Β΄ ΤΡΙΜΕΛΕΣ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 31 Μαρτίου 2023, με δικαστές τους: Ιωάννα Τσιάκα, Πρόεδρο Πρωτοδικών Διοικητικών Δικαστηρίων (Δ.Δ.), Βασίλειο Χατζημηνιάδη και Ανδρομάχη Αρβανιτίδου (Εισηγήτρια), Πρωτοδίκες Δ.Δ. και γραμματέα τη Χρυσούλα Χατζηιωαννίδου, δικαστική υπάλληλο,
για να δικάσει την αγωγή με χρονολογία κατάθεσης 29.10.2021 (αρ.πρωτ. κατ. 198/2021),
των: 1) ……………., ατομικά και ως ασκούσας τη γονική μέριμνα του ανήλικου τέκνου της…………, κατοίκων Κοζάνης (οδ. Ψυχάρη αρ.2) και 2) ……………………., κατοίκου Σκήτης Κοζάνης, οι οποίοι παραστάθηκαν δια των πληρεξούσιων δικηγόρων τους …………… και ………………, τους οποίους νομιμοποίησαν με τα ομόχρονα από 29.3.2023 ιδιωτικά έγγραφα παροχής πληρεξουσιότητας, που φέρουν βεβαίωση γνησίου της υπογραφής από δημόσια αρχή,
κατά: 1) του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται νόμιμα από τον Υπουργό Οικονομικών, για το οποίο παραστάθηκε, με την από 27.3.2023 δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κ.Δ.Δ., η Δικαστική Πληρεξούσια του Νομικού συμβουλίου του Κράτους ………………. και 2) της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, όπως εκπροσωπείται νόμιμα από τον Διοικητή της, ο οποίος δεν παραστάθηκε
Κατά τη συζήτηση, οι διάδικοι που παραστάθηκαν στο ακροατήριο ανέπτυξαν τους ισχυρισμούς τους και ζήτησαν όσα αναφέρονται στα πρακτικά.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση, το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη και αφού μελέτησε τη δικογραφία σκέφθηκε κατά το Νόμο.
Επειδή, με την κρινόμενη αγωγή, κατόπιν νόμιμης μετατροπής του καταψηφιστικού αιτήματος αυτής σε αναγνωριστικό με προφορική δήλωση των πληρεξούσιων δικηγόρων των εναγόντων στο ακροατήριο, (βλ. τα πρακτικά της δικασίμου της 31.3.2023), ζητείται να αναγνωριστεί η υποχρέωση των εναγομένων να καταβάλουν, αλληλεγγύως και εις ολόκληρον, με το νόμιμο τόκο από την επίδοση της αγωγής και έως την πλήρη εξόφληση,: α) στην πρώτη από αυτούς i) ατομικώς το ποσό των 300.000,00 ευρώ και ii) για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου της ………………… το ποσό των 400.000 ευρώ και β) στη δεύτερη από αυτούς το ποσό των 30.000,00 ευρώ. Τα ανωτέρω ποσά ζητούν κατ’ επίκληση των άρθρων 105 και 106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α΄ 164, Εισ.Ν.Α.Κ.) και του 932 του Α.Κ., ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη, την οποία, όπως ισχυρίζονται, υπέστησαν λόγω του επισυμβάνοντος, στις 13.2.2021, θανάτου του …………….. συζύγου της πρώτης ενάγουσας, πατέρα του ανήλικου τέκνου της, …………………..και γαμπρού της δεύτερης ενάγουσας, ο οποίος (θάνατος) κατά τους ισχυρισμούς τους, οφείλεται σε παράνομες παραλείψεις οργάνων των εναγόμενων. Τέλος, με την αγωγή ζητείται να κηρυχθεί η απόφαση που θα εκδοθεί προσωρινώς εκτελεστή.
Επειδή, στο άρθρο 71 παρ.1 του ΚΔΔ ορίζεται ότι «Αγωγή μπορεί να ασκήσει εκείνος ο οποίος έχει, κατά του Δημοσίου ή άλλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, χρηματική αξίωση από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου», στο άρθρο 72 ΚΔΔ ότι «Η αγωγή ασκείται κατά του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, που είναι υπόχρεο προς ικανοποίηση της κατά την παρ. 1 του προηγούμενου άρθρου αξίωσης» και στο άρθρο 23 ότι «Ικανότητα να είναι διάδικοι έχουν, εκτός από τα φυσικά και τα νομικά πρόσωπα, οι ενώσεις προσώπων, καθώς και οι ομάδες περιουσίας». Στην προκείμενη περίπτωση, η δεύτερη εναγόμενη Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) αποτελεί ανεξάρτητη αρχή στερούμενη ιδίας νομικής προσωπικότητας, σύμφωνα με τα ρητώς οριζόμενα στο άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 4389/2016 (Α΄ 94), και, συνεπώς, δεν ευθύνεται για πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων της, αλλά στις σχετικές αγωγές αποζημίωσης κατ’ άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, μόνος παθητικά νομιμοποιούμενος διάδικος είναι, καταρχήν, το Ελληνικό Δημόσιο. Επομένως, η κρινόμενη αγωγή απαραδέκτως στρέφεται κατά της Α.Α.Δ.Ε, λόγω έλλειψης αυτοτελούς ικανότητας διαδίκου αυτής και παθητικής της νομιμοποίησης, και κατά το μέρος της αυτό, κατ’ αυτεπάγγελτο έλεγχο του Δικαστηρίου, δυνάμει του άρθρου 35 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν. 2717/1999 (Α’ 97), Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Κ.Δ.Δ.), πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη. Εξάλλου, νομίμως εχώρησε η συζήτηση της υπόθεσης κατά την παρούσα δικάσιμο, παρά την απουσία της Α.Α.Δ.Ε., της οποίας η κλήτευση για να παραστεί σε αυτήν παραλείφθηκε διότι, όπως έγινε δεκτό, μόνο παθητικώς νομιμοποιούμενο στην παρούσα δίκη είναι το Ελληνικό Δημόσιο. Ενόψει τούτου και της απόρριψης του υπό κρίση ενδίκου βοηθήματος ως απαράδεκτου καθ’ ο μέρος στρέφεται κατά της Α.Α.Δ.Ε., το Δικαστήριο κρίνει ότι παρέλκει, για λόγους οικονομίας της δίκης (άρθρο 33 του Κ.Δ.Δ.), η κήρυξη της ακυρότητας της συζήτησης, κατ’ άρθρο 62 του Κ.Δ.Δ., λόγω μη κλήτευσης της Α.Α.Δ.Ε. και η επανάληψη αυτής μετά από νόμιμη κλήτευσή της (πρβλ. Δ.Εφ.Αθ. 402/2022). Κατόπιν τούτων, η υπό κρίση αγωγή πρέπει να γίνει τυπικά δεκτή και να ερευνηθεί κατ’ ουσία μόνο κατά το μέρος που στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου, να απορριφθεί δε ως απαράδεκτη , κατά το μέρος που στρέφεται κατά της Α.Α.Δ.Ε.
Επειδή, στο άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (Εισ.Ν.Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164) ορίζεται ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος. …». Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση παράνομης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από την παράνομη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από παράνομες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από παράνομες παραλείψεις υλικών ενεργειών των οργάνων αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών. Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου, τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένος κανόνας δικαίου, με τον οποίο επιδιώκεται η προστασία, πέραν του γενικού συμφέροντος, και ατομικού δικαιώματος (ή ατομικών δικαιωμάτων) ή ιδιωτικού συμφέροντος (Σ.τ.Ε. 1500/2022, 2432-3/2018, 3292/2017, 1048/2016, 4283/2014, 1491, 1590/2010, 4343/2009, 322/2009 7μ., 648, 1364, 1677/2008, 307/2007, 3706, 3919/2001, 28/2000), αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστεως (Σ.τ.Ε. 1525/2023, 1082/2023, 1500/2022, 1964-6/2021, 1774/2020, 2432-3/2018, 3292/2017, 877/2013 7μ, 4133/2011 7μ. κ.α.). Ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου, χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του (Σ.τ.Ε. 1525/2023, 1082/2023, 1500/2022, 1964- 6/2021, 1774/2020, 2432-3/2018, 3292/2017, 950/2014, 877/2013 7μ., 4133/2011 7μ. κ.ά.). Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι και η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του οργάνου του Δημοσίου και της ζημίας που επήλθε. Αιτιώδης σύνδεσμος υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη ή η υλική ενέργεια ή η παράλειψη αυτής εκ μέρους του οργάνου του Δημοσίου είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού, ενόψει δε και των ειδικών συνθηκών της συγκεκριμένης περιπτώσεως, να επιφέρει τη ζημία και την επέφερε στη συγκεκριμένη περίπτωση (Σ.τ.Ε. 1525/2023, 1082/2023, 1500/2022, 1964-6/2021, 1774/2020, 2432-3/2018, 2666/2019, 3292/2017, 3098/2015, 3041/2014, 877/2013 7μ., 322/2009 7μ. κ.ά.). Εξάλλου, ως διδάγματα της κοινής πείρας θεωρούνται οι γενικές αρχές για την επίδραση των φυσικών φαινομένων και την εξέλιξη των βιοτικών σχέσεων που αντλούνται από την εμπειρική πραγματικότητα, τη συμμετοχή στις συναλλαγές, καθώς και από τις γενικές τεχνικές ή επιστημονικές γνώσεις (δηλαδή της μέσης μόρφωσης ανθρώπου), οι οποίες έχουν γίνει κοινό κτήμα και χρησιμοποιούνται από το δικαστήριο, μεταξύ άλλων, για την ανεύρεση με βάση αυτές της έννοιας κανόνα ουσιαστικού δικαίου, ιδίως όταν αυτός περιέχει αόριστες νομικές έννοιες, ήτοι για την εξειδίκευση των αόριστων νομικών εννοιών (Σ.τ.Ε. 1500/2022, 2730/2020, 116/2013, 1282/2011, Α.Π. 109, 57/2020, 828/2018, 87/2013, 208/2011, βλ. και Α.Π. 8/2005 Ολομ., 232-3/2020, 1702/2018, 2080, 809/2017, 1662/2010 κ.ά.). Εξ άλλου, η διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου έχει ως προϋπόθεση την παρεμβολή άλλων μεταγενεστέρων όλως εξαιρετικών και απρόβλεπτων γεγονότων, ιδίως δε ενέργειες τρίτων προσώπων (Σ.τ.Ε. 2776/2016, 4410-22/2015, 3124/2011, Α.Π. 999/2010). Ζημία που προκαλείται από απρόοπτο, τυχαίο ή έκτακτο περιστατικό δεν συνδέεται αιτιωδώς με την αποδιδόμενη στο εναγόμενο παράνομη πράξη ή παράλειψη (ΣτΕ 579/2023, 1965/2021, 7μ., 2776/2016, 4410/2015, 3124/2011, 2172/2007). Εξάλλου, κάθε γεγονός, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αιφνίδιο και απρόβλεπτο και δεν μπορεί να αποτραπεί με μέτρα άκρας επιμέλειας και σύνεσης, εμπίπτει στην έννοια της ανωτέρας βίας (ΣτΕ 1965/2021 7μ., 1964/2021, 160/2020, 2383/2018, πρβ. ΑΠ 342/1981 Ολομ., 171/2013). Τούτου παρέπεται ότι στην αγωγή που στηρίζεται στο άρθρο 105 ΕισΝΑΚ η ανωτέρα βία αποτελεί απαλλακτικό από την αντικειμενική ευθύνη του Δημοσίου λόγο που διακόπτει τον αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης των οργάνων του κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας και της ζημίας και όχι απαλλακτικό λόγο που αίρει τον παράνομο χαρακτήρα της πράξης ή παράλειψης των οργάνων του Δημοσίου (ΣτΕ 1965/2021 7μ., πρβ. ΑΠ 755/2009 καθώς και ΑΠ 599/2018 και 513/2006). Τέλος, από το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ σε συνδυασμό με τα άρθρα 73 και 145 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (ΚΔΔ, ν. 2717/1999, Α΄ 97) συνάγεται ότι ο ισχυρισμός για απαλλαγή από την ευθύνη λόγω ανωτέρας βίας προβάλλεται από το εναγόμενο Δημόσιο με τη μορφή καταλυτικής της αγωγής (εν όλω) ένστασης. Το εναγόμενο Δημόσιο για να απαλλαγεί από την ευθύνη οφείλει να επικαλεστεί παραδεκτώς και να αποδείξει πλήρως α) ότι η ζημία προήλθε από ορισμένο περιστατικό ανωτέρας βίας και β) ότι τα όργανά του δεν μπορούσαν να προβλέψουν και να αποτρέψουν το περιστατικό αυτό με οποιαδήποτε μέτρα και αν ελάμβαναν (πρβ. ΣτΕ 2776/2010, 1343/2008, 2665/2005 και ΑΠ 572, 827/2020 και 115/1998). Αμφιβολία ως προς τη συγκρότηση του λόγου αυτού της απαλλαγής αποβαίνει σε βάρος του εναγομένου (ΣτΕ 1964/2021).
Επειδή, εξάλλου, στο άρθρο 932 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984) ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. … Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου, η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης». Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 105 του Εισ.Ν.Α.Κ., το δικαστήριο της ουσίας δύναται, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για περιουσιακή ζημία, να επιδικάσει, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 932 του Αστικού Κώδικα, εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης ή, σε περίπτωση θανατώσεως προσώπου, λόγω ψυχικής οδύνης, δηλαδή χρηματική ικανοποίηση ανάλογη με τις περιστάσεις της συγκεκριμένης περιπτώσεως Η χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης που προβλέπεται ειδικότερα στο άρθρο 932 εδάφιο γ΄ του Α.Κ. αποσκοπεί στην ηθική παρηγορία και την ψυχική ανακούφιση των μελών της οικογένειας του θανόντος, όσο αυτό είναι δυνατόν, από τον ψυχικό πόνο που δοκιμάζουν κατά τον χρόνο του θανάτου του (Σ.τ.Ε. 2100/2006 7μ., 3218/2009, 1405/2013, 3329, 3552/2014, Α.Π. 21/2000 Ολομ., 159/2006, 16/2011 Ολομ., 1723/2012). Με τη διάταξη του άρθρου 932 εδάφιο γ΄ του Α.Κ. δεν ορίζεται ευθέως ο κύκλος των προσώπων που μπορούν να ζητήσουν χρηματική ικανοποίηση. Κατά την έννοια όμως της διατάξεως αυτής, στην οικογένεια του θύματος περιλαμβάνονται οι εγγύτεροι και στενώς συνδεόμενοι με τον θανατωθέντα συγγενείς που δοκιμάσθηκαν ψυχικά από την απώλειά του και προς ανακούφιση του πόνου των οποίων στοχεύει η εν λόγω διάταξη (Σ.τ.Ε. 2986/2009, 1405/2013, 3329, 3552/2014). Υπό την έννοια αυτή, μεταξύ των προσώπων τούτων περιλαμβάνονται ο σύζυγος και οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί του θανόντος, καθώς και οι αγχιστείς πρώτου βαθμού, ήτοι πεθερός, πεθερά (ΣτΕ 2210/2017, ΑΠ 201/2000 ολ., 253/2020, 602/2015). Κατά την θέσπιση της διάταξης του άρθρου 932 του ΑΚ ο νομοθέτης έλαβε υπ’ όψιν την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, εξειδικεύοντάς την σε ό,τι αφορά στο ζήτημα του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης. Ειδικότερα, με την διάταξη αυτή παρέχεται στο δικαστήριο της ουσίας η εξουσία, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και βάσει των κανόνων της κοινής πείρας και λογικής, να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο ποσό αυτής, αν κρίνει ότι επήλθε ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη (ΣτΕ 484/2018). Ειδικότερα δε, για τον υπολογισμό δε του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης, το δικαστήριο της ουσίας λαμβάνει υπόψη, μεταξύ άλλων, τις συνθήκες υπό τις οποίες συντελέσθηκε η παρανομία του Διοίκησης, την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του θανόντος, τις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος, τις συνέπειες του θανάτου στα μέλη της οικογένειας του θύματος, την ηλικία, την κατάσταση της υγείας και την οικονομική κατάσταση του συγκεκριμένου μέλους της οικογένειας του θανόντος κ.λπ. (βλ. ΣτΕ 2951/2020, 3329/2014, 1405/2013, 2100/2006 7μ.). Εξάλλου, κατά την έννοια των διατάξεων που προεκτέθηκαν, το ύψος της χρηματικής ικανοποίησης δεν συναρτάται, κατ’ αρχήν, προς τη συγκεκριμένη, κάθε φορά, δημοσιονομική κατάσταση του Δημοσίου· ούτε όμως το περιουσιακό και οικονομικό μέγεθος του Δημοσίου επιδρά στον καθορισμό του ύψους αυτής (βλ. ΣτΕ 2075, 2694/2020, 1531/2018, 2668/2015, 3839/2012 7μ.). Επομένως, στην περίπτωση, ειδικότερα, κατά την οποία υπόχρεος για την παροχή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης είναι το Δημόσιο δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να συνεκτιμηθεί η περιουσιακή ή δημοσιονομική κατάσταση τούτου ως μειωτικός, αλλά ούτε και ως αυξητικός παράγων του ύψους της εν λόγω χρηματικής ικανοποίησης( βλ.ΣτΕ 1152/2021, 2694/2020, 2075/2020, 1531/2018, 261/2018, 2668/2015, 4988/2012).
Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 662 του Αστικού Κώδικα, με τίτλο «Ασφάλεια και υγιεινή των χώρων εργασίας», ορίζεται ότι: «Ο εργοδότης οφείλει να διαρρυθμίζει τα σχετικά με την εργασία και με το χώρο της …, έτσι ώστε να προστατεύεται η ζωή και η υγεία του εργαζομένου». Ακόμη, στην παράγραφο 1 του άρθρου 44 του ν. 3528/2007 (Α 26′) περί κύρωσης του Κώδικα Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων και Υπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ. ορίζεται ότι: «1. Οι υπάλληλοι έχουν δικαίωμα στη διασφάλιση συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο εργασίας τους. 2. (…)» [όμοια ρύθμιση περιείχε και ο προγενέστερος Κώδικας Κατάστασης Δημοσίων Πολιτικών Διοικητικών Υπαλλήλων ΝΠΔΔ (2683/1999, Α΄ 19)]. Τέλος, με τον Κώδικα Νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων (ν. 3850/2010 – Α’ 84/2.6.2010), ο οποίος εφαρμόζεται και στο Δημόσιο σύμφωνα με το άρθρο 2 αυτού, κωδικοποιήθηκαν σε ενιαίο κείμενο οι ισχύουσες διατάξεις για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Ειδικότερα δε με το άρθρο 42 του ανωτέρω Κώδικα, που περιλαμβάνεται στο Κεφάλαιο Ζ «Υποχρεώσεις Εργοδοτών – Εργαζομένων», το οποίο φέρει τον τίτλο: «Γενικές υποχρεώσεις εργοδοτών» και αποτελεί (βλ. οικεία αιτιολογική έκθεση) κωδικοποίηση των διατάξεων των άρθρων 32Α του ν.1568/1985, Α’ 177, (στη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 32 του ν. 1568/1985 ορίζεται ότι ο εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει κάθε μέτρο που απαιτείται, ώστε να εξασφαλίζονται οι εργαζόμενοι από κάθε κίνδυνο που μπορεί να απειλήσει την υγεία ή τη σωματική τους ακεραιότητα) και 7 του π.δ.17/1996 (στο άρθρο 7 παρ. 1 του π.δ/τος 17/18.1.1996, οι διατάξεις του οποίου, προβλέπουν μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία, σε εναρμόνιση με τις οδηγίες 89/391/ΕΟΚ και 91/383/ΕΟΚ, ορίζεται ότι ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των τρίτων), ορίστηκαν τα εξής: «1. Ο εργοδότης υποχρεούται να εξασφαλίζει την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας και να λαμβάνει μέτρα που να εξασφαλίζουν την υγεία και ασφάλεια των τρίτων. … 5. Στο πλαίσιο των ευθυνών του ο εργοδότης λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των δραστηριοτήτων πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων, ενημέρωσης και κατάρτισης, καθώς και της δημιουργίας της απαραίτητης οργάνωσης και της παροχής των αναγκαίων μέσων. 6. Ο εργοδότης υποχρεούται: α) να φροντίζει ώστε να προσαρμόζονται τα μέτρα της προηγούμενης παραγράφου ανάλογα με τις μεταβολές των περιστάσεων και να επιδιώκει τη βελτίωση των υφιστάμενων καταστάσεων, … γ) να επιβλέπει την ορθή εφαρμογή των μέτρων υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων… και η) να λαμβάνει συλλογικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων. 7. Ο εργοδότης εφαρμόζει τα μέτρα που προβλέπονται στην παράγραφο 5, βάσει των ακόλουθων γενικών αρχών πρόληψης: α) αποφυγή των κινδύνων… 8. Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων του παρόντος κώδικα, ο εργοδότης οφείλει, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση των δραστηριοτήτων της επιχείρησης: α) Να εκτιμά τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ….». Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι το Δημόσιο υπέχει γενική υποχρέωση να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων του στον τόπο εργασίας τους ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας τους και να λαμβάνει προληπτικά κάθε μέτρο που απαιτείται ώστε να διασφαλίζονται οι εργαζόμενοι από κάθε κίνδυνο που μπορεί να απειλήσει την υγεία και τη σωματική τους ακεραιότητα (πρβλ. ΣτΕ 2666/2019, 3098/2015, 3041/2014 και 1068/2014 ).
Επειδή, εξάλλου, η παράγραφος 1 του άρθρου 150 του Κ.Δ.Δ., ορίζει ότι: «Τα έγγραφα και οι μαρτυρικές κατά το άρθρο 185 καταθέσεις πρέπει απαραιτήτως να προσάγονται στο δικαστήριο ως την προηγούμενη ημέρα εκείνης κατά την οποία γίνεται η πρώτη συζήτηση της υπόθεσης. H προσαγωγή τους σε μεταγενέστερη συζήτηση επιτρέπεται μόνον όταν, κατά ειδικώς αιτιολογημένη κρίση του δικαστηρίου, η έγκαιρη προσαγωγή τους ήταν αδύνατη. 2. Η γραμματεία βεβαιώνει, στο σώμα των κατά την προηγούμενη παράγραφο αποδεικτικών μέσων, την ημερομηνία της προσαγωγής τους.”» Από την τελευταία αυτή διάταξη του άρθρου 150, προκύπτει με σαφήνεια ότι η επίκληση και προσκόμιση, ενώπιον του διοικητικού δικαστηρίου, αποδεικτικών στοιχείων, πρέπει να διενεργείται, επί ποινή απαραδέκτου της οικείας διαδικαστικής πράξης, κατ’ αρχήν, μέχρι την προτεραία της πρώτης συζήτησης. Με εξαίρεση την περίπτωση στην οποία η έγκαιρη, κατά τα ανωτέρω, κατάθεσή τους ήταν αδύνατη, έγγραφα αποδεικτικά στοιχεία τα οποία ο διάδικος επικαλείται και προσκομίζει μετά την ημέρα αυτή (λ.χ. με υπόμνημα μετά από τη συζήτηση) είναι απαράδεκτα και νομίμως δεν λαμβάνονται υπόψη από το δικάζον διοικητικό δικαστήριο, το οποίο δεν μπορεί να τα εκτιμήσει (βλ. ΣτΕ 1691/2023, 745/2022, 506/20222, 1972/2019, 3073,2533/2017, 1993/2016 7μ.κ.α) ούτε, άλλωστε, υποχρεούται να εκδώσει προδικαστική απόφαση για συμπλήρωση, κατά τούτο, των αποδείξεων (βλ. ΣτΕ 1758/2014).
Επειδή, περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 146 -148, 159, 162 -164, 167, 168, 179 και 185 του ΚΔΔ που αφορούν την αποδεικτική διαδικασία ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων προκύπτει ότι οι προσκομιζόμενες από τους διαδίκους εξώδικες δηλώσεις, επιστολές ή βεβαιώσεις τρίτων προσώπων που έχουν ειδικές γνώσεις ή εμπειρία επί ορισμένου αντικειμένου δεν είναι νόμιμα αποδεικτικά μέσα και δεν επιτρέπεται να ληφθούν νομίμως υπόψη, γιατί αποτελούν είτε μαρτυρίες (ΣτΕ 2152/2017, 1327/2012 κ.ά.) είτε εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης (ΣτΕ 1580/2018, 1019/2014 κ.ά.), για τις οποίες δεν τηρήθηκαν οι απαιτούμενες από τον Κ.Δ.Δ. διατυπώσεις για την εγκυρότητά τους (ΣτΕ 1580/2018, 1019/2014, 1327/2012 κ.ά.). Αποτελούν όμως οι εν λόγω δηλώσεις ή βεβαιώσεις νόμιμα αποδεικτικά μέσα, αν είναι προγενέστερες της προσφυγής ή της αγωγής (ΣτΕ 1580/2018) και δεν έχουν συνταχθεί ενόψει ή επ’ ευκαιρία της διοικητικής δίκης ή με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της δίκης αυτής, αλλά είναι άσχετες προς αυτήν (ΣτΕ 3592/2009) ή αν έχουν τεθεί υπόψιν της Διοίκησης, κατά τη διαδικασία ενώπιόν της, ώστε να καταστούν στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης (βλ. ΣτΕ 81/2023, 2447/2021, 618/2019, 1580/2018, 2152/2017, 1327/2012, 1349/2011, 3592/2009 κ.ά.).
Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση από τα στοιχεία της δικογραφίας μεταξύ των οποίων και οι υπ` αριθ. 12, 13, 14, 15, 16, 17 και 18/2021 αποφάσεις του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Φλώρινας, καθώς και το από 8.12.2020 πόρισμα της διεξαχθείσας με εντολή της Γενικής Διευθύντριας Φορολογικής Διοίκησης της Α.Α.Δ.Ε. Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης προκύπτουν τα ακόλουθα: Ο ……….., ήταν (εν ζωή) μόνιμος υπάλληλος του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου και υπηρετούσε στη Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.) Κοζάνης. Στις 16 Ιουλίου 2020 και περί ώρα 13:10 ο ……………… εισήλθε, χωρίς προγραμματισμένο ραντεβού, στο κατάστημα της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης, στην συμβολή των οδών Γκέρτσου αρ. 22 και Καμβουνίων αρ. 16Α . Μαζί του, μέσα σε σάκο που κρατούσε, έφερε: α) ένα τσεκούρι μήκους 43 εκατοστών και με διαστάσεις λάμας 13,5 εκατοστά χ 8 εκατοστά, β) ένα μαχαίρι με θήκη συνολικού μήκους 21,5 εκ. και μήκους λάμας 10 εκ., γ) ένα σκαρπέλο ξυλογλυπτικής συνολικού μήκους 27 εκ. και μήκους λάμας 13εκ. και δ) έναν μεταλλικό σουγιά συνολικού μήκους 15 εκ. και μήκος λάμας 6 εκ. Αρχικά, προσήλθε στο Γραφείο Διαχείρισης Εισερχομένων Πολιτών, στο ισόγειο του κτηρίου, όπου βρισκόταν υπάλληλος επιφορτισμένος με την υποδοχή των συναλλασσόμενων και την ελεγχόμενη αναμονή και είσοδο τους στον χώρο της υπηρεσίας με χορήγηση σε αυτούς καρτέλας εισόδου (με αριθμό προτεραιότητας ξεχωριστά ανά τμήμα), σύμφωνα με το άρθρο της υπ’ αριθ. ΔΔΑΔ Α 1037653 ΕΞ 2020/13-3-2020 (Β΄ 858) απόφασης του Διοικητή της ΑΑΔΕ, όπως τροποποιήθηκε με την ΑΔΑΑΔΕ ΔΔΑΔΑ A1064198ΕΞ2020/11.6.2020 απόφαση του ίδιου ( Β` 2227), για την λήψη μέτρων κατά της διασποράς του κορωνοϊού COVID-19. Εκεί, κατόπιν σχετικής ερώτησης του αρμόδιου υπαλλήλου, δήλωσε το ονοματεπώνυμο του και ψευδές Α.Φ.Μ. και ότι ήθελε να επισκεφθεί το Τμήμα Εισοδήματος (βλ. σχετ. αντίγραφο του Βιβλίου Κατάστασης Εισόδου με α.α. 138). Εν συνεχεία, εισήλθε στο Γραφείο Συμμόρφωσης και Σχέσεων με τους Φορολογούμενους, στον δεύτερο όροφο του κτηρίου. Στο Γραφείο εκείνη ώρα εκείνη βρίσκονταν συνολικά 8 άτομα, μεταξύ των οποίων ο ………………, η …………….. και η ………………. Ο δράστης κατευθύνθηκε αμίλητος και με απόλυτη ψυχραιμία προς το γραφείο του …………… έβγαλε από το σάκο που κρατούσε το προπεριγραφέν τσεκούρι και του επιτέθηκε καταφέροντας του τρία τουλάχιστον χτυπήματα στο κεφάλι, χωρίς ο τελευταίας να προλάβει να αντιδράσει. Ο ……………έπεσε στο πάτωμα, αιμόφυρτος και χωρίς τις αισθήσεις του. Ακολούθως, στράφηκε προς την …………. και φωνάζοντας «εγώ είμαι τρελός, άλλος σειρά έχει, ο δεύτερος», την χτύπησε με το ίδιο τσεκούρι τουλάχιστον δύο φορές στο κεφάλι. Εν συνεχεία, κυνήγησε την ……………….. που προσπαθούσε να διαφύγει, και αφού την πρόλαβε στον κεντρικό διάδρομο του ορόφου, την χτύπησε με το ίδιο τσεκούρι επτά τουλάχιστον φορές στο κεφάλι και στο πάνω μέρος του σώματος της. Επενέβη ο Διευθυντής του Υποκαταστήματος ……………., ο οποίος απελευθέρωσε την ………………. και, με την συνδρομή των υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ. ……………….. και …………., που είχαν προστρέξει στο σημείο για να βοηθήσουν, κατάφεραν να ακινητοποιήσουν τον δράστη, ο οποίος φώναζε «σας αρέσει αυτό που σας έκανα;» και καταφερόταν κατά του συστήματος και των εφοριακών. Στο μεταξύ στην Δ.Ο.Υ. Κοζάνη κατέφθασαν αστυνομικοί της ομάδας Δίας, οι οποίοι συνέλαβαν τον δράστη. Ο ……………. διακομίστηκε με ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ στο «Γενικό Νοσοκομείο Κοζάνης Μαμάτσειο», σε κρίσιμη κατάσταση, έχοντας υποστεί βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις (εκτεταμένα θλαστικά τραύματα κεφαλής με αποκόλληση και κάταγμα κρανίου, έξοδο εγκεφαλικής ουσίας), όπου διασωληνώθηκε, και από εκεί στο «Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Γ. Παπανικολάου», όπου υπεβλήθη σε επείγουσα αποσυμπιεστική κρανιοτομία αριστερά με τοποθέτηση τεχνητής μήνιγγας και ακολούθως σε σειρά χειρουργικών επεμβάσεων. Εν συνεχεία, νοσηλεύτηκε στην ιδιωτική κλινική «Αρωγή» (από τις 17.10.2020 έως την 25.11.2020) και ακολούθως στην ιδιωτική κλινική «Euromedica- Κυανός Σταυρός». Απεβίωσε, στις 13 Φεβρουαρίου 2021, σε ηλικία 57 ετών (γεννηθείς το έτος 1967). Η αιτία θανάτου του ήταν καρδιακή ανακοπή ως απότοκος οξείας κυκλοφορικής ανεπάρκειας οφειλόμενη σε βαριά εγκεφαλική βλάβη προηγηθείσας βαρύτατης κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης (βλ. σχετ. το από 13.2.2021 ιατρικό πιστοποιητικό θανάτου του ιατρού …………….). Σε βάρος του …………… ασκήθηκε ποινική δίωξη και δυνάμει των υπ` αριθ. 12, 13, 14, 15, 16, 17 και 18/2021 αποφάσεων του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου Φλώρινας καταδικάσθηκε σε πρώτο βαθμό για τετελεσμένη ανθρωποκτονία σε ήρεμη ψυχική κατάσταση (για τον θάνατο του ………………), απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά συρροή (για τον σοβαρό τραυματισμό της …………….και της …………..), παράνομη οπλοφορία, παράνομη κατοχή όπλου και οπλοχρησία, συνολικά σε ποινή φυλάκισης 26 ετών κατά συγχώνευση. Κατόπιν της με αρ. 145920/2020 εντολής της Γενικής Διευθύντριας Φορολογικής Διοίκησης της Α.Α.Δ.Ε. διενεργήθηκε ένορκη διοικητική εξέταση από την …………….. Οικονομική Επιθεωρήτρια του Τμήματος Α΄ Εποπτείας, Ελέγχου και Συντονισμού Δ.Ο.Υ. της Α.Α.Δ.Ε προκειμένου να διερευνηθούν οι συνθήκες που έλαβε χώρα η επίθεση. Στο πλαίσιο της ΕΔΕ ελήφθησαν ένορκες διοικητικές καταθέσεις μαρτύρων και ειδικότερα των ……………, προϊστάμενου της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης, ……..,………. και ……….. υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης. Σύμφωνα δε με το περιεχόμενο της ως άνω έκθεσης ο …………….. κατέθεσε ότι τα τελευταία χρόνια στην Δ.Ο.Υ. Κοζάνης δεν συνέβη κάποιο σοβαρό περιστατικό βίας, ότι μπορεί σποραδικά να υπάρχουν μικροεντάσεις με κάποιους φορολογούμενος, τα προβλήματα όμως ξεπερνιούνταν εκ των έσω χωρίς την παρέμβαση της αστυνομίας, και στο υπόμνημα του ανέφερε ότι αμέσως μετά το συμβάν στο κτήριο τοποθετήθηκε ανιχνευτής μετάλλων και ανατέθηκε η φύλαξη του σε ιδιωτική εταιρία. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι ο δράστης υπάγεται στην αρμοδιότητα της Δ.Ο.Υ. Περιστερίου Αττικής, δεν είχε οικονομικές εκκρεμότητες (οφειλές ή επιστρεφόμενα ποσά) με το εναγόμενο Δημόσιο και δεν είχε απασχολήσει στο παρελθόν την Δ.Ο.Υ. Κοζάνης ούτε είχε προσωπικές διαφορές με υπάλληλο της υπηρεσίας. Αφού λήφθηκαν υπόψιν, μεταξύ άλλων, οι συνθήκες που έλαβε χώρα το περιστατικό, ότι η επίθεση ήταν προμελετημένη και δεν οφείλεται σε διαφωνία υπαλλήλων με τον δράστη, ότι στο κτήριο έχει εγκατασταθεί και λειτουργεί σύστημα βιντεοεγγραφής, ότι στη Δ.Ο.Υ Κοζάνης δεν έχουν καταγραφεί στο παρελθόν παρόμοια περιστατικά και ότι μετά το συμβάν τοποθετήθηκε ανιχνευτής μετάλλων και ανατέθηκε η φύλαξη του κτηρίου σε ιδιωτική εταιρία, τα διενεργήσαντα την Ε.Δ.Ε όργανα αποφάνθηκαν ότι δεν προκύπτει ευθύνη των υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ για το συμβάν (βλ. σχετ. την από 8.12.2020 έκθεση ένορκης διοικητικής εξέτασης της προαναφερθείσας υπαλλήλου). Με σκοπό την προστασία προσώπων και υλικών, ήδη από το έτος 2018, τα αρμόδια όργανα της Α.Α.Δ.Ε. είχαν ξεκινήσει συντονισμένη προσπάθεια για την προμήθεια και εγκατάσταση σε όλα τα κτήρια που στεγάζονται υπηρεσίες της σύγχρονου εξοπλισμού συστημάτων ανίχνευσης και καταγραφής κίνησης (κάμερες) και συστημάτων ασφαλείας- συναγερμού, είχαν δε εγγραφεί σχετικές πιστώσεις στους προϋπολογισμούς. Μάλιστα, στις 3.6.2020, ζητήθηκε από τους διατάκτες (και) όλων των Φορολογικών Περιφερειών της χώρας που δεν είχαν ακόμη εγκαταστήσει τα συστήματα αυτά να προβούν έως την 29.6.2020 στις απαραίτητες διαδικασίες προμήθειας και εγκατάστασης τους στα κτήρια και στις αποθήκες φύλαξης εξοπλισμού, υλικού και μέσων ελέγχου (βλ. σχετ. το με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Γ 1063334/3.6.2020 έγγραφο του διοικητή της ΑΑΔΕ, το με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Γ 1100246 ΕΞ 2018/27.6.2018 έγγραφο του Προϊστάμενου της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Τμήματος Γ’ Κτηριακών Υποδομών της Α.Α.Δ.Ε. και το με αρ. Α.Τ.Υ.Υ.Π.Δ. 0000141 ΕΞ 2020/22.1.2020 έγγραφο της Αναπληρώτριας Προϊσταμένης του Αυτοτελούς Τμήματος Υποστήριξης Υπευθύνου Προστασίας Δεδομένων της Α.Α.Δ.Ε.).
Επειδή, ήδη, με την κρινόμενη αγωγή, της οποίας αντίγραφο επιδόθηκε στο εναγόμενο στις 11.11.2021 με επιμέλεια των εναγόντων (βλ. την 3394Β’/11.11.2021 έκθεση επίδοσης του δικαστικού επιμελητή της Περιφέρειας του Εφετείου Αθηνών …………….) όπως αυτή αναπτύσσεται με το νομίμως κατατεθέν στις 5.4.2023 υπόμνημα, οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι ο θάνατος του οικείου τους προκλήθηκε από τις παράνομες παραλείψεις των οργάνων του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου καθώς αυτά παρέλειψαν να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία της υγείας και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζόμενων στη Δ.Ο.Υ. Κοζάνης, ενεργώντας προληπτικά, όπως είχαν υποχρέωση σύμφωνα με το άρθρο 42 του ν.3850/2010, οι παραλείψεις τους δε αυτές συνδέονται αιτιωδώς με το θάνατο του ………….. καθώς διευκόλυναν τον ……………….. στην εκτέλεση του σχεδίου του. Και τούτο, διότι ο δράστης εισήλθε στο κτήριο όπου στεγάζεται η Δ.Ο.Υ. Κοζάνης φέροντας- μαζί με άλλα φονικά όπλα- τσεκούρι συνολικού μήκους με τη λαβή 43 εκατοστών, χωρίς να υποβληθεί σε έλεγχο (από άνθρωπο ή μηχάνημα), έφτασε ανενόχλητος, έχοντας απεριόριστό χρόνο στην διάθεση του, στο γραφείο όπου εργαζόταν ο …………… και του επιτέθηκε, τραυματίζοντας τον θανάσιμα χωρίς να υπάρχει κάποιος ή κάτι να τον εμποδίσει (κλειστές πόρτες ή φύλακας). Συγκεκριμένα, κατά τους αγωγικούς ισχυρισμούς, τα αρμόδια όργανα του εναγομένου παρέλειψαν να λάβουν τα ακόλουθα μέτρα: α) να αναθέσουν σε εταιρεία παροχής υπηρεσιών ασφαλείας την φύλαξη του κτιρίου όπου στεγάζονται οι υπηρεσίες της Δ.Ο.Υ Κοζάνης, με τοποθέτηση στην είσοδο του υπαλλήλου αρμόδιου για τον έλεγχο των εισερχομένων προσώπων, β) να απαγορεύσουν την είσοδο στο κτήριο του κοινού χωρίς προγραμματισμένο ραντεβού ή να προβλέψουν ειδική διαδικασία εισόδου αποκλειστικά με ραντεβού, γ) να προμηθευθούν και να εγκαταστήσουν στην είσοδο του κτηρίου μαγνητική πύλη ανίχνευσης μετάλλων και ανιχνευτή αντικειμένων, δ) να αναθέσουν σε κατάλληλο προσωπικό τον φυσικό έλεγχο των χειραποσκευών των εισερχόμενων στο κτίριο και ε) να μεριμνήσουν για την προμήθεια, εγκατάσταση και λειτουργία ειδικού λογισμικού προκειμένου να ελέγχεται η είσοδος και η έξοδος των προσώπων από αυτό. Υποστηρίζουν δε ότι αν τα μέτρα αυτά είχαν ληφθεί, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η επίθεση θα είχε αποτραπεί ή, τουλάχιστον, οι δυσμενείς συνέπειές της θα είχαν περιοριστεί και θα είχε αποφευχθεί ο θάνατος του συγγενούς τους, διότι θα είχε εντοπιστεί το φονικό όπλο που κουβαλούσε ο δράστης στον σάκο του και αυτός δεν θα είχε καταφέρει να τραυματίσει θανάσιμα τον συγγενή τους. Επίσης, ισχυρίζονται ότι τα αρμόδια όργανα του εναγομένου γνώριζαν πριν το επίδικο συμβάν τον αυξημένο κίνδυνο που διατρέχουν οι υπάλληλοι των Δ.Ο.Υ. να δεχτούν βίαιη επίθεση από τρίτους, κίνδυνος, μάλιστα, που λόγω της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης είχε αυξηθεί, και μπορούσαν να πιθανολογήσουν την επέλευση του συγκεκριμένου ζημιογόνου αποτελέσματος, διότι σε υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. είχαν λάβει χώρα εγκληματικές ενέργειες και οι υπηρεσίες αυτές είχαν στοχοποιηθεί από εξοργισμένους και διαταραγμένους πολίτες. Συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι τον Δεκέμβριο του έτους 2013, στη Δ.Ο.Υ. Γλυφάδας στην Αττική, βρέθηκε απασφαλισμένη χειροβομβίδα και στη Δ.Ο.Υ Χαλκίδας, φαρμακοποιός απείλησε με όπλο εφοριακούς, στις 19 Μαρτίου 2012 στην Δ.Ο.Υ. Αγίας Παρασκευής στην Αττική ηλικιωμένος απείλησε με καραμπίνα εφοριακούς, στις 19 Ιουνίου 2018 στην Δ.Ο.Υ. Ιωαννίνων έγινε απόπειρα κλοπής και στη Δ.Ο.Υ. Παλλήνης στην Αττική ένοπλη ληστεία, και τέλος, στις 15 Μαρτίου 2018, στην Δ.Ο.Υ. Λάρισας εκδηλώθηκε μεγάλης έκτασης φωτιά. Λόγω δε των επιθέσεων αυτών, είχε γίνει αντιληπτό από τα αρμόδια όργανα ότι τα ήδη ληφθέντα μέτρα προστασίας ήταν ανεπαρκή. Επιπρόσθετα, ισχυρίζονται ότι τα όργανα του εναγομένου, αναγνωρίζοντας εμμέσως τις παραλείψεις τους, έσπευσαν αμέσως μετά το επίδικο συμβάν να λάβουν πρόσθετα μέτρα προστασίας. Ειδικότερα, όλες οι Δ.Ο.Υ της χώρας άρχισαν αμέσως μετά το συμβάν να προκηρύσσουν διαγωνισμούς με απευθείας αναθέσεις για την παροχή υπηρεσιών φύλαξης των κτηρίων που στεγάζονται υπηρεσίες της Α.Α.ΔΕ, δόθηκαν οδηγίες προς τις υπηρεσίες της για την σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών φύλαξης και την προμήθεια μέσων ελεγχόμενης πρόσβασης στις Περιφερειακές και Ειδικές Αποκεντρωμένες Υπηρεσίες της, ενώ διατέθηκαν πιστώσεις για την λήψη άμεσα μέτρων ασφαλείας για την ασφάλεια των υπαλλήλων στις υπηρεσίες της. Συγκεκριμένα, στο κτήριο της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης τοποθετήθηκε στην είσοδο του μαγνητική πύλη ανίχνευσης μετάλλων και ανατέθηκε η φύλαξή του σε ιδιωτική εταιρεία παροχής υπηρεσιών ασφαλείας. Επίσης, θεσπίστηκε η διάταξη του άρθρου 102 του ν.4714/2020 σύμφωνα με την οποία σε περίπτωση που υπάλληλος της Αρχής υποστεί σωματική κάκωση ή βλάβη υγείας, λόγω επίθεσης σε βάρος του κατά τη διάρκεια και εξαιτίας της εκτέλεσης των υπηρεσιακών του καθηκόντων, η Αρχή αναλαμβάνει την κάλυψη των πάσης φύσεως δαπανών νοσηλείας και αποθεραπείας αυτού, κατά το ποσό που οι συγκεκριμένες δαπάνες δεν καλύπτονται από τον κύριο φορέα ασφάλισης ή και από τον ιδιωτικό ασφαλιστικό φορέα με ατομικό ή ομαδικό ασφαλιστήριο. Τέλος, ισχυρίζονται ότι η επίθεση αυτή δεν αποτελεί γεγονός απρόβλεπτο και αναπότρεπτο διότι συνάπτεται με την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών. Προβάλλουν, περαιτέρω, ότι ενόψει του ξαφνικού και απρόκλητου θανάτου του συγγενούς τους και των συνθηκών υπό των οποίων έλαβε αυτός χώρα, του νεαρού της ηλικίας του (55 ετών κατά τον χρόνο του θανάτου) και της άριστης κατάστασης της υγείας του, υπέστησαν ψυχολογικό σοκ και βίωσαν βαρύτατο πόνο και θλίψη. Ειδικότερα η πρώτη ενάγουσα αντιμετωπίζει εξαιτίας του θανάτου του συζύγου της ψυχολογικά προβλήματα και λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή. Ο ……………..στερήθηκε της πατρικής παρουσίας σε ιδιαίτερα ευαίσθητη ηλικία και έχασε την ευκαιρία να μεγαλώσει σε ένα ήρεμο και γαλήνιο οικογενειακό περιβάλλον. Τέλος, η δεύτερη ενάγουσα προβάλει ότι συγκλονίστηκε βαθύτατα από τον θάνατο του γαμπρού της με τον οποίο συνδεόταν στενά. Προς τούτο, και λαμβάνοντας υπόψιν την κοινωνική και περιουσιακή κατάσταση των μερών ζητούν, εξαιτίας της ψυχικής οδύνης που υπέστησαν από τις παραπάνω παράνομες παραλείψεις των οργάνων του εναγομένου, να αναγνωρισθεί, με απόφαση που θα κηρυχθεί προσωρινώς εκτελεστή, η υποχρέωση του εναγομένου να καταβάλει νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, στην πρώτη από αυτούς ατομικώς το ποσό των 300.000,00 ευρώ και ii) για λογαριασμό του ανήλικου υιού της το ποσό των 400.000 ευρώ και β) στη δεύτερη εξ αυτών το ποσό των 30.000,00 ευρώ σε καθέναν από αυτούς το ποσό των 300.000 ευρώ, κατά τα άρθρα 105 και 106 του Εισ.ΝΑΚ και 932 του ΑΚ. Προς απόδειξη των ισχυρισμών τους, οι ενάγοντες προσκόμισαν την προτεραία της συζήτησης της υπόθεσης στην παρούσα δικάσιμο (31.3.2023), στις 30.3.2021, μεταξύ άλλων εγγράφων στοιχείων και τα ακόλουθα: 1) το από 30.3.2023 πιστοποιητικό οικογενειακής κατάσταση του Γραφείου Δημοτικής Κατάστασης του Δήμου Κοζάνης σύμφωνα με το οποίο ο θανών, γεννηθείς το έτος 1965, περιήλθε το έτος 2003 σε πρώτο γάμο με την πρώτη ενάγουσα, γεννηθείσα το έτος 1963 και απέκτησαν ένα τέκνο, τον ……….., γεννηθέντα το έτος 2005, 2) το με αρ. πρωτ. 8850/17.7.2020 πιστοποιητικό του Γενικού Νοσοκομείου Κοζάνης «Μαμάτσειο» σύμφωνα με το οποίο ο …………. εισήχθη στο εν λόγω νοσοκομείο στις 16.7.2020 και διαγνώσθηκε με «κάταγμα θόλου κρανίου –επίθεση από τσεκούρι» και διακομίσθηκε αυθημερόν στο Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης «Γ. Παπανικολάου» και το από 16.7.2020 εξιτήριο του ίδιου νοσοκομείου σύμφωνα με το οποίο ο………………έφερε «μεγάλα θλαστικά τριχωτού κεφαλής με αποκόλληση-σχεδόν- τμήματος του τριχωτού της κεφαλής και κάταγμα κρανίου, 3) την με αρ. πρωτ. 216/16.2.2021 ληξιαρχική πράξη θανάτου του Ληξιαρχείου Κοζάνης, σύμφωνα με την οποίο ο …………… απεβίωσε στις 13.2.2021 στην ιδιωτική κλινική «Euromedica- Κυανός Σταυρός», το από 13.2.2021 ιατρικό πιστοποιητικό θανάτου του ………………. που συντάχθηκε από τον ……………….., ιατρό, και το με αρ. πρωτ. 3357/9.11.2020 πρακτικό χειρουργείων του Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Γ. Παπανικολάου, σύμφωνα με το οποίο ο ………………χειρουργήθηκε στις 16.7.2020, 17.7.2020, και 8.8.2020, για την αντιμετώπιση της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης που υπέστη από το χτύπημα με το τσεκούρι, 4) την συνταχθείσα στο πλαίσιο της διενεργειθείσας αυτεπάγγελτης αστυνομικής προανάκρισης για παράβαση των άρθρων 49 και 199 του Ποινικού Κώδικα (απόπειρα ανθρωποκτονίας) από τον ……….. έκθεση παράδοσης και κατάσχεσης του Ανθυπαστυνόμου …………….. του Τμήματος Ασφαλείας Κοζάνης ενός ψηφιακού δίσκου δεδομένων (cd) που περιέχει οπτικό υλικό κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης από τον δεύτερο όροφο της Δ.Ο.Υ Κοζάνης και απεικονίζει την επίμαχη επίθεση με τσεκούρι, 5) το με αρ. πρωτ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Α 1090645 ΕΞ 2020/29.7.2020 έγγραφο του Προϊστάμενου της Διεύθυνσης Προμηθειών και Κτηριακών Υποδομών της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών της Α.Α.Δ.Ε. με θέμα «απάντηση στην με αριθμό πρωτοκόλλου 8358/20.7.2020 ερώτηση κοινοβουλευτικού ελέγχου» (του Βουλευτή …………), σύμφωνα με το οποίο από το έτος 2018 εκκίνησε συντονισμένη προσπάθεια της εν λόγω Γενικής Διεύθυνσης σε συνεργασία με τις αρμόδιες επιχειρησιακές Γενικές Διευθύνσεις για την συντήρησή των κτιρίων και την θωράκισή τους με μέσα ασφάλειας (κάμερες- συναγερμός) και ήδη από το έτος 2019 διατίθεται κονδύλι για την παροχή υπηρεσιών security, ότι η υπηρεσία είναι σε ετοιμότητα και μεριμνεί για την προστασία και ασφάλεια τόσο των υπαλλήλων όσο και των συναλλασσομένων και σχετικά επικαλείται το –αναφερόμενο στην σκέψη 8 της παρούσας- με αρ. πρ. με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Γ 1063334/3.6.2020 έγγραφο του διοικητή της ΑΑΔΕ και το με αρ. πρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Δ 1087567 ΕΞ 2020/22.7.2020 με το οποίο εστάλησαν οδηγίες προς τις υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. για την παροχή υπηρεσιών φύλαξης και την προμήθεια μέσων ελεγχόμενης πρόσβασης στις Περιφερειακές και Αποκεντρωμένες Υπηρεσίες της για τον σκοπό δε αυτό μέχρι τις 17.7.2020 είχαν εγγραφεί πιστώσεις ύψους 434.000 ευρώ, 6) το υπ’ αρ. πρωτ. 34644/23.9.2021 έγγραφο του Διευθυντή της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης……………, σε απάντηση της με αρ. πρωτ. της ίδιας υπηρεσίας 34644/21.9.2021 αίτησης των εναγόντων, σύμφωνα με το οποίο στις 16.7.2021 δεν βρισκόταν σε ισχύ σύμβαση με ιδιωτική εταιρία για παροχή υπηρεσιών φύλαξης του κτηρίου που στεγάζεται η υπηρεσία στην συμβολή των οδών Γκέρτσου αρ. 22 και Καμβουνίων αρ. 16Α , 7) τις με αρ. 77 και 78/29.3.2023 ένορκες βεβαιώσεις ενώπιον του Ειρηνοδίκη Κοζάνης των ………. και …………… σε συνδυασμό με τις με αρ. 8739Γ’ και 8738Γ’/17.3.2023 εκθέσεις επίδοσης της Δικαστικής Επιμελήτριας της περιφέρειας του Εφετείου Αθηνών ……………… με τις οποίες αυτές δηλώνουν ότι από τα έτη 2014 και 2015, αντίστοιχα, διαμένουν στην ίδια πολυκατοικία με την ………….. και τον υιό της και διατηρούν με αυτούς φιλικές σχέσεις, όπως διατηρούσαν και με τον …………….. όσο ήταν εν ζωή, ότι οι σχέσεις των μελών της οικογένειας ήταν αρμονικές, χωρίς εντάσεις, ότι η ……………… δεν εργαζόταν και ο θανών στήριζε οικονομικά την οικογένεια, ότι ο θάνατος του τελευταίου έχει στοιχίσει συναισθηματικά και ψυχολογικά στους ενάγοντες, ότι η …………….μετέβαινε σχεδόν καθημερινά στην Θεσσαλονίκη όσο ο σύζυγος της νοσηλευόταν, ότι δεν έχει συνέλθει από το πλήγμα του ξαφνικού και αποτρόπαιου θανάτου του και δεν μπορεί να εργαστεί, προσπαθεί όμως να στηρίξει το ανήλικο τέκνο της, ότι ο ………….έχει κλειστεί στον εαυτό του και είναι μελαγχολικός, και τέλος, ότι στην είσοδο της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης έχει πλέον τοποθετηθεί μαγνητική πύλη ανίχνευσης μετάλλων και υπάρχει φύλακας που ελέγχει όσους εισέρχονται σε αυτήν και 9) δήλωση φορολογίας εισοδήματος φορολογικού έτους 2021 της …………. από την οποία προκύπτει συνολικό δηλωθέν εισόδημα ποσού 5.072 ευρώ -προερχόμενο από κύρια σύνταξη- και ακαθάριστο εισόδημα από μίσθωση ακινήτων ποσού 3.110 ευρώ και δήλωση περιουσιακής κατάστασης της πρώτη έτους 2023, και δήλωση φορολογίας εισοδήματος φορολογικού έτους 2021 του ……………από την οποία προκύπτει συνολικό δηλωθέν εισόδημα ποσού 3.608,60 ευρώ -προερχόμενο από κύρια σύνταξη-. Επίσης, προσκομίζουν, προαποδεικτικά, το από 8.9.2021 ιδιωτικό έγγραφο του …………, ψυχιάτρου, με το οποίο αυτός βεβαιώνει ότι η πρώτη ενάγουσα είναι ασθενής του και γνωματεύει σχετικά με την κατάσταση της υγείας της, το οποίο όμως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην σκέψη 6 της παρούσας, δεν αποτελεί νόμιμο αποδεικτικό και δεν μπορεί να ληφθεί υπόψιν από το δικαστήριο καθόσον για την λήψη του δεν τηρήθηκαν οι διατυπώσεις του Κ.Δ.Δ. για τις μαρτυρίες και την πραγματογνωμοσύνη, και, παρότι η σύνταξή του τον Σεπτέμβριο του έτους 2021 προηγείται της άσκησης της κρινόμενης αγωγής (29.10.2021), εντούτοις, προκύπτει ότι έγινε με σκοπό να χρησιμοποιηθεί στην ανοιγείσα μ’ αυτή δίκη, αφού φέρει ημερομηνία εγγύτατη της κατάθεσης της αγωγής και αναφέρει ότι συντάχθηκε για δικαστική χρήση, χωρίς να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ή να προβάλλεται από τους ενάγοντες ότι εκκρεμεί άλλη δικαστική υπόθεση στην οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Επίσης, προσκόμισαν, μετά τη συζήτηση της υπόθεσης στην παρούσα δικάσιμο και συγκεκριμένα στις 5.4.2023 (βλ. σχετ. την σφραγίδα κατάθεσης της γραμματείας του παρόντος δικαστηρίου): 1) αποσπάσματα από αναρτημένα στο διαδίκτυο άρθρα σχετικά με τις αναφερόμενες στην αγωγή εγκληματικές ενέργειες που έλαβαν χώρα σε υπηρεσίες της ΑΑΔΕ ανά την χώρα και 2) απόσπασμα του με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Α 11150296 ΕΞ 2018/8.10.2018 εγγράφου του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε. περί διακήρυξης ανοιχτού διαγωνισμού για ανάθεση παροχής υπηρεσιών φύλαξης των κτηρίων στέγασης των υπηρεσιών της Α.Α.Δ.Ε για τα έτη 2019 και 2020 και απόσπασμα του αναλυτικού τεύχους της με αρ. 2018/S 196-443324 προκήρυξης και την με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Α 1094216 ΕΞ 2019/26.6.2019 περίληψη διακήρυξης του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε. με την οποία προκηρύχθηκε η διενέργεια ανοιχτού ηλεκτρονικού διαγωνισμού για ανάθεση παροχής υπηρεσιών ασφαλείας (φύλαξης) 11 κτηρίων στα οποία στεγάζονται υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε στην Αττική και την Θεσσαλονίκη, διάρκειας 24 μηνών με δυνατότητα παράτασης. Σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην σκέψη 7 της παρούσας, τα έγγραφα αυτά δεν λαμβάνονται υπόψη από το παρόν Δικαστήριο διότι δεν προσκομίσθηκαν προαποδεικτικώς, όπως ορίζεται στο άρθρο 150 παρ. 1 του Κ.Δ.Δ., ούτε προβάλλεται ότι η έγκαιρη, κατά τα ανωτέρω, κατάθεσή τους ήταν αδύνατη. Αν ήθελε δε θεωρηθεί ότι ο ισχυρισμός των εναγόντων με το από 5.4.2023 υπόμνημα τους ότι τα έγγραφα αυτά προσκομίστηκαν ως αντίκρουση σε ισχυρισμούς που προέβαλε το εναγόμενο με το από 31.3.2023 υπόμνημα του (περί συνδρομής ανωτέρας βίας) και ως εκ τούτου ήταν αδύνατη η προσκόμιση τους προαποδεικτικός, ο ισχυρισμός αυτός είναι απορριπτέος προεχόντως ως ουσία αβάσιμος καθόσον οι ενάγοντες επικαλούνται στην αγωγή τους τα πραγματικά περιστατικά την αλήθεια των οποίων επιδιώκουν να αποδείξουν με τα συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία (βλ. σχετικά σελίδες 13 και 13 του δικογράφου της αγωγής).
Επειδή, αντίθετα, το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο με το κατατεθέν στις 31.3.2023 υπόμνημά του και την από 2.3.2023 έκθεση απόψεών του ζητά την απόρριψή της κρινόμενης αγωγής. Προς τούτο προβάλλει ότι αβασίμως οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι η Α.Α.Δ.Ε. παρέλειψε να λάβει προληπτικά μέτρα προστασίας των εργαζομένων της, καθώς ήδη από το έτος 2018 είχαν δοθεί σαφείς οδηγίες στις κατά τόπους Δ.Ο.Υ. για την εγκατάσταση εξοπλισμού ανίχνευσης και καταγραφής κινήσεων (κάμερες) και συστημάτων συναγερμού σε όλα τα κτήρια όπου στεγάζονται υπηρεσίες της με σκοπό την προστασία προσώπων και υλικών, τέτοιο δε κλειστό σύστημα βιντεοεπιτήρησης και συναγερμός είχαν τοποθετηθεί και στη Δ.Ο.Υ. Κοζάνης. Επίσης, προβάλει ότι η απρόκλητη επίθεση του …………..εναντίον των υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης αποτελεί γεγονός ανωτέρας βίας, ήτοι γεγονός απρόβλεπτο που δεν θα μπορούσε να αποτραπεί ακόμη και με μέτρα άκρας επιμέλειας και σύνεσης και ως εκ τούτου ο αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στις αποδιδόμενες στα όργανα του παράνομες παραλείψεις και στον θάνατο του …………..έχει διακοπεί. Ειδικότερα, ισχυρίζεται ότι, όπως κατέθεσε ο Προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ Κοζάνης ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου, στη συγκεκριμένη υπηρεσία δεν έχει συμβεί στο παρελθόν σοβαρό περιστατικό βίας και ότι μικροεντάσεις που μπορεί να είχαν σημειωθεί ξεπεράστηκαν χωρίς την επέμβαση της αστυνομίας. Επιπρόσθετα, ισχυρίζεται ότι τα μέτρα που κατά τους αγωγικούς ισχυρισμούς παρέλειψαν να λάβουν τα όργανα του εναγομένου ήτοι η παρουσία υπαλλήλου ιδιωτικής εταιρίας φύλαξης, η απαγόρευση εισόδου χωρίς ραντεβού, η μη προμήθεια μαγνητικής πύλης ανίχνευσης μετάλλων για τον εντοπισμό όπλων και η μη ανάθεση σε προσωπικό του φυσικού ελέγχου των χειραποσκευών δεν θα ήταν ικανά και πρόσφορα να αποτρέψουν την βίαιη επίθεση και τελικά το επιζήμιο αποτέλεσμα. Και τούτο διότι η προληπτική σωματική έρευνα των εισερχομένων στις Δ.Ο.Υ. και ο έλεγχος των προσωπικών τους αντικειμένων διενεργείται νόμιμα μόνο από τα όργανα της ελληνικής αστυνομίας, σύμφωνα με το άρθρο 96 του π.δ. 141/1991, ενώ οι υπάλληλοι των ιδιωτικών εταιρειών ασφαλείας επιτρέπεται να ελέγχουν μόνο τα στοιχεία της αστυνομικής ταυτότητας των ιδιωτών. Για τον λόγο αυτό, εξάλλου, στην σύμβαση που συνήφθη μετά το επίδικο συμβάν για παροχής υπηρεσιών ασφαλείας στο κτήριο της ΔΟ.Υ. Κοζάνης δεν προβλέπεται η διενέργεια σωματικού ελέγχου ή ελέγχου αντικειμένων από τους φύλακες. Περαιτέρω, ο δράστης, κατά την εκτέλεση του σχεδίου του, τελούσε σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, δεν μεσολάβησε περιστατικό διαφωνίας ή συνδιαλλαγή με υπάλληλο που να τον ώθησε στην ενέργεια του αυτή και ήταν αποφασισμένος να ολοκληρώσει το σχέδιο του, ενώ δεν είχε προετοιμάσει σχέδιο διαφυγής. Η απόφαση του να επιτεθεί στη Δ.Ο.Υ. Κοζάνης ήταν προειλημμένη και η επιλογή της ως στόχου ήταν τυχαία. Σκοπός του ήταν να χτυπήσει την κρατική εξουσία, εισερχόμενος σε μια υπηρεσία και επιτιθέμενος σε υπαλλήλους της, σε περίπτωση δε που η Δ.Ο.Υ. Κοζάνης ήταν κλειστή θα κατευθυνόταν στην Περιφέρεια ή στα Δικαστήρια, όπως ομολόγησε ο ίδιος ενώπιον του ποινικού δικαστηρίου. Επίσης, ο έλεγχος και η καταγραφή των στοιχείων του δράστη που έλαβε χώρα κατά την είσοδό του στο κτήριο της Δ.Ο.Υ. από τον αρμόδιο προς τούτο υπάλληλο στο πλαίσιο εφαρμογής μέτρων για την προστασία κατά του COVID-19 δεν λειτούργησε αποτρεπτικά. Συνεπώς, κατά το εναγόμενο, πλην του σωματικού ελέγχου και του ελέγχου των αποσκευών των συναλλασμένων με τις υπηρεσίες από αστυνομικά όργανα, ο οποίος όμως δεν μπορεί να διενεργηθεί νόμιμα, και τη συνοδεία τους από αστυνομικό όργανο κατά την εξυπηρέτηση τους εντός της υπηρεσίας, πρακτική ανέφικτη, κανένα από τα επικαλούμενα από τους ενάγοντες παραλειφθέντα μέτρα δεν θα ήταν επαρκώς ικανά να αποτρέψουν την επίδικη ζημία, η οποία ήταν αναπότρεπτη. Τέλος, προβάλλει ότι σε κάθε περίπτωση τα ζητούμενα με την αγωγή κονδύλια αποζημίωσης είναι υπέρογκα και ότι θα πρέπει να μειωθούν στο προσήκον μέτρο, διαφορετικά θα οδηγήσουν στον πλουτισμό του εναγόντων, κατά παραβίαση του άρθρου 932 του ΑΚ.
Επειδή, το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψιν ότι, όπως έγινε δεκτό στις σκέψεις 3, 4 και 5, με τις διατάξεις των άρθρων 662 ΑΚ και 42 του ν. 3850/2010 καθιερώνεται υποχρέωση του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να διασφαλίζει την υγεία και την σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων του στον τόπο εργασίας τους λαμβάνοντας, προληπτικά, κάθε μέτρο που απαιτείται, όχι μόνον χάριν του γενικού συμφέροντος, αλλά με σκοπό και την προστασία ατομικών δικαιωμάτων των εργαζόμενων (και των συναλλασσόμενων με το δημόσιο). Συνεπώς, η προσβολή των δικαιωμάτων αυτών από τρίτους λόγω παράλειψης των αρμοδίων οργάνων του Δημοσίου να λάβουν τα αναγκαία και πρόσφορα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου αυτού σκοπού μέτρα, είναι δυνατό να στοιχειοθετήσει υποχρέωση του Δημοσίου προς αποζημίωση κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, εφόσον βεβαίως συντρέχουν και οι λοιπές προς τούτο προϋποθέσεις του νόμου. Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από το σύνολο των προσκομισθέντων στοιχείων της δικογραφίας, ο θάνατος του ………………. (υπαλλήλου του εναγομένου) που επήλθε στις 13.2.2021, οφείλεται στον βαρύτατο τραυματισμό του από τον …………. που έλαβε χώρα στις 16.7.2020, εντός του κτηρίου της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης, την ώρα που ο πρώτος εργαζόταν. Τα αρμόδια όργανα του εναγομένου, έχοντας λάβει ως προληπτικά μέτρα για την προστασία της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων στην Δ.Ο.Υ. Κοζάνης από εγκληματικές ενέργειες την εγκατάσταση και λειτουργία κλειστού κυκλώματος βιντεοπιτήρησης με εννέα κάμερες ασφαλείας χωρίς επίβλεψη από συγκεκριμένο πρόσωπο, και συστήματος ασφαλείας-συναγερμού, το οποίο, σε κάθε περίπτωση, δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι ήταν σε λειτουργία κατά τις ώρες συναλλαγής της υπηρεσίας με το κοινό, απέτυχαν να εμποδίσουν τον …………να εισαγάγει στο κτήριο, μέσα σε σάκο που κουβαλούσε, τσεκούρι, συνολικού μήκος με την λαβή 43 εκατοστών (καθώς και ένα μαχαίρι με θήκη συνολικού μήκους 21,5 εκ., ένα σκαρπέλο ξυλογλυπτικής συνολικού μήκους 27 εκ. και έναν μεταλλικό σουγιά συνολικού μήκους 15 εκ.) και να επιτεθεί με αυτό στον …………… τραυματίζοντας τον θανάσιμα. Κατόπιν τούτων το Δικαστήριο κρίνει ότι τα αρμόδια όργανα του εναγομένου παρέλειψαν παράνομα να λάβουν επαρκή προληπτικά μέτρα, όπως αυτά επιβάλλονταν από τις περιστάσεις, για την προστασία της ζωής του …………, ενώ είχαν νόμιμη προς τούτο υποχρέωση, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 662 ΑΚ και 42 του ν. 3850/2010. Η πλημμελής δε αυτή άσκηση των υποχρεώσεών τους οδήγησε ευθέως και αμέσως στα ένδικα γεγονότα, καθώς επέτρεψε στον ………………..να εισέλθει οπλισμένος στο κτήριο και, έχοντας ικανό χρόνο στην διάθεσή του, να επιτεθεί στον ………………….. με τον τρόπο που περιεγράφηκε στην σκέψη 6 της παρούσας απόφασης, τραυματίζοντας τον θανάσιμα, και, συνεπώς τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο προς το ζημιογόνο αποτέλεσμα, ήτοι, τον θάνατο του ……………Ως εκ τούτου θεμελιώνεται κατ’ αρχήν ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου προς αποζημίωση των εναγόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 105 Εισ.Ν.Α.Κ, όπως βασίμως προβάλλουν οι ενάγοντες. Περαιτέρω, απορριπτέος ως αβάσιμος είναι ο ισχυρισμός του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου σχετικά με την διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου ανάμεσα στην προπεριγραφείσα παράνομη παράλειψη των αρμοδίων οργάνων του (να λάβουν επαρκή μέτρα προστασίας της ζωής και σωματικής ακεραιότητας των υπαλλήλων της Δ.Ο.Υ. Κοζάνης) και της επελθούσας ζημίας (θάνατος του ………………), λόγω συνδρομής ανωτέρας βίας, ως τέτοιας δε νοούμενης της εγκληματικής ενέργειας του ……………… που κατά το εναγόμενο αποτέλεσε γεγονός αιφνίδιο και απρόβλεπτο, το οποίο δεν μπορούσε να αποτραπεί με μέτρα εξαιρετικής επιμέλειας και σύνεσης. Και τούτο, διότι η εκδήλωση εγκληματικής ενέργειας στα κτήρια που στεγάζονται υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. δεν αποτελούσε γεγονός αιφνίδιο και απρόβλεπτο αλλά παρίστατο, πριν από την επίμαχη επίθεση, στα αρμόδια όργανα ενδεχόμενο και κατά τούτο προβλέψιμο, όπως αυτό προκύπτει από το ότι ήδη από το έτος 2018 είχαν ξεκινήσει συντονισμένες προσπάθειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες του εναγομένου, για τη λήψη μέτρων προστασίας προσώπων και υλικών από εγκληματικές ενέργειες στα κτήρια αυτά, με την προμήθεια και εγκατάσταση εξοπλισμού συστημάτων ανίχνευσης και καταγραφής κίνησης και συστημάτων συναγερμού (μεταξύ των οποίων και το κτήριο της Δ.ΟΥ. Κοζάνης, όπου είχαν ληφθεί τα μέτρα αυτά), και από το έτος 2019 είχαν προβλεφθεί στον οικείο προϋπολογισμό πιστώσεις για σύναψη συμβάσεων με ιδιωτικές εταιρίας παροχής υπηρεσιών φύλαξης, όπως το ίδιο το εναγόμενο αναφέρει (βλ. σχετ. το με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Γ 1063334/3.6.2020 έγγραφο του διοικητή της ΑΑΔΕ, το με αρ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Γ 1100246 ΕΞ 2018/27.6.2018 έγγραφο του Προϊστάμενου της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών του Τμήματος Γ’ Κτηριακών Υποδομών της Α.Α.Δ.Ε. και το με αρ. Α.Τ.Υ.Υ.Π.Δ. 0000141 ΕΞ 2020/22.1.2020 έγγραφο της Αναπληρώτριας Προϊσταμένης του Αυτοτελούς Τμήματος Υποστήριξης Υπευθύνου Προστασίας Δεδομένων της Α.Α.Δ.Ε. και τις σχετικές αναφορές στο υπόμνημα και την έκθεση απόψεων του εναγομένου σε συνδυασμό με το με αρ. πρωτ. Δ.Π.Δ.Υ.Κ.Υ. Α.Α.Δ.Ε. Α 1090645 ΕΞ 2020/29.7.2020 έγγραφο του Προϊστάμενου της Διεύθυνσης Προμηθειών και Κτηριακών Υποδομών της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών Υπηρεσιών της Α.Α.Δ.Ε.). Επιπρόσθετα, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και ενόψει των κρατουσών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών (παρατεταμένη οικονομική κρίση), περιστατικά εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς, έστω και μικρής έντασης, από δυσαρεστημένους πολίτες προς υπαλλήλους των υπηρεσιών της Α.Α.Δ.Ε. είτε λόγω της άσκησης νόμιμων αρμοδιοτήτων τους (έκδοση καταλογιστικών πράξεων, επιβολή μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης) είτε ως αντίδραση για την γενικότερη οικονομική πολιτική της χώρας δεν αποτελούν ασύνηθες φαινόμενο, αντίστοιχα δε περιστατικά είχαν λάβει χώρα και στη Δ.Ο.Υ. Κοζάνης (βλ. σχετ. την από 8.12.2020 έκθεση Ε.Δ.Ε.). Συνεκδοχικά, το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της επιθετικής αυτής συμπεριφοράς ακόμη και μέχρι του σημείου φονικής επίθεσης με όπλο (όπως εξάλλου έχει συμβεί σε άλλες υπηρεσίες της Χώρας, λόγου χάριν τα δικαστήρια και τα αστυνομικά τμήματα), δεν μπορεί να θεωρηθεί γεγονός απρόβλεπτο αλλά ενδεχόμενο κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας. Ομοίως, κατά τα διδάγματα την κοινής πείρας, δεν αποτελεί γεγονός απρόβλεπτο αλλά ενδεχόμενο το να λάβει χώρα εντός των υπηρεσιών της Α.Α.Δ.Ε. εγκληματική ενέργεια όπως ληστεία, εμπρησμός κλπ., η οποία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων σε αυτές. Περαιτέρω, αβασίμως προβάλλεται από το εναγόμενο (που φέρει το σχετικό βάρος επίκλησης και απόδειξης των συγκεκριμένων μέτρων που απαιτείται να ληφθούν προς αποτροπή ή αντιμετώπιση παρόμοιων επιθέσεων εντός των κτηρίων που στεγάζονται υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε. και τα οποία, με βάση τον ισχυρισμό του, ακόμη και αν είχαν ληφθεί, δεν θα μπορούσαν στην συγκεκριμένη περίπτωση να αποτρέψουν το ζημιογόνο αποτέλεσμα) ότι η επίθεση του …………… δεν θα μπορούσε να αποτραπεί ούτε με μέτρα εξαιρετικής επιμέλειας και σύνεσης, διότι, ενόψει του τρόπου που σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε η επίθεση (η επιλογή της Δ.Ο.Υ Κοζάνης ως στόχου από τον δράστη ήταν τυχαία και δεν μεσολάβησε περιστατικό διαφωνίας ή συνδιαλλαγή με υπάλληλο που να τον ώθησε στην ενέργεια του αυτή, η απόφαση του να επιτεθεί ήταν προειλημμένη και κατά την εκτέλεση του σχεδίου του, τελούσε σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, ήταν αποφασισμένος να ολοκληρώσει το σχέδιο του, ενώ δεν είχε προετοιμάσει σχέδιο διαφυγής), τα μόνα μέτρα που θα μπορούσαν να τον εμποδίσουν ήταν ο σωματικός έλεγχος και ο έλεγχος των αποσκευών του από αστυνομικά όργανα, ο οποίος όμως δεν μπορεί να διενεργηθεί νόμιμα, και η συνοδεία του από αστυνομικό όργανο κατά την εξυπηρέτηση του εντός της υπηρεσίας, πρακτική ανέφικτη. Και τούτο διότι τα ίδια τα μέτρα που εκ των υστέρων ελήφθησαν στο κτήριο της Δ.Ο.Υ Κοζάνης, ήτοι η εγκατάσταση ανιχνευτή μετάλλων σε συνδυασμό με την ανάθεση της φύλαξης του κτηρίου σε ιδιωτική εταιρία, παρεμποδίζουν ακριβώς την είσοδο ατόμων που φέρουν οπλισμό με σκοπό να τον χρησιμοποιήσουν για την τέλεση εγκληματικών πράξεων, χωρίς να απαιτείται η παρουσία της αστυνομίας. Για τον λόγο αυτό, εξάλλου, λαμβάνονται ως μέτρα φύλαξης σε ευρεία κλίμακα σε κτήρια που στεγάζουν δημόσιες υπηρεσίες τόσο στη Χώρα όσο και ευρύτερα. Το γεγονός δε εξάλλου ότι αμέσως μετά το επίδικο συμβάν τα μέτρα αυτά ελήφθησαν ως πρόσθετα μέτρα ασφαλείας στην Δ.Ο.Υ. Κοζάνης και παράλληλα απεστάλησαν από τα αρμόδια όργανα της Α.Α.Δ.Ε. εντολές για σύναψη συμβάσεων παροχής υπηρεσιών φύλαξης για το δίκτυο των Περιφερειακών και Ειδικών Αποκεντρωμένων Υπηρεσιών -μέτρο που είχε ήδη προβλεφθεί από το έτος 2019 αλλά δεν είχε υλοποιηθεί, τουλάχιστον στις περιφερειακές φορολογικές υπηρεσίες- και την προμήθεια μέσων ελεγχόμενης πρόσβασης, αποδεικνύει ότι πριν το επίδικο συμβάν δεν είχαν ληφθεί από τα αρμόδια όργανα του εναγομένου μέτρα άκρας επιμελείας και σύνεσης αναφορικά με τη λήψη μέτρων για την προστασία των εργαζομένων στις υπηρεσίες αυτές. Σε κάθε περίπτωση, απορριπτέος ως αλυσιτελώς προβαλλόμενος είναι ο ισχυρισμός του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου ότι η παρουσία προσωπικού ιδιωτικής επιχείρησης παροχής υπηρεσιών ασφαλείας δεν θα ήταν ικανή να αποτρέψει την επίθεση που δέχτηκε ο …………………καθώς βάσει της κείμενης νομοθεσίας, οι υπάλληλοι των ανωτέρω εταιριών δεν δύνανται να διενεργούν σωματικές έρευνες ή έρευνες στα προσωπικά αντικείμενα των εισερχομένων στην Δ.Ο.Υ., πρωτίστως διότι, όπως έγινε δεκτό, αντίστοιχος έλεγχος θα μπορούσε να διενεργηθεί με άλλα μέσα όπως έλεγχος με μαγνητική θύρα εισόδου και/ή συσκευή ελέγχου χειραποσκευών. Περαιτέρω, από το γεγονός ότι κατά την είσοδο του δράστη στο κτήριο της Δ.ΟΥ. Κοζάνης καταγράφηκαν τα στοιχεία του, κατά δήλωση του, από υπάλληλο της υπηρεσίας δεν μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα, ή και απλώς να πιθανολογηθεί, ότι η παρουσία υπαλλήλων ιδιωτικής εταιρίας φύλαξης που θα έλεγχαν τα στοιχεία των επισκεπτών δεν θα αποθάρρυνε τον δράστη από το να εκτελέσει το σχέδιο του, όπως ισχυρίζεται το εναγόμενο, πρωτίστως διότι ο κατά τα ανωτέρω έλεγχος από τον υπάλληλο της Δ.Ο.Υ. διενεργήθηκε σε διαφορετικό πλαίσιο και με σκοπό αποκλειστικά υγειονομικό, ενώ ο έλεγχος από εκπαιδευμένο φύλακα διενεργείται με σκοπό αποτρεπτικό εγκληματικών ενεργειών. Αντίθετα, γενομένου δεκτού του ισχυρισμού του εναγόμενου ότι ο δράστης επέλεξε τυχαία τη Δ.Ο.Υ Κοζάνης ως στόχο και ότι σε περίπτωση που οι χώροι της ήταν κλειστοί θα πήγανε σε άλλη δημόσια υπηρεσία, δύναται να πιθανολογηθεί ότι η λήψη επαρκών μέτρων προστασίας από τα αρμόδια όργανα θα απέτρεπε τον δράστη από την υλοποίηση του εγκληματικού του σχεδίου στο κτήριο της εν λόγω υπηρεσίας.
Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω και λαμβάνοντας, ειδικότερα, υπόψη τις συνθήκες υπό τις οποίες συντελέσθηκαν οι παράνομες παραλείψεις των οργάνων του εναγομένου, τις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος του ……………. εν ώρα υπηρεσίας, και ιδίως το βίαιο, απρόκλητο και αναπάντεχο αυτού, την έλλειψη συντρέχοντος πταίσματος του, την ηλικία του κατά το χρόνο του θανάτου του ( 55 ετών), τον βαθμό συγγένειάς του με τους ενάγοντες και τους δεσμούς που κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας τους συνέδεαν, και ιδιαιτέρως τη στενή συγγενική σχέση του με την πρώτη ενάγουσα και τον ……………., τέκνο τους, οι οποίοι, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής, και όπως προκύπτει από τις με αρ. 77 και 78/29.3.2023 ένορκες βεβαιώσεις, συνδέονταν με τον θανόντα με αισθήματα αγάπης και στοργής και δοκίμασαν βαθύτατο πόνο και θλίψη από τον απροσδόκητο θάνατό του, την ηλικία της πρώτης ενάγουσας και του τέκνου της κατά το χρόνο του θανάτου (η πρώτη ενάγουσα ήταν 53 ετών και το τέκνο της 15 ετών, ενώ η δεύτερη ενάγουσα δεν προσκόμισε στοιχεία που να αποδεικνύουν την ηλικία της) και την οικονομική τους κατάσταση (η δεύτερη ενάγουσα δεν προσκόμισε στοιχεία που να αποδεικνύουν την οικονομική της κατάσταση), το Δικαστήριο κρίνει ότι οι ενάγοντες υπέστησαν ψυχική οδύνη, για την αποκατάσταση της οποίας το εναγόμενο Ελληνικό Δημόσιο οφείλει να καταβάλει στην πρώτη ενάγουσα για τον εαυτό της ατομικώς το ποσό των 80.000 ευρώ και για λογαριασμό του ανήλικου υιού της, …………….., το ποσό των 110.000 ευρώ και στην δεύτερη ενάγουσα το ποσό των 4.000 ευρώ. Εξάλλου, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην τέταρτη σκέψη, το ύψος της χρηματικής ικανοποίησης δεν συναρτάται, κατ’ αρχήν, προς τη συγκεκριμένη κάθε φορά δημοσιονομική κατάσταση του Δημοσίου, ούτε όμως το περιουσιακό και οικονομικό μέγεθος του Δημοσίου επιδρά στον καθορισμό του ύψους αυτής, όπως αβασίμως προβάλλουν οι ενάγοντες.
Επειδή, κατ’ ακολουθία, η κρινόμενη αγωγή πρέπει να απορριφθεί καθ’ ο μέρος στρέφεται κατά της δεύτερης εναγόμενης Α.Α.Δ.Ε. ως απαράδεκτη, και να γίνει εν μέρει δεκτή καθ’ ο μέρος στρέφεται κατά του πρώτου εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου. Περαιτέρω, πρέπει να αναγνωριστεί η υποχρέωση του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στην πρώτη ενάγουσα ……………. σύζυγο του θανόντος, για τον εαυτό της ατομικώς το ποσό των 80.000 ευρώ και για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου της (και τέκνου του θανόντος) ……………….το ποσό των 110.000 ευρώ, και στη δεύτερη ενάγουσα ……………, πεθερά του θανόντος, το ποσό των 4.000 ευρώ. Τα ανωτέρω ποσά πρέπει να καταβληθούν σε καθέναν από τους ενάγοντες, νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής τους στο εναγόμενο ελληνικό δημόσιο, η οποία έλαβε χώρα την 11.11.2021, έως την πλήρη εξόφληση με επιτόκιο υπολογιζόμενο σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 45 παρ. 1 του ν.4607/2019 (Α΄ 65). Εξάλλου, το αίτημά τους να κηρυχθεί η παρούσα απόφαση προσωρινά εκτελεστή, πρέπει να απορριφθεί ως νόμω αβάσιμο, λόγω της μετατροπής του αιτήματος της αγωγής από καταψηφιστικό σε αναγνωριστικό (άρθρο 80 παρ. 3 του Κ.Δ.Δ., σε συνδυασμό με το άρθρο 199 του αυτού Κώδικα). Τέλος, τα δικαστικά έξοδα πρέπει να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων ενόψει της μερικής νίκης και ήττας αυτών (άρθρο 275 παρ. 1 εδ. γ΄ του Κ.Δ.Δ.).
Απορρίπτει την αγωγή καθ’ ο μέρος στρέφεται κατά της δεύτερης εναγόμενης Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων.
Δέχεται εν μέρει την αγωγή καθ’ ο μέρος στρέφεται κατά του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου.
Αναγνωρίζει την υποχρέωση του εναγόμενου Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στην πρώτη ενάγουσα ……………… σύζυγο του θανόντος ……………, για τον εαυτό της ατομικώς το ποσό των ογδόντα χιλιάδων (80.000) ευρώ και για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου της και τέκνου του θανόντος, ………….το ποσό των εκατόν δέκα χιλιάδων (110.000) ευρώ, και στη δεύτερη ενάγουσα …………………, πεθερά του θανόντος, το ποσό των τεσσάρων χιλιάδων (4.000) ευρώ, νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής τους σε αυτό, την 11.11.2021, έως την πλήρη εξόφληση με επιτόκιο υπολογιζόμενο σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 45 παρ. 1 του ν.4607/2019 (Α΄ 65).
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των εναγόντων και του πρώτου εναγομένου Ελληνικού Δημοσίου.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Κοζάνη στις 15.12.2023 και δημοσιεύθηκε στον ίδιο τόπο σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου τούτου στις 31.1.2023, με τη συμμετοχή της γραμματέα ……………., λόγω άδειας της γραμματέα της έδρας ……………..
