ΣτΕ 1297/2024 Ολομ.
Πρόεδρος: Ε. Σαρπ, Πρόεδρος ΣτΕ
Εισηγητής: Κ. Φιλοπούλου, Σύμβουλος της Επικρατείας
Κατ’ άρθρο 55 ν. 4663/2020 διατηρείται η δυνατότητα του καθ’ ου ή των καθολικών διαδόχων του να επιδιώξουν την ανάκληση συντελεσμένης απαλλοτρίωσης. Την ανάκληση μπορεί να επιδιώξει αυτοτελώς έκαστος των αρχικών συγκυρίων ή των καθολικών διαδόχων τους. Την ανάκληση δεν νομιμοποιείται να ζητήσει ο ειδικός διάδοχος. Ο σκοπός της επίμαχης απαλλοτρίωσης (προστασία Ακρόπολης) έχει εκπληρωθεί.
Με την απόφαση αυτή κρίθηκε ότι και υπό την ισχύ του άρθρου 55 του ν. 4663/2020, με το οποίο τροποποιήθηκε το άρθρο 12 του Κ.Α.Α.Α., η συντελεσμένη απαλλοτρίωση που κηρύχθηκε υπέρ του Δημοσίου, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου κ.λπ., ανακαλείται υποχρεωτικά, κατόπιν υποβολής σχετικής αιτήσεως από νομιμοποιούμενο προς τούτο πρόσωπο, είτε όταν έχει εκφρασθεί ανενδοίαστα η βούληση να μη χρησιμοποιηθεί το απαλλοτριωθέν για τον σκοπό για τον οποίο απαλλοτριώθηκε ή για άλλο σκοπό δημοσίας ωφελείας είτε όταν παρήλθε μακρό, κατά τις περιστάσεις, πέραν του ευλόγου, χρονικό διάστημα, χωρίς ο υπέρ ου η απαλλοτρίωση να έχει μεριμνήσει για την πραγματοποίηση του σκοπού της απαλλοτρίωσης ή άλλου σκοπού δημοσίας ωφελείας.
Περαιτέρω, με την απόφαση αυτή κρίθηκε ότι νομιμοποιούνται να ζητήσουν την ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτων τα πρόσωπα που εφέροντο ως κύριοι αυτών κατά τον χρόνο συντέλεσης της απαλλοτρίωσης (καθ’ ων η απαλλοτρίωση), καθώς και οι καθολικοί τους διάδοχοι, ανεξαρτήτως εάν οι δικαιοπάροχοι τους είχαν οχλήσει σχετικώς τη διοίκηση, καθώς και ανεξαρτήτως της αδράνειας αυτών των ίδιων ή των δικαιοπαρόχων τους για ιδιαίτερα μακρό χρονικό διάστημα. Το συγκεκριμένο δικαίωμα του αρχικού κυρίου και των καθολικών διαδόχων του δεν έχει ούτε εμπράγματο ούτε ενοχικό χαρακτήρα, καθόσον, καίτοι συνδέεται άμεσα με την προσδοκία ανακτήσεως εμπράγματων δικαιωμάτων επί απαλλοτριωθέντος ακινήτου, δεν ενέχει ουσιαστικό περιεχόμενο, αλλά συνίσταται αποκλειστικώς και μόνο στην αναγνώριση της διαδικαστικής δυνατότητας να ζητηθεί από τη Διοίκηση η ανάκληση της απαλλοτρίωσης, καθώς και της δικονομικής δυνατότητας να προσβληθεί ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου η σχετική άρνηση της Διοικήσεως. Συνεπώς, με τη μορφή του αυτή, το εν λόγω “δικαίωμα” δεν είναι ουσιαστικό, εμπράγματο ή ενοχικό, περιουσιακής φύσεως δικαίωμα αλλά δικονομικό και διαδικαστικό δικαίωμα, που, ως τέτοιο, ανεξαρτήτως αν θα ήταν δεκτικό περιουσιακής αποτίμησης, πάντως μπορεί να ασκηθεί μόνον από τον αρχικό ιδιοκτήτη ή τους καθολικούς του διαδόχους, όχι δε και από τους ειδικούς διαδόχους του. Επομένως, “ειδικοί διάδοχοι” του αρχικού ιδιοκτήτη απαλλοτριωθέντος ακινήτου δεν νομιμοποιούνται στην υποβολή αιτήσεως περί ανακλήσεως συντελεσμένης απαλλοτρίωσης, ούτε και στην άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της ρητής ή σιωπηρής άρνησης της Διοικήσεως να ανακαλέσει την εν λόγω απαλλοτρίωση.
Ακολούθως, κρίθηκε ότι, κατ’ άρθρα 2 Κ.Α.Α.Α. και 1116, 994 Α.Κ., την ανάκληση συντελεσμένης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ακινήτου μπορεί να επιδιώξει, αυτοτελώς, έκαστος των αρχικών συγκυρίων, ή των καθολικών διαδόχων τους, ανεξαρτήτως του ανήκοντος σε καθένα εξ αυτών ποσοστού συνιδιοκτησίας, χωρίς να δεσμεύεται εκ της θέσεως την οποία λαμβάνουν επί του συγκεκριμένου θέματος οι λοιποί αρχικοί συγκύριοι, ή οι συγκληρονόμοι τους, ή από την τυχόν αδράνεια που αυτοί επιδεικνύουν σχετικώς. Επομένως, σε περίπτωση, κατά την οποία το απαλλοτριωθέν ανήκε σε περισσότερους του ενός ιδιοκτήτες, η αίτηση ανακλήσεως της συντελεσμένης απαλλοτρίωσης μπορεί να υποβληθεί είτε από όλους μαζί για το σύνολο της απαλλοτριωθείσης ιδιοκτησίας είτε από καθένα χωριστά κατά το ιδανικό του μερίδιο, ο δε καθολικός διάδοχος ενός εκ των συνιδιοκτητών μπορεί να υποβάλει κεχωρισμένα, κατά το μέρος και μόνον κατά το οποίο έχει διαδεχθεί, ως προς την προσδοκία ανακτήσεως της κυριότητας, τον δικαιοπάροχό του και αρχικό συνιδιοκτήτη του απαλλοτριωθέντος, τη σχετική αίτηση ανακλήσεως και να προσβάλει, στη συνέχεια, μόνος αυτός, την τυχόν απόρριψη του εν λόγω αιτήματός του, κατά το συγκεκριμένο ιδανικό μέρος. Τα ανωτέρω ισχύουν και όσον αφορά τον συγκληρονόμο μοναδικού αρχικού ιδιοκτήτη απαλλοτριωθέντος ακινήτου, ο οποίος νομιμοποιείται να ζητήσει, αυτοτελώς, την ανάκληση της απαλλοτρίωσης και να προσβάλει την αντίστοιχη άρνηση της Διοικήσεως, κατά την ιδανική του μερίδα και μόνον επί του απαλλοτριωθέντος. Κατά τη μειοψηφία, δεν δύναται να χωρήσει ανάκληση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ως προς ιδανικό μόνο μερίδιο του απαλλοτριωθέντος ακινήτου.
Τέλος, κρίθηκε ότι ο σκοπός της επίμαχης απαλλοτρίωσης, συνιστάμενος στην προστασία εν γένει του όμορου αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης, έχει εκπληρωθεί. Το γεγονός ότι στην πράξη κηρύξεως της απαλλοτρίωσης αναφέρεται ως επιδιωκόμενος σκοπός δημόσιας ωφέλειας η απαλλαγή του απαλλοτριωθέντος χώρου από τα υφιστάμενα κτίσματα, δεν επάγεται ότι μόνον η υλοποίηση της ενέργειας αυτής ικανοποιεί τον εν λόγω σκοπό, δοθέντος ότι σκοπός της επιβολής της ήταν η ανάδειξη και προβολή των μνημείων της Ακρόπολης, προς επίτευξη δε του σκοπού αυτού δεν απαιτείται άνευ ετέρου η πραγματοποίηση συγκεκριμένων έργων ή και η εκτέλεση εργασιών (οικοδομικών και άλλων), αλλά η ικανοποίηση του σκοπού αυτού μπορεί να επιτευχθεί και με τη διατήρηση της φυσιογνωμίας της περιοχής, στην οποία εντάσσονται, σε κατάσταση συμβατή με τη φύση του Μνημείου και του γενικότερου χώρου στον οποίο αυτό ανήκει.
