Με την προτεινόμενη ρύθμιση επιχειρείται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του δικαιώματος πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα
Σημαντικές αλλαγές στο άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας επιφυλάσσει σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών που έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.
Η επίμαχη τροποποίηση των διατάξεων για την πρόσβαση στα έγγραφα εντοπίζεται στο άρθρο 57 του νομοσχεδίου με τίτλο «Ρυθμίσεις για τους χερσαίους συνοριακούς σταθμούς, την ενίσχυση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και λοιπές διατάξεις».
Στις αλλαγές που προτείνονται με την επίμαχη ρύθμιση μπορεί κανείς να επισημάνει:
1. Την κοινή αντιμετώπιση διοικητικών και ιδιωτικών εγγράφων, με τις δύο κατηγορίες να εντάσσονται στην έννοια των δημοσίων εγγράφων.
2. Τη δυνατότητα υποβολής αιτήματος δια ζώσης ή ηλεκτρονικά, επώνυμα ή και ανώνυμα. Στην τελευταία περίπτωση, ωστόσο, η υποχρέωση της διοίκησης για αιτιολογημένη τυχόν απόρριψη της αίτησης δεν τυγχάνει εφαρμογής, καθώς «η διοίκηση δεν υποχρεούται να απαντήσει σε περίπτωση απόρριψης ανώνυμης αίτησης ή αίτησης καταφανώς αόριστης».
3. Τη διεύρυνση του δικαιώματος πρόσβασης στα ιδιωτικά έγγραφα, καθώς η πρόσβαση αυτή δεν απαιτεί πλέον ειδικό έννομο συμφέρον, αλλά μπορεί να ζητείται από κάθε ενδιαφερόμενο, όπως ισχύει μέχρι σήμερα για τα διοικητικά έγγραφα. Παράλληλα, στα ιδιωτικά έγγραφα, επί των οποίων μπορεί να ζητηθεί πρόσβαση, δεν εντάσσονται πλέον τα έγγραφα «που φυλάσσονται στις δημόσιες υπηρεσίες και είναι σχετικά με υπόθεσή του η οποία εκκρεμεί σε αυτές ή έχει διεκπεραιωθεί από αυτές», αλλά γενικότερα «όσα συντάσσονται από ιδιώτη, αλλά κατατίθενται και φυλάσσονται σε δημόσια υπηρεσία».
4. Την προσθήκη εξαίρεσης για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Με τη νέα διάταξη, στις περιπτώσεις όπου δεν υφίσταται το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα (προστασία ιδιωτικής-οικογενειακής ζωής τρίτου, απόρρητο) προστίθεται και η περίπτωση όπου το έγγραφο αφορά «άλλα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, εκτός εάν τα δεδομένα αυτά κρίθηκαν ουσιώδη για την έκβαση της υπόθεσης».
5. Την εξειδίκευση του απορρήτου που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις, με την ενδεικτική αναφορά περιπτώσεων «όπως το απόρρητο της εθνικής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας πίστης και του νομίσματος, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο».
6. Την προσθήκη τρίτης εναλλακτικής επιλογής για ικανοποίηση του αιτήματος του πολίτη, με την «παραπομπή του σε ευχερώς προσβάσιμη πηγή, ιδίως μέσω διαδικτύου», να προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες λύσεις της επιτόπιας μελέτης και της χορήγησης αντιγράφου.
7. Την ένταξη στην έννοια της δημόσιας υπηρεσίας, οποιουδήποτε φορέα ασκεί δημόσια εξουσία, ανεξαρτήτως της νομικής του μορφής
Σύμφωνα με την Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης του σχεδίου νόμου, «Με την προτεινόμενη ρύθμιση ενσωματώνεται η εφαρμογή της Σύμβαση του Tromso του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα, η οποία αφορά στην ενίσχυση της αρχής της διαφάνειας της δράσης της διοίκησης και, συνακόλουθα, του κράτους δικαίου, μέσω της διεύρυνσης του πεδίου εφαρμογής του δικαιώματος πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα. Ειδικότερα, εισάγεται η δυνατότητα υποβολής ανώνυμης αίτησης, κατά τα οριζόμενα στην ανωτέρω Σύμβαση, καθώς επίσης και ηλεκτρονικής αίτησης. Επιπλέον, διευκρινίζονται τα απόρρητα έγγραφα που περιορίζουν την άσκηση του δικαιώματος και διευρύνονται οι φορείς-αποδέκτες του δικαιώματος, αφού πλέον εισάγεται το λειτουργικό κριτήριο της άσκησης δημόσιας εξουσίας και αίρεται ο περιορισμός του οργανικού κριτηρίου, το οποίο ήταν έως σήμερα αυτό που έπρεπε να πληρούται προκειμένου ένας φορέας να εξασφαλίζει την πρόσβαση του πολίτη στα δημόσια έγγραφα. Τέλος, θεσπίζεται η δυνατότητα συγκρότησης ομάδας εργασίας από τον Συνήγορο του Πολίτη προκειμένου να αξιολογείται σε ετήσια βάση η εφαρμογή της προτεινόμενης διάταξης.»
Το πλήρες κείμενο της υπό διαβούλευση ρύθμισης έχει ως εξής:
Άρθρο 57
Πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα – Τροποποίηση άρθρου 5 Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας
Το άρθρο 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (ν. 2690/1999, Α΄45) αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 5
Πρόσβαση σε δημόσια έγγραφα
Κάθε ενδιαφερόμενος έχει το δικαίωμα, ύστερα από γραπτή, διά ζώσης ή ηλεκτρονική, επώνυμη ή ανώνυμη αίτησή του, να λαμβάνει γνώση των δημοσίων εγγράφων, διοικητικών και ιδιωτικών. Ως διοικητικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από τις δημόσιες υπηρεσίες, όπως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιες οδηγίες, απαντήσεις της Διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις. Ως ιδιωτικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από ιδιώτη, αλλά κατατίθενται και φυλάσσονται σε δημόσια υπηρεσία.
Το κατά την παρ. 1 δικαίωμα δεν υφίσταται στις περιπτώσεις που το έγγραφο αφορά την ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτου, ή άλλα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, εκτός εάν τα δεδομένα αυτά κρίθηκαν ουσιώδη για την έκβαση της υπόθεσης. Το δικαίωμα δεν υφίσταται, επίσης, στην περίπτωση που παραβλάπτεται απόρρητο το οποίο προβλέπεται από ειδικές διατάξεις, όπως το απόρρητο της εθνικής άμυνας και εξωτερικής πολιτικής, της δημόσιας πίστης και του νομίσματος, της ασφάλειας του κράτους και της δημόσιας τάξης, το ιατρικό, εμπορικό, τραπεζικό ή βιομηχανικό απόρρητο. Η αρμόδια δημόσια υπηρεσία μπορεί να αρνηθεί την ικανοποίηση του δικαιώματος αν το έγγραφο αναφέρεται στις συζητήσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, ή αν η ικανοποίηση του δικαιώματος αυτού είναι δυνατό να δυσχεράνει ουσιωδώς την έρευνα δικαστικών, διοικητικών, αστυνομικών ή στρατιωτικών αρχών σχετικώς με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής παράβασης.
Το δικαίωμα των παρ. 1 και 2 ασκείται: α) με μελέτη του εγγράφου στο κατάστημα της υπηρεσίας, β) με χορήγηση αντιγράφου, εκτός αν η αναπαραγωγή τούτου μπορεί να βλάψει το πρωτότυπο ή γ) με παραπομπή του σε ευχερώς προσβάσιμη πηγή, ιδίως μέσω διαδικτύου. Η σχετική δαπάνη αναπαραγωγής βαρύνει τον αιτούντα, εκτός αν ο νόμος ορίζει διαφορετικά. Ο αιτών έχει δικαίωμα υποβοήθησης από υπάλληλο του φορέα προς εντοπισμό του εγγράφου που αναζητά.
Η άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα γίνεται με την επιφύλαξη της ύπαρξης δικαιωμάτων πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας.
Η προθεσμία για τη χορήγηση εγγράφων κατά την παρ. 1 ή την αιτιολογημένη απόρριψη της σχετικής αίτησης του πολίτη είναι είκοσι (20) ημέρες. Η διοίκηση δεν υποχρεούται να απαντήσει σε περίπτωση απόρριψης ανώνυμης αίτησης ή αίτησης καταφανώς αόριστης.
Στην έννοια της δημόσιας υπηρεσίας των παρ. 1 και 2 εντάσσονται όλοι οι φορείς που ασκούν δημόσια εξουσία, ανεξαρτήτως της νομικής τους μορφής.
α) Ο Συνήγορος του Πολίτη μπορεί με απόφασή του, να συγκροτεί ομάδα εργασίας αποτελούμενη από εμπειρογνώμονες, στελέχη των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών και στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης για την αξιολόγηση της εφαρμογής του παρόντος άρθρου. Τα συμπεράσματα και οι προτάσεις της ομάδας εργασίας διαβιβάζονται στη Βουλή των Ελλήνων, στο Υπουργείο Εσωτερικών και στο Συμβούλιο της Ευρώπης και αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Συνηγόρου του Πολίτη.
β) Στις συνεδριάσεις της ομάδας εργασίας δύνανται να καλούνται για τη διατύπωση γνώμης στελέχη Υπουργείων, της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας καθώς και άλλα πρόσωπα ή φορείς κατά τη κρίση της.
γ) Τα μέλη της επιτροπής είναι ανεξάρτητα και αμερόληπτα κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.
Με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών δύναται να εξειδικεύεται ο τρόπος υποβολής των αιτημάτων της παρ. 1.»
Η προτεινόμενη ρύθμιση είναι διαθέσιμη εδώ.
