμβάνων συνεχώς υπόψη του τις επικρατούσες συνθήκες, ιδιαίτερα δε τη διαμόρφωση του εδάφους, την κατάσταση και τα χαρακτηριστικά της οδού, την κατάσταση και το φορτίο του οχήματός του, τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες κυκλοφορίας, κατά τρόπον ώστε να είναι σε θέση να διακόψει την πορεία του οχήματός του μπροστά από οποιοδήποτε εμπόδιο που μπορεί να προβλεφθεί και το οποίο βρίσκεται στο ορατό από αυτόν μπροστινό τμήμα της οδού. Υποχρεούται επίσης να μειώνει την ταχύτητα του οχήματός του και, σε περίπτωση ανάγκης, να διακόπτει την πορεία του, όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν. 3. Ιδιαίτερα, ο οδηγός επιβάλλεται να μειώνει την ταχύτητα του οχήματός του σε τμήματα της οδού με περιορισμένο πεδίο ορατότητας, …, κατά τις νυκτερινές ώρες, … Την αυτή επίσης υποχρέωση έχει κατά τη διέλευσή του από στενές διόδους … 4. …» και στο άρθρο 42 ότι: «1. Απαγορεύεται η οδήγηση κάθε οδικού οχήματος από οδηγό, ο οποίος κατά την οδήγηση του οχήματος βρίσκεται υπό την επίδραση οινοπνεύματος … Ο ελεγχόμενος οδηγός θεωρείται ότι βρίσκεται υπό την επίδραση οινοπνεύματος όταν το ποσοστό αυτού στον οργανισμό είναι από 0,50 γραμμάρια ανά λίτρο αίματος (0,50 gr./l) και άνω, μετρούμενο με τη μέθοδο της αιμοληψίας ή από 0,25 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα και άνω, όταν η μέτρηση γίνεται στον εκπνεόμενο αέρα με αντίστοιχη συσκευή αλκοολομέτρου. … 2. … 3. Σε περίπτωση θανατηφόρου τροχαίου ατυχήματος ο έλεγχος για τη διαπίστωση ύπαρξης στον οργανισμό οινοπνεύματος, …, κατά την παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, γίνεται υποχρεωτικά με αιμοληψία από τα θανόντα πρόσωπα … 7. [όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 40 παρ. 1 του ν. 3542/2007] Όποιος οδηγεί όχημα υπό την επίδραση οινοπνεύματος τιμωρείται ως εξής: α. [όπως το αρχικό όριο από 0,50 g/l έως 0,80 g/l τροποποιήθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 1 της 2500/15/135-ι΄/6.9.2011 κοινής απόφασης των Υπουργών Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Προστασίας του Πολίτη, Β΄ 2077] Με διοικητικό πρόστιμο διακοσίων (200,00) ευρώ, εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα του κυμαίνεται από 0,20 έως 0,80 γραμμάρια ανά λίτρο αίματος, μετρούμενη με τη μέθοδο της αιμοληψίας … β. Με διοικητικό πρόστιμο επτακοσίων (700,00) ευρώ και με αφαίρεση, επιτόπου, της άδειας ικανότητας οδηγού για ενενήντα (90) ημέρες … εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα του είναι άνω του 0,80 g/l και μέχρι 1,10 g/l, μετρούμενη με τη μέθοδο της αιμοληψίας … γ. [όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 37 παρ. 8 περ. α΄ του ν. 4055/2012, Α΄ 51] Με φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) μηνών και χρηματική ποινή χιλίων διακοσίων (1.200) ευρώ, καθώς και με αφαίρεση επιτόπου της άδειας ικανότητας οδήγησης για έξι (6) μήνες … εάν η συγκέντρωση οινοπνεύματος στο αίμα του είναι άνω του 1,10 g/l μετρούμενη με τη μέθοδο της αιμοληψίας … δ. Στις πιο πάνω περιπτώσεις α΄, β΄ και γ΄ το όχημα ακινητοποιείται υποχρεωτικά και φυλάσσεται … 8. …».
9. Επειδή, τέλος, κατ’ εξουσιοδότηση, μεταξύ άλλων, της παρ. 1 του άρθρου 21 του ν. 1418/1984 «Δημόσια έργα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων» (Α΄ 23), εκδόθηκε η ΔΜΕΟ/ο/612/16.2.2011 απόφαση του Υφυπουργού Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (Β΄ 702), με την οποία εγκρίθηκαν οι οδηγίες για τα συστήματα αναχαίτισης των οχημάτων (ΣΑΟ), προκειμένου να εναρμονισθούν με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 1317. Στο άρθρο μόνο της εν λόγω απόφασης ορίζεται ότι: «… 1. Είδη των συστημάτων αναχαίτισης: Με την έννοια “συστήματα αναχαίτισης οχημάτων” νοούνται τα συστήματα παθητικής ασφάλειας που πληρούν τις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού προτύπου ΕΛΟΤ ΕΝ 1317. … Συστήματα Αναχαίτισης Οχημάτων: Στηθαία Ασφαλείας … Τα συστήματα αναχαίτισης οχημάτων πρέπει να περιορίζουν κατά το δυνατόν τις συνέπειες των ατυχημάτων. … Σε περιοχές προστασίας επιφανειακών και υπόγειων υδάτων ενδέχεται να απαιτηθεί η τοποθέτηση στηθαίων ασφαλείας με μεγαλύτερες απαιτήσεις, όσον αφορά στις κατηγορίες επίδοσής τους. … 2. Ορισμοί: … Επικίνδυνες θέσεις: Θέσεις ή τμήματα περιοχών πλησίον σε οδοστρώματα, που χρήζουν προστασίας για τρίτους, και επιβαίνοντες σε οχήματα, όταν αυτά εκτρέπονται από την πορεία τους. Κιγκλιδώματα: Τα συστήματα που τοποθετούνται μόνα ή σε συνδυασμό με συστήματα αναχαίτισης οχημάτων σε γέφυρες, τοίχους αντιστήριξης ή παρόμοιες κατασκευές για τους πεζούς ή τους “άλλους χρήστες” και δεν αποτελούν συστήματα αναχαίτισης οχημάτων. … Στηθαία ασφαλείας: Συστήματα αναχαίτισης οχημάτων, τα οποία τοποθετούνται παραπλεύρως της εξωτερικής οριογραμμής του οδοστρώματος των οδών ή στις κεντρικές και πλευρικές διαχωριστικές νησίδες. … 3. … 4. Αναγκαιότητα μόνιμων στηθαίων ασφαλείας: 4.1 … 4.2 Πιθανότητα εκτροπής: Κατά την επιλογή ενός στηθαίου ασφαλείας πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πιθανότητα εκτροπής. … 4.3 Επικίνδυνες θέσεις και κατηγορίες επικινδυνότητας: Με τον όρο επικίνδυνη θέση νοείται ένα συμπαγές πλευρικό εμπόδιο, π.χ. δένδρο, ιστοί ή βάθρο γέφυρας, καθώς επίσης και περιοχές, όπου υφίσταται κίνδυνος εκτροπής ενός οχήματος από την πορεία του και των οποίων η ύπαρξη συνεπάγεται κίνδυνο για τρίτους ή μόνον για τους επιβαίνοντες. Τα κριτήρια, με βάση τα οποία τα πλευρικά εμπόδια και οι επικίνδυνες θέσεις κατατάσσονται σε κατηγορία κινδύνου, είναι συνάρτηση του αν η ύπαρξή τους συνεπάγεται κίνδυνο για τρίτους ή μόνον για τους επιβαίνοντες. Οι θέσεις, στις οποίες επιβάλλεται η τοποθέτηση στηθαίων ασφαλείας, προκύπτουν από τη συχνότητα ή την πιθανότητα πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων εξαιτίας της εκτροπής οχημάτων από την πορεία τους. Αυτές οι θέσεις διακρίνονται σε τέσσερις κατηγορίες κινδύνου: … κατηγορία κινδύνου 4: εμπόδια με κίνδυνο για τους επιβαίνοντες σε όχημα, π.χ. – μεμονωμένα παραμορφώσιμα αλλά μη ανατρεπόμενα σημειακά εμπόδια – τάφροι – πρανή ορυγμάτων με κλίση n > 1:3 – πρανή επιχωμάτων ύψους Η > 3 m και κλίσης n > 1:3 – οχετοί – παραμορφώσιμοι ιστοί οδοφωτισμού – τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης – ύδατα βάθους > 1 m – ρέματα, ποταμοί. 4.4 … 5. Επιλογή κατηγοριών επίδοσης των μόνιμων στηθαίων ασφαλείας: 5.1 … 5.3 ΣΑΟ στις οριογραμμές γεφυρών και τοίχων αντιστήριξης: Τα στηθαία ασφαλείας στην εξωτερική οριογραμμή γεφυρών και τοίχων στέψης οδών πρέπει να επιλέγονται σε συνάρτηση με την κατηγορία επικινδυνότητας, στην οποία μπορεί να υπαχθεί η περιοχή κατάντη αυτών των τεχνικών έργων. … 5.4 … 6. … 7. Μήκη εφαρμογής στηθαίων ασφαλείας: 7.1 Μήκη στην εξωτερική οριογραμμή οδοστρώματος: Τα στηθαία ασφαλείας πρέπει να έχουν ένα δεδομένο ελάχιστο μήκος L1, ώστε να είναι αποτελεσματικά. … Το μήκος των στηθαίων ασφαλείας πριν την επικίνδυνη θέση πρέπει να είναι ίσο τουλάχιστον με L2 …, ώστε τα οχήματα που εκτρέπονται από την πορεία τους • και ολισθαίνουν κατά μήκος των απολήξεων και των στηθαίων ασφαλείας, να μην προσκρούουν στο εμπόδιο, όταν η απόστασή του από αυτά είναι μικρή ή • να μην διέρχονται πίσω από τα στηθαία ασφαλείας και να προσκρούουν σε εμπόδια που βρίσκονται πίσω από αυτά ή να εισέρχονται σε προστατευόμενη περιοχή, όταν η απόσταση τους από αυτά είναι μεγαλύτερη από 1,5 m. … 7.2 Μήκη στις οριογραμμές γεφυρών και τοίχων αντιστήριξης: Για τα μήκη των στηθαίων ασφαλείας σε γέφυρες ισχύουν τα αναφερόμενα στην παράγραφο 7.1, ιδιαίτερα όσον αφορά στο μήκος L2. Για αυτό το λόγο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, ότι η περιοχή, στην οποία το στηθαίο ασφαλείας έχει την πλήρη του λειτουργία, θα πρέπει να απέχει τόσο από την αρχή της γέφυρας ή του τοίχου αντιστήριξης, ώστε να μπορεί να αποφευχθεί μία πτώση … Αυτό συνεπάγεται, ότι τα στηθαία ασφαλείας που τοποθετούνται σε γέφυρα κατά κανόνα πρέπει να συνεχίζονται και μετά το πέρας της γέφυρας. Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, το μήκος του στηθαίου ασφαλείας μπορεί να είναι ίσο με το μήκος της γέφυρας ή του τοίχου αντιστήριξης, εφόσον αυτό συνδέεται με στηθαίο ασφαλείας με την ίδια ικανότητα συγκράτησης … 8. … Παράρτημα 1: … Παράρτημα 3: … Γενικά όταν οι περιοχές κατάντη των γεφυρών είναι περιοχές με ιδιαίτερο κίνδυνο τρίτων, όπως εγκαταστάσεις με κίνδυνο έκρηξης, περιοχές με έντονο τον χαρακτήρα παραμονής, σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας κλπ, τότε οι περιοχές αυτές υπάγονται στην κατηγορία κινδύνου 1. Εφόσον η περιοχή κατάντη του τεχνικού εγκυμονεί κίνδυνο για τρίτους σε περίπτωση πτώσης του οχήματος, όπως πεζόδρομοι και ποδηλατοδρόμοι ή οδοί με ενιαίο οδόστρωμα, αυτή θα υπάγεται στην κατηγορία κινδύνου 2. Σε περιπτώσεις, όπου κατάντη του τεχνικού δεν υφίσταται κίνδυνος για τρίτους, π.χ. τεχνικό άνω διάβασης αγροτικής οδού ή τεχνικό γεφύρωσης ποταμού ή κοιλαδογέφυρα, θα πρέπει να αξιολογηθεί κατά πόσον τα εμπόδια θα υπαχθούν στην κατηγορία κινδύνου 3 ή ακόμη και στην κατηγορία κινδύνου 4. Δηλαδή για την επιλογή στηθαίων ασφαλείας στις οριογραμμές μιας γέφυρας πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το είδος των εμποδίων κάτω από αυτή και κατ’ επέκταση η κατηγορία κινδύνου, στην οποία αυτά μπορούν να υπαχθούν. Στην περίπτωση γεφυρών μικρού ανοίγματος, όπου δεν υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος για τους επιβαίνοντες σε όχημα, μπορεί το κιγκλίδωμά τους να υπαχθεί στην κατηγορία κινδύνου 3, επειδή αποτελεί μη παραμορφώσιμο εμπόδιο. Η κατηγορία κινδύνου 4 επιλέγεται, μόνον εφόσον κανείς ιδιαίτερος κίνδυνος υφίσταται για τους επιβαίνοντες. … Παράρτημα 4: …».
10. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση από τα στοιχεία της δικογραφίας, σε συνδυασμό με όσα ιστορούν οι ενάγοντες στο δικόγραφο της κρινόμενης αγωγής, προκύπτουν τα εξής: Στις 28.11.2018 ο …, υιός του πρώτου και της δεύτερης των εναγόντων, αδελφός του τρίτου και κουνιάδος της τέταρτης εξ αυτών καθώς και θείος των πέμπτων τούτων, ηλικίας τότε 35 ετών περίπου, οδηγώντας το με αριθμό κυκλοφορίας … επιβατικό ιδιωτικής χρήσης αυτοκίνητο, κινούνταν επί του δεξιού ρεύματος της επαρχιακής οδού Ηρακλείου – Μαλάδων με κατεύθυνση από Ηράκλειο προς Μαλάδες και προορισμό τον οικισμό …, όπου κατοικούσε. Η ανωτέρω οδός είναι διπλής κατεύθυνσης με μία λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, στο δε 8ο χιλιόμετρο αυτής, στο ύψος της ταβέρνας «…», υφίσταται γέφυρα ύψους 4,70 μ., με τσιμεντένια άκρα πλάτους 0,50 μ. και ύψους 0,20 μ. που εκτείνονται σε μήκος 19,50 μ.. Πριν την εν λόγω γέφυρα, το οδόστρωμα έχει πλάτος 5,70 μ. και επ’ αυτής πλάτος 5,30 μ., όντας ευθύγραμμο. Επιπλέον, καθ’ όλο το μήκος του οδοστρώματος και της γέφυρας, υπάρχει και από τις δύο πλευρές του δρόμου ασφάλτινο έρεισμα πλάτους 0,40 μ., ενώ πριν τη γέφυρα υπάρχει και χωμάτινο έρεισμα πλάτους 5,20 μ. από τη δεξιά και 2,20 μ. από την αριστερή μεριά ως προς την πορεία του οχήματος. Επί της γέφυρας, πέραν του ανωτέρω ασφάλτινου ερείσματος, υφίσταται, και από τις δύο πλευρές, και τσιμεντένιο έρεισμα πλάτους 1,00 μ.. Περαιτέρω, πριν τη γέφυρα και επί του χωμάτινου ερείσματος, στη δεξιά πλευρά κατά την πορεία του οχήματος, υπάρχει δημοτική κολώνα ηλεκτροφωτισμού, με αποτέλεσμα ο φωτισμός στο σημείο να είναι επαρκής, το δε όριο ταχύτητας ανέρχεται σε 80 χλμ./ώρα. Τα ξημερώματα λοιπόν της εν λόγω ημέρας (28.11.2018), σε μη προσδιορίσιμη επακριβώς ώρα, μετά πάντως τις 02:45 π.μ., φθάνοντας το ως άνω αυτοκίνητο στο προαναφερόμενο σημείο, εξετράπη της πορείας του, προσέκρουσε στο τσιμεντένιο άκρο της γέφυρας που βρισκόταν στη δεξιά πλευρά αυτής κατά την πορεία του οχήματος και έπεσε στο χαντάκι βάθους 4,70 μ., με αποτέλεσμα ο οδηγός του να τραυματισθεί θανάσιμα. Το αυτοκίνητο ανευρέθη από όργανα του Τμήματος Τροχαίας Ηρακλείου, μετά από σχετική αναγγελία στην εν λόγω υπηρεσία, το απόγευμα της ίδιας ημέρας και, συγκεκριμένα, στις 18:53. Πέραν των ανωτέρω, κατά τη διενεργηθείσα αυτοψία, διαπιστώθηκε ότι η άσφαλτος ήταν σε καλή κατάσταση, η οδός ήταν ξηρή και η ορατότητα δεν περιοριζόταν από τεχνητά ή φυσικά εμπόδια. Επί του οδοστρώματος δεν ανευρέθηκαν ίχνη τροχοπέδησης ή πλάγιας ολίσθησης ούτε θραύσματα, χρώματα, νερά ή λάδια ούτε χαραγές, πλην δύο χαραγών επί του τσιμεντένιου άκρου της γέφυρας, μίας μήκους 0,30 μ. περίπου στο κάθετο άκρο αυτού και μίας μήκους επίσης 0,30 μ. στο οριζόντιο μέρος της γέφυρας και σε απόσταση 10,30 μ. από την αρχή τούτου. Το επίδικο αυτοκίνητο ανευρέθη με το εμπρόσθιο μέρος του να έχει κατεύθυνση προς Μαλάδες, ανεστραμμένο κάτω από τη γέφυρα, σε βάθος 4,70 μ., φέροντας, λόγω της ανατροπής, βλάβες στο επάνω και αριστερό τμήμα του, τον οπίσθιο δεξιό τροχό να απέχει από τη χαραγή στο οριζόντιο μέρος της γέφυρας 7,00 μ. και τον εμπρόσθιο δεξιό τροχό να απέχει από την ως άνω χαραγή 7,60 μ. (βλ. για όλα τα παραπάνω την από 28.11.2018 έκθεση αυτοψίας τροχαίου ατυχήματος και το συνοδεύον αυτήν πρόχειρο σχεδιάγραμμα των αρμοδίων οργάνων του Τμήματος Τροχαίας Ηρακλείου). Την επόμενη ημέρα (29.11.2018) πραγματοποιήθηκε στον θανόντα νεκροψία – νεκροτομή, κατά την οποία, μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι τούτος δεν φορούσε ζώνη ασφαλείας, καθώς και η ύπαρξη μεγάλης ποσότητας αιθανόλης (αλκοόλ) στο αίμα του, ανερχόμενη σε 2,4 g/l, ο δε χρόνος θανάτου του προσδιορίσθηκε περί τις 03:00 π.μ. της 28.11.2018 και ως αιτία αυτού η ασφυξία θέσης συνεπεία οδικού τροχαίου ατυχήματος (βλ. την …/8.1.2019 ιατροδικαστική έκθεση της ιατροδικαστού της Μονάδας Ιατροδικαστικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου, …, και την …/14.12.2018 τοξικολογική έκθεση του Διευθυντή του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικών Επιστημών και της Μονάδας Τοξικολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, …). Η ανευρεθείσα στο αίμα του θανόντος ποσότητα αιθανόλης (αλκοόλ), κατόπιν επανεξέτασης του σχετικού δείγματος, προσδιορίσθηκε τελικώς σε 2,2 g/l (βλ. την …/14.3.2019 τοξικολογική έκθεση του ίδιου ως άνω Διευθυντή). Εν συνεχεία, στις 4.12.2018, διενεργήθηκε, κατ’ εντολή του Τμήματος Τροχαίας Ηρακλείου, πραγματογνωμοσύνη για τη μελέτη και επιστημονική ανάλυση του επίδικου τροχαίου ατυχήματος, κατά την οποία, μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκε ότι το υπό εξέταση αυτοκίνητο, εργοστασίου κατασκευής Toyota, τύπου RAV, 1.996 κυβικών εκατοστών και 120 ίππων, με ημερομηνία πρώτης κυκλοφορίας 9.4.2002, έφερε εμφανείς ζημίες σε όλη την επιφάνειά του, η πρόκληση των οποίων δικαιολογείται από την εκτροπή και ανατροπή του, χωρίς τούτες να οφείλονται σε απρόβλεπτα γεγονότα, η συντήρηση του γινόταν κανονικά και βρισκόταν σε καλή κατάσταση, έχοντας μόνο δευτερεύουσες ελλείψεις. Συγκεκριμένα, η φωτεινή ένταση των φώτων διασταύρωσης ήταν χαμηλή και η διακύμανση των δυνάμεων πέδησης ήταν μεγαλύτερη του 10% και μικρότερη έως ίση του 20%, η συνολική απόδοση πέδης πορείας ήταν 68,97% και πέδης στάθμευσης 30,77%, ενώ οι αποσβεστήρες κραδασμών (αμορτισέρ) είχαν διαφορά 2,53% και 6,06% μεταξύ των δύο αξόνων. Επίσης, η κατάσταση των εμπρόσθιων ελαστικών ήταν καλή, ενώ αντιθέτως των οπίσθιων κακή, η δε ελάχιστη ταχύτητα εκτροπής του οχήματος υπολογίσθηκε μεταξύ 46,67 και 47,95 χλμ./ώρα. Εν κατακλείδι, προέκυψε ότι το ένδικο αυτοκίνητο εξετράπη της πορείας του δεξιά, προσέκρουσε αρχικά στο υπάρχον στο πρώτο άκρο της υφιστάμενης γέφυρας κράσπεδο, ανετράπη από ύψος 4,70 μ. και ακινητοποιήθηκε σε απόσταση 13,60 μ. από το σημείο εκτροπής του, οι δε πιθανές αιτίες που οδήγησαν στο εν λόγω αποτέλεσμα ήταν ο ανθρώπινος παράγοντας και, εν μέρει, η κατάσταση του οχήματος λόγω της απόδοσης της πέδησης και των αποσβεστήρων κραδασμών (βλ. την …/28.12.2018 έκθεση πραγματογνωμοσύνης του -εγγεγραμμένου στον πίνακα πραγματογνωμόνων της Εισαγγελίας Πλημμελειοδικών Ηρακλείου- αναλυτή οδικών τροχαίων ατυχημάτων, …). Επιπλέον, κατά τη διενεργηθείσα για το επίδικο ατύχημα από την Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Ηρακλείου προανάκριση, προέκυψε ότι, από αυτοψίες που είχαν λάβει χώρα από υπαλλήλους της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων τ… … τ… … στις 25.10.2017, 17.5.2018 και 29.11.2018 (μία ημέρα μετά το ατύχημα), είχαν διαπιστωθεί στην επαρχιακή οδό 27 «Ηράκλειο (Γιόφυρος – Μαλάδες) – Προφήτης Ηλίας – Κυπαρίσσι – Σωκαράς – Αποΐνι – Πραιτώρια», που ανήκει στο πρωτεύον επαρχιακό οδικό δίκτυο του νομού Ηρακλείου, ελλείψεις της οριζόντιας και κατακόρυφης σήμανσης, καθώς και αστοχίες στο οδόστρωμα καθ’ όλο το μήκος και το πλάτος της. Ειδικότερα, με κατεύθυνση από τον κόμβο προς τη γέφυρα (στο ύψος του πρατηρίου υγρών καυσίμων …) μέχρι και τον κόμβο «Μαλάδων – Φοινικιάς» το οδόστρωμα είχε υποστεί εκτεταμένες ρηγματώσεις και αποκολλήσεις, με αποτέλεσμα τη δημιουργία έντονων οπών (ανεπαρκής σήμανση), ενώ από τον κόμβο «Μαλάδων – Φοινικιάς» προς τον οικισμό Μαλάδων, στο ύψος του τεχνικού που βρίσκεται πριν τον εν λόγω οικισμό και στο ύψος του επόμενου κόμβου προς βιολογικό, το οδόστρωμα είχε υποστεί σοβαρή ρηγμάτωση, αποκόλληση σε μεγάλο βαθμό και καθιζήσεις, με αποτέλεσμα η κίνηση των οχημάτων να είναι άκρως επικίνδυνη (ελλιπής σήμανση – διαγράμμιση). Επιπλέον, λόγω των έντονων βροχοπτώσεων οι τάφροι ανάντη και κατάντη του οδοστρώματος είχαν χάσει τη λειτουργικότητά τους, με αποτέλεσμα τη μη ορθή παροχέτευση των ομβρίων υδάτων, ενώ πολλοί ιδιοκτήτες είχαν χαλάσει τις φυσικές τάφρους και είχαν τοποθετήσει ράμπες από άοπλο σκυρόδεμα για την εξυπηρέτησή τους (βλ. τα από 25.10.2017, 17.5.2018 και 29.11.2018 έγγραφα του υπαλλήλου της ως άνω Υπηρεσίας, …, προς την Προϊσταμένη του Τμήματος … της Διεύθυνσης … τ… …). Συναφώς, στο πλαίσιο της ίδιας προανάκρισης, ελήφθησαν καταθέσεις από τρεις υπαλλήλους τ… …, μεταξύ των οποίων και ο προαναφερόμενος, … . Η Προϊσταμένη της Διεύθυνσης … τ… …, …, κατέθεσε, μεταξύ άλλων, ότι … εκπόνησε το έτος 2016, σε συνεργασία με την ανώνυμη εταιρεία «…», εξειδικευμένες μελέτες οδικής ασφάλειας, προκειμένου να εντοπίσει και να αποκαταστήσει τις επικίνδυνες θέσεις που χρήζουν βελτίωσης του οδοστρώματος, διαγράμμισης και στηθαίων ασφαλείας. Στις εν λόγω μελέτες, η θέση όπου συνέβη το επίδικο ατύχημα δεν αναφέρεται ως επικίνδυνη ούτε ως μειωμένης οδικής ασφάλειας. Αντιθέτως, το οδόστρωμα ήταν σε πολύ καλή κατάσταση, υφίστατο διαγράμμιση και ευκρινής σήμανση, ενώ δεν υπήρχε καμπυλότητα της οδού ούτε μείωση του πλάτους της. Οι δε παρατηρήσεις που είχε υποβάλει στην υπηρεσία ο ανωτέρω συνάδελφός της, αναφέρονταν γενικώς στην, κατά την άποψή του, κατάσταση του συνόλου του δρόμου και όχι στην κατάσταση της οδού στο συγκεκριμένο σημείο του ατυχήματος (βλ. την από 21.7.2020 έκθεση εξέτασης υπόπτου χωρίς όρκο των αρμοδίων ανακριτικών υπαλλήλων). Όμοιου ακριβώς περιεχομένου ήταν και η κατάθεση του Αναπληρωτή Διευθυντή της Διεύθυνσης … τ… …, … (βλ. την από 21.7.2020 έκθεση εξέτασης υπόπτου χωρίς όρκο των αρμοδίων ανακριτικών υπαλλήλων). Ο τρίτος υπάλληλος της ως άνω υπηρεσίας, …, κατέθεσε, μεταξύ άλλων, ότι από το έτος 2014 υπήρχε εγκεκριμένη μελέτη για το τμήμα της επαρχιακής οδού 27 από Ηράκλειο προς Μαλάδες, που προέβλεπε τη διαπλάτυνσή του με την κατασκευή παράπλευρων οδών, την οριζόντια και κατακόρυφη σήμανση καθώς και την τοποθέτηση εγκεκριμένων στηθαίων ασφαλείας σε επικίνδυνα τμήματα καθ’ όλο το μήκος της. Επιπλέον, το έτος 2017, πριν την επίμαχη γέφυρα, είχε γίνει διαγράμμιση του οδοστρώματος με συνεχή διαχωριστική γραμμή και είχαν τοποθετηθεί προειδοποιητικές πινακίδες ορίων ταχύτητας, επικινδυνότητας δεξιών και αριστερών στροφών καθώς και στένωσης της οδού, στοιχεία ασφαλείας τα οποία όμως εν συνεχεία αφαιρέθηκαν, πιθανόν από ιδιοκτήτες παρακείμενων ιδιοκτησιών, ενώ τέλος στο εν λόγω τμήμα της οδού δεν υπήρχε φωτισμός, με συνέπεια τη μειωμένη ορατότητα κατά τις βραδινές ώρες (βλ. την από 25.7.2019 έκθεση ένορκης εξέτασης μάρτυρα και την από 27.1.2020 έκθεση εξέτασης υπόπτου χωρίς όρκο των αρμοδίων ανακριτικών υπαλλήλων). Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της οικείας προανάκρισης, κατέθεσαν ως μάρτυρες οι γονείς και ο αδελφός του θανόντος (τρεις πρώτοι των εναγόντων), ο ξάδελφός του, …, ο φίλος του, …, και ο ιδιοκτήτης του μπαρ «…», … . Σύμφωνα με τις ανωτέρω καταθέσεις, ο θανών, υπάλληλος κρεοπωλείου, στις 27.11.2018 και περί ώρα 22:45 συναντήθηκε με τον … και τη σύντροφο του τελευταίου στο Ηράκλειο, σε καφενείο επί της οδού …, όπου κατανάλωσαν ποσότητα ρακής και έπειτα, μαζί με άλλους 2 – 3 θαμώνες του καταστήματος, ένα μπουκάλι ουίσκι, περί δε ώρα 01:00 π.μ. μετέβησαν στο μπαρ «…», επί της λεωφόρου …, όπου παρήγγειλαν ένα μπουκάλι βότκα, εκ του οποίου κατανάλωσαν περίπου το μισό. Περί τη 01:45 π.μ. ο … και η σύντροφός του έφυγαν από το εν λόγω μπαρ, ενώ ο θανών παρέμεινε περίπου ως τις 02:45 π.μ., οπότε και αναχώρησε εμφανώς ζαλισμένος, αλλά όχι σε κατάσταση που να μην δύναται να οδηγήσει, κατά την κατάθεση του … . Επιπλέον, σύμφωνα με τις καταθέσεις του αδελφού και του ξαδέλφου του θανόντος, οι οποίοι βρήκαν πρώτοι το αυτοκίνητό του και τον ίδιο, ο τελευταίος είχε και πάλι τροχαίο με ανατροπή του οχήματός του στο ίδιο σημείο, 2 – 3 έτη πριν το επίδικο ατύχημα. Τέλος, οι τρεις πρώτοι των εναγόντων και ο ξάδελφος του θανόντος κατέθεσαν ότι στο σημείο του ατυχήματος, όπου μετέβησαν κατά και μετά την ανεύρεση του αυτοκινήτου του, δεν υπήρχε σήμανση περί της στενότητας της γέφυρας ούτε προστατευτικές μπάρες ούτε προστατευτικό μεταλλικό ή τσιμεντένιο στηθαίο, στοιχεία ασφαλείας τα οποία θα μπορούσαν να συγκρατήσουν το όχημα από την πτώση στο χαντάκι (βλ. τις από 17.1.2019, 17.1.2019, 6.12.2018, 6.12.2018, 19.12.2018 και 12.12.2018 εκθέσεις ένορκης εξέτασης μάρτυρα των …, …, …, …, … και …, αντιστοίχως). Μετά το πέρας της διενεργηθείσας προανάκρισης, κατά των τριών προαναφερόμενων υπαλλήλων τ… … -ήτοι κατά της Προϊσταμένης της Διεύθυνσης … τ… …, …, του Αναπληρωτή Διευθυντή της Διεύθυνσης … τ… …, …, και του υπαλλήλου της εν λόγω υπηρεσίας, …- ασκήθηκε από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Ηρακλείου ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από (συγκλίνουσα) αμέλεια, λόγω του ότι αυτοί, όντας υπόχρεοι λόγω του επαγγέλματός τους να καταβάλουν ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή, δεν μερίμνησαν, από αμέλεια, για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων ασφάλειας προς αποφυγή ατυχημάτων επί της επαρχιακής οδού Ηρακλείου – Μαλάδων, στο ύψος της ταβέρνας «…», παρά την επικινδυνότητα του συγκεκριμένου σημείου της οδού, όπου υπήρχε στένωση του οδοστρώματος και γέφυρα πλάτους 5,30 μ. και βάθους 4,70 μ., με τσιμεντένια άκρα πλάτους 0,50 μ. και ύψους 0,20 μ., τα οποία εκτείνονταν σε απόσταση 19,50 μ., και δη δεν μερίμνησαν για την τοποθέτηση προστατευτικών στηθαίων στις δύο πλευρές της γέφυρας, για τη συντήρηση του οδοστρώματος, το οποίο παρουσίαζε ρηγματώσεις και καθιζήσεις, για την τοποθέτηση και συντήρηση κατάλληλης κατακόρυφης και οριζόντιας σήμανσης και προειδοποιητικών πινακίδων, καθώς και για την τοποθέτηση επαρκούς φωτισμού, αν και είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση προς τούτο, με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του …, ο οποίος από την πρόσκρουση και ανατροπή του αυτοκινήτου του στις 28.11.2018 υπέστη ασφυξία θέσης, μόνη αιτία του προκληθέντος θανάτου του (βλ. το από 22.3.2021 κατηγορητήριο της Αντιεισαγγελέα Πρωτοδικών Ηρακλείου, …). Για την ανωτέρω αξιόποινη πράξη, η … και ο … κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάσθηκαν έκαστος σε ποινή φυλάκισης οκτώ μηνών με τριετή αναστολή, ενώ ο … κρίθηκε αθώος (βλ. το από 20.9.2023 απόσπασμα της …/2023 απόφασης του … Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ηρακλείου). Τέλος, μετά το επίδικο ατύχημα, σε αυτοψία που πραγματοποιήθηκε στις 25.7.2019 στο σημείο που συνέβη τούτο, διαπιστώθηκε ότι είχαν τοποθετηθεί και από τις δύο πλευρές του δρόμου μεταλλικές μπάρες ασφαλείας και επιπλέον, επί της γέφυρας, μεταλλικό κιγκλίδωμα ύψους 1,40 μ., ενώ η άσφαλτος φαινόταν να έχει αλλαχθεί πρόσφατα και επί του οδοστρώματος υπήρχε πλέον εμφανής διπλή συνεχόμενη διαχωριστική γραμμή. Επίσης, εκατό με διακόσια μέτρα πριν το σημείο του ατυχήματος, στο ρεύμα κυκλοφορίας προς Μαλάδες, είχε τοποθετηθεί συνδυασμός πινακίδων αναγγελίας κινδύνου και, συγκεκριμένα, πινακίδα Κ-5 περί επικίνδυνης στένωσης γέφυρας και πινακίδα Κ-12 περί ολισθηρού οδοστρώματος (βλ. την από 25.7.2019 έκθεση ένορκης εξέτασης μάρτυρα του αστυνομικού του Τμήματος Τροχαίας Ηρακλείου, …).
11. Επειδή, οι ενάγοντες με την υπό κρίση αγωγή, όπως αναπτύσσεται με το αναφερόμενο στην πρώτη (1η) σκέψη της παρούσας υπόμνημά τους, προβάλλουν ότι ο θανάσιμος τραυματισμός του …, υιού του πρώτου και της δεύτερης εξ αυτών, αδελφού του τρίτου και κουνιάδου της τέταρτης καθώς και θείου των πέμπτων τούτων, οφείλεται αποκλειστικά σε παραλείψεις των οργάνων του εναγόμενου Ο.Τ.Α., ο οποίος, αν και είχε τη σχετική αρμοδιότητα, δεν είχε τοποθετήσει πριν την εν λόγω γέφυρα, παρά την επικινδυνότητα του σημείου λόγω του περιορισμού του πλάτους της οδού, σχετικές πινακίδες αναγγελίας κινδύνου ούτε είχε προβεί στην απαιτούμενη διαγράμμιση του οδοστρώματος (κάθετη και οριζόντια σήμανση). Επιπλέον, παρότι υφίστατο στο οδόστρωμα μεγάλος αριθμός ρηγματώσεων και καθιζήσεων, τούτο δεν είχε συντηρηθεί ούτε είχε καθαρισθεί από φερτά υλικά, από τη συγκέντρωση των οποίων το τσιμεντένιο άκρο της γέφυρας, ύψους 0,20 μ., είχε εν τοις πράγμασι εξισωθεί υψομετρικά με την οδό. Περαιτέρω, δεν είχε εγκαταστήσει, τουλάχιστον καθ’ όλο το μήκος της γέφυρας, προστατευτικό στηθαίο ή μεταλλικές μπάρες ασφαλείας ούτε υπήρχε έστω και ο στοιχειώδης φωτισμός. Η αναγκαιότητα όλων των ανωτέρω ενεργειών συνάγεται, κατά τους ενάγοντες, από το γεγονός ότι, μετά το επίδικο ατύχημα, τοποθετήθηκαν στο σημείο πινακίδες σήμανσης, μεταλλικές μπάρες και φώτα, ενώ επιπλέον έγινε και διαγράμμιση με κίτρινο χρώμα. Συναφώς, οι ενάγοντες εκθέτουν ότι η επικινδυνότητα του επίδικου σημείου προκύπτει τόσο από την εσωτερική αλληλογραφία μεταξύ των υπηρεσιών του εναγόμενου Ν.Π.Δ.Δ. αλλά και από οχλήσεις προς αυτό από όργανα του οικείου πρωτοβάθμιου Ο.Τ.Α., όσο και από το γεγονός ότι στην εν λόγω περιοχή έχουν συμβεί έντεκα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα. Εξάλλου, το γεγονός ότι ο θανών είχε καταναλώσει ποσότητα αλκοόλ δεν συνδέεται, κατά τους ενάγοντες, αιτιωδώς με το τροχαίο ατύχημα, καθώς τούτος κινούνταν με χαμηλή ταχύτητα (47,5 χλμ./ώρα), γνώριζε τη διαδρομή, από τη στιγμή που την πραγματοποιούσε συνεχώς για να πάει στον τόπο κατοικίας του, είχε δε ήδη διανύσει χωρίς πρόβλημα περί τα 10 χλμ. από το κέντρο του Ηρακλείου μέχρι το σημείο του συμβάντος, γεγονός που καταδεικνύει ότι είχε την ικανότητα να οδηγεί ασφαλώς.
12. Επειδή, ενόψει των ανωτέρω, οι ενάγοντες ζητούν να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου Ο.Τ.Α. να καταβάλει στον πρώτο εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στη δεύτερη εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στον τρίτο εξ αυτών το ποσό των 300.000 ευρώ, στην τέταρτη εξ αυτών το ποσό των 100.000 ευρώ και σε έκαστο εκ των πέμπτων εξ αυτών το ποσό των 50.000 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη την οποία υπέστησαν, σύμφωνα με το άρθρο 932 του ΑΚ. Ειδικότερα, η ψυχική οδύνη τους συνίσταται στη θλίψη και τον έντονο ψυχικό πόνο που βίωσε καθένας από αυτούς, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, ενόψει των στενών δεσμών συγγένειάς τους, λόγω της αιφνίδιας και απρόσμενης απώλειας του θανόντος, συνεπεία της παράνομης, κατ’ αυτούς, συμπεριφοράς των οργάνων του εναγόμενου Ν.Π.Δ.Δ.. Συγκεκριμένα, ο πρώτος και η δεύτερη των εναγόντων (γονείς του θανόντος) ισχυρίζονται ότι δοκίμασαν πρωτοφανή ψυχική συντριβή και ψυχική οδύνη, που συνίσταται, κυρίως, στον πόνο που ένιωσαν από τον αιφνίδιο, βίαιο, απροσδόκητο και τραγικό χαμό του υιού τους, τον οποίο μεγάλωσαν με πολύ κόπο και στερήσεις, και τον οποίο πόνο εξακολουθούν να νιώθουν από τη συνεχή έλλειψη της φροντίδας και της αγάπης που απλόχερα τους χάριζε με την παρουσία του, καθώς ζούσαν στο ίδιο σπίτι και αποτελούσαν μια αρμονική και πολύ αγαπημένη οικογένεια. Περαιτέρω, ο τρίτος ενάγων (αδελφός του θανόντος) εκθέτει ότι, πέραν του στενού και αδιάρρηκτου συγγενικού δεσμού τους, δεν είχαν με τον θανόντα μεγάλη διαφορά ηλικίας και, ως εκ τούτου, μεγάλωσαν μαζί, εργάζονταν επί πολλά έτη στον ίδιο χώρο, κατ’ ουσία δε συνοικούσαν, καθώς διέμεναν στο ίδιο κτίριο, ο θανών στο ισόγειο με τους γονείς τους και ο ίδιος στον πρώτο όροφο με την οικογένειά του. Επιπλέον, η τέταρτη των εναγόντων (κουνιάδα του θανόντος) ισχυρίζεται ότι υφίσταντο στενοί δεσμοί, με διαρκή εκδήλωση αισθημάτων αγάπης, μεταξύ της ίδιας και του θανόντος, με τον οποίο διατηρούσε συνεχή επαφή, ενώ, τέλος, οι πέμπτοι των εναγόντων (ανίψια του θανόντος) προβάλλουν ότι είχαν καθημερινή επαφή με τον θείο τους, ο οποίος τους αντιμετώπιζε περισσότερο ως παιδιά του παρά ως ανίψια. Προς απόδειξη των ισχυρισμών τους, πέραν των παρατιθέμενων στη δέκατη (10η) σκέψη της παρούσας στοιχείων της σχηματισθείσας ποινικής δικογραφίας, μεταξύ άλλων, προσκομίζουν και επικαλούνται: (α) το …/21.3.2022 απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης θανάτου της ληξιάρχου της Δημοτικής Ενότητας … του Δήμου …, από το οποίο προκύπτει ότι ο … κατά τον χρόνο του θανάτου του (28.11.2018) ήταν 35 ετών, (β) το …/13.12.2018 πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών των αρμοδίων υπαλλήλων του Δήμου … και το από 23.3.2022 πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης του Δημάρχου …, από τα οποία προκύπτει η συγγενική τους σχέση με τον θανόντα, (γ) το από 22.3.2021 κατηγορητήριο της Αντιεισαγγελέα Πρωτοδικών Ηρακλείου, …, και το από 20.9.2023 απόσπασμα της …/2023 απόφασης του … Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Ηρακλείου με το προπαρατεθέν περιεχόμενο και (δ) πέντε φωτογραφίες από το σημείο του ατυχήματος, ληφθείσες από τα αρμόδια αστυνομικά όργανα, στις οποίες, μεταξύ άλλων, απεικονίζεται η επίδικη γέφυρα, άνευ προστατευτικού στηθαίου ή κιγκλιδωμάτων ασφαλείας κατά μήκος της, με δύο πλαστικούς στύλους μικρού διαμετρήματος και ύψους στο μέσον περίπου αυτής, και η υπάρχουσα πριν από αυτήν κολώνα φωτισμού.
13. Επειδή, αντιθέτως, το εναγόμενο Ν.Π.Δ.Δ. με την έκθεση απόψεών του που διαβιβάσθηκε στο Δικαστήριο στις 21.2.2023 και το νομίμως κατατεθέν στις 20.9.2023 υπόμνημά του, αρνείται την ευθύνη του, προβάλλοντας, κατ’ αρχάς, ότι η τέταρτη και οι πέμπτοι των εναγόντων δεν νομιμοποιούνται ενεργητικώς στην άσκηση της κρινόμενης αγωγής, καθώς ως κουνιάδα και ανίψια του θανόντος δεν εμπίπτουν στην έννοια της οικογένειας, κατ’ άρθρο 932 του ΑΚ, δεδομένου ότι έχουν με αυτόν η μεν … εξ αγχιστείας συγγένεια δευτέρου βαθμού, οι δε …, … και … του … εξ αίματος συγγένεια τρίτου βαθμού. Εξάλλου, ισχυρίζεται ότι τα αρμόδια όργανά του δεν παρέλειψαν τα ιδιαίτερα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους ως προς τη σήμανση και συντήρηση της εν λόγω γέφυρας. Ειδικότερα, προβάλλει ότι, πέραν της συντήρησης της συγκεκριμένης οδού (αποκατάσταση λακκουβών κ.λπ.), όλες οι λοιπές εργασίες βελτίωσης εκτελούνται κατόπιν σύνταξης και έγκρισης σχετικής μελέτης. Το έτος 2016 εκπόνησε, σε συνεργασία με την εταιρεία «…», εξειδικευμένες μελέτες οδικής ασφάλειας, προκειμένου να εντοπίσει και να αποκαταστήσει τις επικίνδυνες θέσεις που χρήζουν βελτίωσης του οδοστρώματος, διαγράμμισης και στηθαίων ασφαλείας. Στις εν λόγω μελέτες, η θέση όπου συνέβη το επίδικο ατύχημα δεν αναφέρεται ως επικίνδυνη ούτε ως μειωμένης οδικής ασφάλειας. Αντιθέτως, το οδόστρωμα ήταν σε πολύ καλή κατάσταση, υφίστατο ευκρινής σήμανση, διαγράμμιση και επαρκής δημοτικός φωτισμός σε λειτουργία, δεν υπήρχε καμπυλότητα της οδού ούτε και ουσιώδης μείωση του πλάτους της, καθώς η στένωση κατά μόλις 0,40 μ. δεν την καθιστούσε επικίνδυνη. Επιπρόσθετα, εν προκειμένω, το επίδικο όχημα εξετράπη της πορείας του αρκετά μέτρα πριν την έναρξη της γέφυρας, προσέκρουσε στο υφιστάμενο στο πρώτο άκρο αυτής κράσπεδο με τον αριστερό του τροχό και, εν συνεχεία, ανετράπη από ύψος 4,70 μ.. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν υπήρχε στη γέφυρα στηθαίο ασφαλείας, τούτο δεν θα απέτρεπε το ζημιογόνο αποτέλεσμα. Επιπλέον, κατά τους ισχυρισμούς του, αποκλειστικός υπαίτιος, άλλως συνυπαίτιος κατά ποσοστό 95% (ένσταση συντρέχοντος πταίσματος), για την πρόκληση του ένδικου τροχαίου ατυχήματος και τον θανάσιμο τραυματισμό του ήταν ο οδηγός του αυτοκινήτου, το οποίο ήταν σε κακή κατάσταση, καθώς υπήρχε διακύμανση των δυνάμεων πέδησης άνω του 10%, η ένταση των φώτων διασταύρωσης ήταν χαμηλή, οι αποσβεστήρες κραδασμών είχαν διαφορά μεταξύ των δύο αξόνων (2,53% και 6,06%), η απόδοση της πέδης πορείας ήταν 68,97% και της πέδης στάθμευσης 30,77%, τα δε οπίσθια ελαστικά του ήταν επίσης σε κακή κατάσταση. Συναφώς, ο θανών οδηγός δεν φορούσε ζώνη ασφαλείας, είχε δε πολλή μεγάλη ποσότητα αλκοόλ στο αίμα του (2,4 g/l κατά την πρώτη μέτρηση και 2,2 g/l κατά τη δεύτερη), γεγονός που τον καθιστούσε ανίκανο να οδηγήσει. Το ότι το τροχαίο ατύχημα προκλήθηκε συνεπεία της μέθης του, συνάγεται, κατά τ… εναγόμεν… …, και από το ότι ο θανών διέμενε στη συγκεκριμένη περιοχή και, συνεπώς, γνώριζε τη διαδρομή που ακολουθούσε, αφού την πραγματοποιούσε συνεχώς. Τέλος, το εναγόμενο Ν.Π.Δ.Δ. αποκρούει ως υπερβολικά τα ζητούμενα ποσά της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης, λόγω της υποχρέωσης συνεκτίμησης ως προς το ύψος αυτών του ανωτέρω περιγραφόμενου συντρέχοντος πταίσματος του θανόντος. Προς απόδειξη των ισχυρισμών του, πέραν των αναφερόμενων στη δέκατη (10η) σκέψη της παρούσας στοιχείων της σχηματισθείσας ποινικής δικογραφίας, μεταξύ άλλων, προσκομίζει και επικαλείται: (α) δύο μελέτες (τοπογραφικά διαγράμματα με συνοπτικά υπομνήματα επ’ αυτών) -η μεν μία με ημερομηνία 18.6.2015, η δε άλλη άνευ ημερομηνίας- της ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία «…» για λογαριασμό τ.. …, με αντικείμενο επεμβάσεις βελτίωσης της οδικής ασφάλειας στο οδικό δίκτυο του νομού Ηρακλείου, εκ των οποίων προκύπτει ότι η επίδικη επαρχιακή οδός 27 κατέστη, εν γένει, αντικείμενο των εν λόγω μελετών, και (β) είκοσι φωτογραφίες του σημείου του ατυχήματος, εκ των οποίων οκτώ φωτογραφίες της επαρχιακής οδού Ηρακλείου – Πραιτώριας, εκτυπωμένες από την ιστοσελίδα Google Street View, οι τέσσερις με ημερομηνία λήψης τον Οκτώβριο του 2014 και οι τέσσερις με ημερομηνία λήψης τον Μάιο του 2019, και δώδεκα φωτογραφίες, ληφθείσες από τα αρμόδια αστυνομικά όργανα, στις οποίες, μεταξύ άλλων, απεικονίζεται η επίδικη γέφυρα, άνευ προστατευτικού στηθαίου ή κιγκλιδωμάτων ασφαλείας κατά μήκος της, με δύο πλαστικούς στύλους μικρού διαμετρήματος και ύψους στο μέσον περίπου αυτής, και η υπάρχουσα πριν από αυτήν κολώνα φωτισμού.
14. Επειδή, κατ’ αρχάς, σύμφωνα με τις διατάξεις που παρατίθενται και όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στην τέταρτη (4η) σκέψη της παρούσας, η τέταρτη ενάγουσα, …, σύζυγος …, το γένος …, και οι πέμπτοι ενάγοντες, …, … και … του …, δεν νομιμοποιούνται ενεργητικώς στην άσκηση της κρινόμενης αγωγής, διότι δεν εμπίπτουν στα μέλη της οικογένειας του θανόντος κατά την έννοια του άρθρου 932 του ΑΚ και, ως εκ τούτου, η ένδικη αγωγή πρέπει να απορριφθεί, κατά το μέρος που ασκήθηκε από αυτούς, ως απαράδεκτη, δεκτής γενομένης της σχετικώς προβαλλόμενης ένστασης του εναγόμενου Ο.Τ.Α..
15. Επειδή, εν συνεχεία, από τα πραγματικά αυτά δεδομένα, όπως προκύπτουν από το προεκτιθέμενο αποδεικτικό υλικό, σε συνδυασμό με τις διατάξεις που παρατίθενται και όσα έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, συνάγεται ότι τα όργανα τ… εναγόμεν… … είναι αρμόδια για τη συντήρηση του οδικού δικτύου, στο οποίο ανήκει η επαρχιακή οδός 27, όπου έλαβε χώρα το επίδικο τροχαίο ατύχημα. Στο πλαίσιο της εν λόγω συντήρησης εντάσσεται ο τακτικός -τουλάχιστον ανά δεκαπενθήμερο- έλεγχος των οδών αρμοδιότητάς της, η διαπίστωση τυχόν βλαβών του οδοστρώματος και της αναγκαιότητας τοποθέτησης στοιχείων ασφαλείας, όπως διαγράμμισης, πινακίδων σήμανσης και στηθαίων ή κιγκλιδωμάτων, καθώς και η τυχόν αποκατάσταση των υπαρχόντων. Περαιτέρω, η ύπαρξη σε μία οδό γέφυρας, σε συνδυασμό με στένωση -έστω και περιορισμένη- του πλάτους του οδοστρώματος, καθιστά το σχετικό σημείο επικίνδυνη θέση, με συνέπεια να παρίσταται αναγκαία, μεταξύ άλλων, η τοποθέτηση αφενός μεν οριζόντιας και κάθετης σήμανσης, αφετέρου δε συστημάτων αναχαίτισης των οχημάτων (στηθαίου ασφαλείας ή κιγκλιδώματος ή συνδυασμού τούτων), προκειμένου τόσο οι διερχόμενοι οδηγοί να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν εγκαίρως την επικινδυνότητα του σημείου προς διασφάλιση της ασφαλούς κυκλοφορίας των οχημάτων, όσο και να περιορίζονται, κατά το δυνατόν, οι συνέπειες τυχόν ατυχημάτων. Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από την αυτοψία των αστυνομικών οργάνων και το σχετικό φωτογραφικό υλικό που ελήφθη, στο σημείο όπου έλαβε χώρα το επίδικο τροχαίο ατύχημα, παρότι υφίστατο γέφυρα, λόγω της ύπαρξης βάθρου βάθους 4,70 μ., και στένωση του οδοστρώματος κατά 0,40 μ., καθώς το πλάτος τούτου περιοριζόταν από 5,70 μ. πριν τη γέφυρα σε 5,30 μ. επ’ αυτής, δεν είχαν τοποθετηθεί τα παραπάνω αναφερόμενα στοιχεία ασφάλειας της οδού (σήμανση και σύστημα αναχαίτισης), η δε αναγκαιότητα ύπαρξής τους, σε συμμόρφωση προς τις σχετικές νομοθετικές διατάξεις (άρθρο 7 του ν. 3481/2006, άρθρα 4, 5 και 10 του Κ.Ο.Κ. και άρθρο μόνο της ΔΜΕΟ/ο/612/16.2.2011 υπουργικής απόφασης), συνάγεται σαφώς και από το γεγονός ότι, όπως διαπιστώθηκε σε επιγενόμενη αυτοψία των αστυνομικών οργάνων, μετά το επίδικο ατύχημα τοποθετήθηκαν και από τις δύο πλευρές του δρόμου μεταλλικές μπάρες ασφαλείας και επιπλέον, επί της γέφυρας, μεταλλικό κιγκλίδωμα ύψους 1,40 μ., στρώθηκε νέα άσφαλτος στο οδόστρωμα, έλαβε χώρα διαγράμμιση τούτου με διπλή συνεχόμενη διαχωριστική γραμμή και εκατό έως διακόσια μέτρα πριν το σημείο του ατυχήματος, στο ρεύμα κυκλοφορίας προς Μαλάδες, τοποθετήθηκε συνδυασμός πινακίδων αναγγελίας κινδύνου και, συγκεκριμένα, πινακίδα Κ-5 περί επικίνδυνης στένωσης γέφυρας και πινακίδα Κ-12 περί ολισθηρού οδοστρώματος. Οι ανωτέρω παραλείψεις των οργάνων του εναγόμενου Ο.Τ.Α. είναι παράνομες και ικανές, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, να επιφέρουν το ζημιογόνο αποτέλεσμα, ήτοι την πρόσκρουση του οδηγούμενου από τον συγγενή των εναγόντων, …, αυτοκινήτου στο κράσπεδο του πρώτου άκρου της γέφυρας, την εκτροπή του και την πτώση του στο βάθρο βάθους 4,70 μ., μεταξύ δε αυτών και του θανάσιμου τραυματισμού του ανωτέρω υφίσταται αιτιώδης σύνδεσμος, διότι ο εν λόγω θάνατος θα αποτρεπόταν εάν είχε εγκαίρως διενεργηθεί αφενός μεν σήμανση του εν λόγω σημείου της οδού με την τοποθέτηση πινακίδων και τη διαγράμμισή της, δεδομένου ότι θα διασφαλιζόταν η έγκαιρη προειδοποίηση του οδηγού για τη στένωση του οδοστρώματος λόγω της ύπαρξης της γέφυρας, αφετέρου δε η τοποθέτηση συστήματος αναχαίτισης του οχήματος (στηθαίου ασφαλείας ή κιγκλιδώματος ή συνδυασμού τούτων), δεδομένου ότι θα απέτρεπε την πτώση του εντός του βάθρου βάθους 4,70 μ., λόγω του ότι η ταχύτητα με την οποία τούτο κινούνταν ήταν χαμηλή και, συγκεκριμένα, κάτω των 50 χλμ./ώρα με ανώτατο όριο στο σημείο τα 80 χλμ./ώρα. Σημειωτέον ότι, πριν το ένδικο ατύχημα, η επικινδυνότητα της εν λόγω οδού είχε επισημανθεί στα αρμόδια όργανα τ… εναγόμεν… … από υπαλλήλους της Διεύθυνσης … αυτ…, μετά από αυτοψίες που είχαν διενεργηθεί τα έτη 2017 και 2018, γεγονός που καταρρίπτει τον ισχυρισμό τ… περί μη επικινδυνότητας της εν λόγω θέσης σύμφωνα με τις εκπονηθείσες για λογαριασμό τ… το έτος 2016 από την ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «…» μελέτες οδικής ασφάλειας. Εξάλλου, η προαναφερόμενη παρανομία της παράλειψης κατάλληλης σήμανσης της οικείας οδού δεν δύναται να αρθεί εκ μόνου του λόγου ότι ο θανών γνώριζε τη συγκεκριμένη διαδρομή, καθώς ήταν αυτή που ακολουθούσε κατευθυνόμενος προς τον οικισμό όπου διέμενε, διότι τούτο θα κατέληγε στο να αναιρείται η εκ του νόμου υποχρέωση τ… εναγόμεν… να διασφαλίζει την ασφαλή διέλευση των οχημάτων από το εν λόγω σημείο, με μόνη αιτιολογία το τυχαίο γεγονός της χρήσης της οδού από οδηγούς εξοικειωμένους με αυτήν. Επιπλέον, όπως προκύπτει από τη διενεργηθείσα τεχνική πραγματογνωμοσύνη, το επίδικο αυτοκίνητο -παρά την ύπαρξη σε αυτό δευτερευουσών ελλείψεων- ήταν σε καλή κατάσταση και συντηρούνταν δεόντως, με αποτέλεσμα να μην υφίσταται ενδεχόμενο πρόκλησης του ατυχήματος από μηχανική βλάβη ή δυσλειτουργία του. Κατόπιν των ανωτέρω, το Δικαστήριο κρίνει ότι, στην προκείμενη περίπτωση, στοιχειοθετείται ευθύνη τ… εναγόμεν… …, κατά τα άρθρα 105 και 106 του ΕισΝΑΚ, για τον θάνατο του …, ο οποίος προκλήθηκε από ασφυξία θέσης λόγω της εκτροπής και της πτώσης του οχήματός του σε βάθρο βάθους 4,70 μ.. Συναφώς, λαμβανομένων υπόψη ότι: (α) η συγκέντρωση αιθανόλης (αλκοόλ) στο αίμα του θανόντος ανερχόταν σε 2,2 γραμμάρια ανά λίτρο αίματος (g/l), υπερβαίνουσα κατά πολύ το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο των 0,50 g/l, γεγονός που είχε ως συνέπεια την αδυναμία τούτου να εκτελέσει τους απαιτούμενους χειρισμούς, ώστε να αποτρέψει την απώλεια του ελέγχου του οχήματός του, (β) τα παραπάνω επιρρωνύονται από το ότι επί του οδοστρώματος δεν ανευρέθηκαν ίχνη οποιασδήποτε αποτρεπτικής ενέργειας από αυτόν, όπως ίχνη τροχοπέδησης ή πλάγιας ολίσθησης, (γ) κατά τον χρόνο του ατυχήματος, ο θανών δεν ήταν προσδεμένος με ζώνη ασφαλείας, η οποία θα μπορούσε να μετριάσει τις δυσμενείς συνέπειες της εκτροπής και ανατροπής του οχήματός του ως προς την έκταση του τραυματισμού του, ο οποίος είναι πιθανό να μην απέβαινε θανάσιμος, και (δ) τα ανωτέρω συνδέονται αιτιωδώς με το επελθόν αποτέλεσμα, το Δικαστήριο κρίνει ότι ο θανών συνετέλεσε εξ ιδίου πταίσματος στο εν λόγω θανατηφόρο ατύχημα σε ποσοστό 90%, απορριπτόμενων των ισχυρισμών των εναγόντων περί ουδεμίας συνυπαιτιότητας αυτού, καθώς και (μερικώς) των ισχυρισμών του εναγόμενου Ο.Τ.Α., κατά τους οποίους το ατύχημα οφείλεται αποκλειστικά ή άλλως σε ποσοστό 95% στον ίδιο. Με τα δεδομένα αυτά, λαμβάνοντας περαιτέρω υπόψη τις συνθήκες του ένδικου ατυχήματος, τη βαρύτητα της παρανομίας των οργάνων τ… εναγόμεν… …, τον βαθμό συνυπαιτιότητας του θανόντος (90%) και την ηλικία τούτου (35 ετών), τον βαθμό συγγένειάς του με τους τρεις πρώτους των εναγόντων και την ένταση του ψυχικού άλγους αυτών εξαιτίας της αιφνίδιας απώλειας του υιού και αδελφού τους, το Δικαστήριο κρίνει ότι τούτοι δικαιούνται να λάβουν χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης, το ύψος της οποίας πρέπει να προσδιορισθεί στο εύλογο ποσό των 12.000 ευρώ για καθέναν από τους πρώτο και δεύτερη εξ αυτών (γονείς) και στο ποσό των 10.000 ευρώ για τον τρίτο εξ αυτών (αδελφό). Τέλος, το αίτημα περί επιδίκασης τόκων είναι απορριπτέο ως αβάσιμο, διότι από τα στοιχεία της δικογραφίας δεν προκύπτει η επίδοση της κρινόμενης αγωγής στο εναγόμενο Ν.Π.Δ.Δ. με πρωτοβουλία των εναγόντων, κατά τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 75 του Κ.Δ.Δ..
16. Επειδή, κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η κρινόμενη αγωγή πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή, να αναγνωρισθεί η υποχρέωση του εναγόμενου Ο.Τ.Α. να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα το ποσό των 12.000 ευρώ, στη δεύτερη ενάγουσα το ποσό των 12.000 ευρώ και στον τρίτο ενάγοντα το ποσό των 10.000 ευρώ, τα δε δικαστικά έξοδα να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων, λόγω της εν μέρει νίκης και ήττας αυτών (άρθρο 275 παρ. 1 εδ. γ΄ του Κ.Δ.Δ.).
ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
Δέχεται εν μέρει την αγωγή.
Αναγνωρίζει την υποχρέωση τ… εναγόμεν… … να καταβάλει στον πρώτο ενάγοντα το ποσό των δώδεκα χιλιάδων (12.000) ευρώ, στη δεύτερη ενάγουσα το ποσό των δώδεκα χιλιάδων (12.000) ευρώ και στον τρίτο ενάγοντα το ποσό των δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ.
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.
Η διάσκεψη του Δικαστηρίου έγινε στο Ηράκλειο στις 6.3.2024 και η απόφαση δημοσιεύτηκε στον ίδιο τόπο, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στις 4.4.2024.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ
