ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα)
της 23ης Ιανουαρίου 2025 (*)
« Προδικαστική παραπομπή – Άρθρο 267 ΣΛΕΕ – Έννοια του όρου “δικαστήριο” – Δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις – Ευρωπαϊκό κληρονομητήριο – Κανονισμός (ΕΕ) 650/2012 – Άρθρο 67, παράγραφος 1 – Αποφάσεις της εκδίδουσας αρχής – Μη άσκηση δικαιοδοτικών καθηκόντων – Απαράδεκτο »
Στην υπόθεση C‑187/23 [Albausy] (i),
με αντικείμενο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, που υπέβαλε το Amtsgericht Lörrach (ειρηνοδικείο Lörrach, Γερμανία) με απόφαση της 21ης Μαρτίου 2023, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 23 Μαρτίου 2023, στο πλαίσιο διαδικασίας που κίνησε η
E. V. G.‑T.
παρισταμένων των:
P. T.,
F. T.,
G. T.,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα),
συγκείμενο από τους I. Jarukaitis (εισηγητή), πρόεδρο του τετάρτου τμήματος, προεδρεύοντα του πέμπτου τμήματος, Δ. Γρατσία και Z. Csehi, δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: M. Campos Sánchez‑Bordona
γραμματέας: N. Mundhenke, διοικητική υπάλληλος,
έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ’ ακροατηρίου συζητήσεως της 31ης Ιανουαρίου 2024,
λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν:
– η E. V. G.‑T., εκπροσωπούμενη από τον T. C. Pfeiffer, Rechtsanwalt,
– η Γερμανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον J. Möller, τον M. Hellmann και την J. Simon,
– η Ισπανική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον I. Herranz Elizalde,
– η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εκπροσωπούμενη από την J. Vondung και τον W. Wils,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα, που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 11ης Απριλίου 2024,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1 Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού (ΕΕ) 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 4ης Ιουλίου 2012, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (ΕΕ 2012, L 201, σ. 107).
2 Η υπό κρίση αίτηση υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαδικασίας την οποία κίνησε η E. V. G.‑T. κατόπιν του θανάτου του συζύγου της, προκειμένου να της χορηγηθεί ευρωπαϊκό κληρονομητήριο στο οποίο να κατονομάζεται ως μοναδική κληρονόμος.
Το νομικό πλαίσιο
Το δίκαιο της Ένωσης
Ο κανονισμός 650/2012
3 Οι αιτιολογικές σκέψεις 7, 8, 67 και 71 του κανονισμού 650/2012 έχουν ως εξής:
«(7) Θα πρέπει να διευκολυνθεί η ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς μέσω της εξάλειψης των εμποδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σήμερα δυσκολίες στην προσπάθειά τους να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο μιας κληρονομικής διαδοχής που έχει διασυνοριακές επιπτώσεις. Στον ευρωπαϊκό χώρο δικαιοσύνης, οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να οργανώσουν εκ των προτέρων την κληρονομική τους διαδοχή. Θα πρέπει να κατοχυρώνονται με αποτελεσματικότητα τα δικαιώματα των κληρονόμων και των κληροδόχων, των άλλων οικείων προσώπων που σχετίζονται με τον θανόντα, καθώς και των κληρονομικών δανειστών.
(8) Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, θα πρέπει να συγκεντρωθούν στον παρόντα κανονισμό οι διατάξεις σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση ή, κατά περίπτωση, την αποδοχή, την εκτελεστότητα και την εκτέλεση αποφάσεων, δημόσιων εγγράφων και δικαστικών συμβιβασμών, καθώς και σχετικά με το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο.
[…]
(67) Η γρήγορη, ομαλή και αποτελεσματική διευθέτηση των διαδοχών με διασυνοριακές επιπτώσεις εντός της Ένωσης προϋποθέτει ότι οι κληρονόμοι, οι κληροδόχοι, οι εκτελεστές διαθήκης και οι διαχειριστές της κληρονομιαίας περιουσίας θα πρέπει να μπορούν να αποδείξουν ευχερώς την ιδιότητα ή/και τα δικαιώματα και τις εξουσίες τους σε άλλο κράτος μέλος, π.χ. στο κράτος μέλος στο οποίο υπάρχει κληρονομιαία περιουσία. Για να μπορούν να το πράξουν, ο παρών κανονισμός θα πρέπει να προβλέπει τη δημιουργία ενός ενιαίου πιστοποιητικού, του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (εφεξής “κληρονομητήριο”) που θα εκδίδεται προς χρήση σε άλλο κράτος μέλος. […]
[…]
(71) Το κληρονομητήριο θα πρέπει να παράγει τα ίδια αποτελέσματα σε όλα τα κράτη μέλη. Δεν θα πρέπει να συνιστά εκτελεστό τίτλο αυτοδικαίως αλλά θα πρέπει να έχει αποδεικτική ισχύ και θα πρέπει να τεκμαίρεται ότι πιστοποιεί επακριβώς τα στοιχεία που έχουν καθοριστεί σύμφωνα με το δίκαιο το οποίο είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή σύμφωνα με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία, όπως το ουσιαστικό κύρος των διατάξεων τελευταίας βουλήσεως. Η αποδεικτική ισχύς του κληρονομητηρίου δεν θα πρέπει να αφορά στοιχεία που δεν ρυθμίζονται από τον παρόντα κανονισμό, όπως για παράδειγμα, το ζήτημα της καταγωγής ή το ζήτημα εάν ένα συγκεκριμένο περιουσιακό στοιχείο ανήκε ή όχι στον θανόντα. […]»
4 Το άρθρο 3 του κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ορισμοί», προβλέπει τα εξής:
«1. Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού:
[…]
γ) ως “συνδιαθήκη” νοείται διαθήκη που συντάσσεται σε μία πράξη από δύο ή περισσότερα πρόσωπα·
[…]
ζ) ως “απόφαση” νοείται κάθε απόφαση σε υπόθεση διαδοχής αιτία θανάτου που εκδόθηκε από δικαστήριο κράτους μέλους, όποια κι αν είναι η ονομασία της, όπως απόφαση για τον προσδιορισμό από το γραμματέα των δικαστικών εξόδων ή δαπανών·
[…]
2. Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού με τον όρο “δικαστήριο” νοούνται οποιαδήποτε δικαστική αρχή και όλες οι άλλες αρχές και οι επαγγελματίες του νομικού κλάδου με αρμοδιότητα σε υποθέσεις κληρονομικής διαδοχής, που ασκούν δικαστικά καθήκοντα ή ενεργούν κατ’ ανάθεση εξουσίας από δικαστική αρχή ή υπό τον έλεγχο δικαστικής αρχής, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές οι άλλες αρχές και οι επαγγελματίες του νομικού κλάδου προσφέρουν τα ίδια δικονομικά εχέγγυα όσον αφορά την αμεροληψία και το δικαίωμα ακρόασης όλων των μερών και ότι οι αποφάσεις τους, σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους μέλους στο οποίο υπάγονται:
α) μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο άσκησης ενδίκου μέσου ή επανεξέτασης από δικαστική αρχή, και
β) έχουν ανάλογη ισχύ και αποτέλεσμα με απόφαση δικαστικής αρχής για το ίδιο θέμα.
[…]»
5 Το κεφάλαιο VI του κανονισμού 650/2012, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ευρωπαϊκό κληρονομητήριο», περιλαμβάνει τα άρθρα 62 έως 73.
6 Το άρθρο 63 του κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Σκοπός του κληρονομητηρίου», ορίζει στην παράγραφο 2 τα εξής:
«Το κληρονομητήριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ιδίως για να αποδειχθούν ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:
α) η ιδιότητα ή/και τα δικαιώματα εκάστου κληρονόμου ή, κατά περίπτωση, κληροδόχου που μνημονεύεται στο κληρονομητήριο και οι κληρονομικές μερίδες που τους αντιστοιχούν·
β) η απόδοση ενός ή περισσότερων συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων που αποτελούν τμήμα της περιουσίας στον ή τους κληρονόμους […]
[…]».
7 Το άρθρο 66 του κανονισμού 650/2012, το οποίο φέρει τον τίτλο «Εξέταση της αίτησης», προβλέπει τα εξής:
«1. Μόλις η εκδίδουσα αρχή παραλάβει την αίτηση, εξακριβώνει τις πληροφορίες, τις δηλώσεις καθώς και τα έγγραφα και τα λοιπά αποδεικτικά μέσα που παρέχονται από τον αιτούντα. Διεξάγει αυτεπαγγέλτως τις έρευνες που απαιτούνται για την εξακρίβωση αυτή όταν αυτό προβλέπεται ή επιτρέπεται από το δικό της δίκαιο ή καλεί τον αιτούντα να παράσχει τυχόν περαιτέρω αποδείξεις που κρίνει ενδεδειγμένες.
[…]
4. Η αρχή έκδοσης λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να ενημερώσει όλους τους δικαιούχους σχετικά με την αίτηση έκδοσης κληρονομητηρίου. Καλεί, εφόσον είναι αναγκαίο για την εξακρίβωση των στοιχείων που πρέπει να πιστοποιηθούν, προς ακρόαση ενώπιόν της κάθε ενδιαφερόμενο πρόσωπο και κάθε τυχόν εκτελεστή ή διαχειριστή και προβαίνει σε δημόσιες ανακοινώσεις δίνοντας τη δυνατότητα σε άλλους ενδεχόμενους δικαιούχους να επικαλεσθούν τα δικαιώματά τους.
[…]»
8 Το άρθρο 67 του κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Χορήγηση του κληρονομητηρίου», ορίζει τα εξής:
«1. Η εκδίδουσα αρχή εκδίδει το κληρονομητήριο αμελλητί σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται από το παρόν κεφάλαιο μόλις τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν εξακριβωθούν σύμφωνα με το δίκαιο που είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή σύμφωνα με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο που είναι εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία. Κάνει χρήση του εντύπου που θα καταρτιστεί σύμφωνα με τη συμβουλευτική διαδικασία του άρθρου 81 παράγραφος 2.
Η αρχή έκδοσης δεν εκδίδει το κληρονομητήριο, ιδίως εάν:
α) τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν αμφισβητούνται· ή
β) το κληρονομητήριο δεν θα ήταν σύμφωνο με απόφαση που αφορά τα ίδια στοιχεία.
2. Η αρχή έκδοσης λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να ενημερώσει τους δικαιούχους σχετικά με την έκδοση κληρονομητηρίου.»
9 Το άρθρο 69 του κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Αποτελέσματα του κληρονομητηρίου», ορίζει τα εξής:
«1. Το κληρονομητήριο παράγει τα αποτελέσματά του σε όλα τα κράτη μέλη χωρίς να απαιτείται καμία ειδική διαδικασία.
2. Τεκμαίρεται ότι το κληρονομητήριο πιστοποιεί επακριβώς τα στοιχεία που έχουν εξακριβωθεί σύμφωνα με το δίκαιο το οποίο είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή σύμφωνα με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο είναι εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία. Το πρόσωπο που καθορίζεται στο κληρονομητήριο ως κληρονόμος[…] τεκμαίρεται ότι έχει την ιδιότητα που αναφέρεται στο κληρονομητήριο ή/και ότι κατέχει τα δικαιώματα ή τις εξουσίες που προσδιορίζονται στο κληρονομητήριο, χωρίς άλλες προϋποθέσεις ή/και περιορισμούς όσον αφορά τα εν λόγω δικαιώματα ή εξουσίες εκτός από τα προβλεπόμενα στο κληρονομητήριο.
3. Κάθε πρόσωπο, το οποίο ενεργεί βάσει των πληροφοριών που πιστοποιούνται στο κληρονομητήριο και προβαίνει σε πληρωμές ή παραδίδει περιουσιακά στοιχεία σε πρόσωπο που καθορίζεται στο κληρονομητήριο ως νομιμοποιούμενο να αποδεχθεί πληρωμή ή περιουσιακό στοιχείο, τεκμαίρεται ότι συναλλάχθηκε με πρόσωπο νομιμοποιημένο να αποδεχτεί πληρωμές ή περιουσιακά στοιχεία, εκτός εάν γνωρίζει ότι το περιεχόμενο του κληρονομητηρίου δεν είναι ακριβές ή εάν το αγνοεί λόγω βαρείας αμελείας.
[…]»
10 Το άρθρο 72 του κανονισμού, το οποίο φέρει τον τίτλο «Ένδικα μέσα», ορίζει τα εξής:
«1. Οποιοσδήποτε δικαιούται να ζητήσει την έκδοση κληρονομητηρίου μπορεί να προσβάλει κάθε απόφαση που λαμβάνει η εκδίδουσα αρχή σύμφωνα με το άρθρο 67.
[…]
Το ένδικο μέσον ασκείται ενώπιον δικαστικής αρχής του κράτους μέλους της αρχής έκδοσης σύμφωνα με το δίκαιο αυτού του κράτους μέλους.
[…]»
Ο εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 1329/2014
11 Το άρθρο 1, παράγραφος 5, του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 1329/2014 της Επιτροπής, της 9ης Δεκεμβρίου 2014, για τη σύνταξη των εντύπων που αναφέρονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 650/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία, το εφαρμοστέο δίκαιο, την αναγνώριση και εκτέλεση αποφάσεων, την αποδοχή και εκτέλεση δημόσιων εγγράφων στον τομέα της κληρονομικής διαδοχής και την καθιέρωση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου (ΕΕ 2014, L 359, σ. 30), ορίζει τα εξής:
«Το έντυπο που θα χρησιμοποιείται για το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο που αναφέρεται στο άρθρο 67 παράγραφος 1 του κανονισμού [650/2012] έχει τη μορφή που ορίζεται στο παράρτημα 5 ως έντυπο V.»
12 Στην τελευταία σελίδα του εντύπου V μνημονεύεται ότι «[η] αρχή βεβαιώνει ότι έχει λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την ενημέρωση των δικαιούχων σχετικά με την αίτηση χορήγησης κληρονομητηρίου και ότι, κατά τον χρόνο σύνταξης του κληρονομητηρίου, κανένα από τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτ[ό] δεν αμφισβητήθηκαν από τους δικαιούχους».
Το γερμανικό δίκαιο
Ο FamFG
13 Το άρθρο 26 του Gesetz über das Verfahren in Familiensachen und in den Angelegenheiten der freiwilligen Gerichtsbarkeit (νόμου περί της διαδικασίας σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου και σε υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας), της 17ης Δεκεμβρίου 2008 (BGBl. 2008 I, σ. 2586), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της διαδικασίας της κύριας δίκης (στο εξής: FamFG), ορίζει τα εξής:
«Το δικαστήριο διεξάγει αυτεπαγγέλτως τις αναγκαίες έρευνες για την εξακρίβωση των πραγματικών περιστατικών που είναι κρίσιμα για την έκδοση της απόφασης.»
14 Το άρθρο 352e του FamFG, το οποίο φέρει τον τίτλο «Απόφαση επί αιτήσεων έκδοσης κληρονομητηρίου», ορίζει τα εξής:
«(1) Το κληρονομητήριο χορηγείται μόνον εφόσον το δικαστήριο της κληρονομίας κρίνει ότι αποδεικνύονται τα πραγματικά περιστατικά που είναι αναγκαία για την τεκμηρίωση της αίτησης. Το δικαστήριο αποφαίνεται με διάταξη. Η διάταξη τίθεται σε ισχύ με την έκδοσή της. Δεν απαιτείται κοινοποίηση της διάταξης.
(2) Εάν η διάταξη έρχεται σε αντίθεση με τη δηλωθείσα βούληση κάποιου διαδίκου, η διάταξη κοινοποιείται στους διαδίκους. Στην περίπτωση αυτή, το δικαστήριο αναστέλλει την άμεση ισχύ της διάταξης και αναβάλλει την έκδοση του κληρονομητηρίου έως ότου η διάταξη καταστεί τελεσίδικη.
(3) Εάν το κληρονομητήριο έχει ήδη χορηγηθεί, η έφεση κατά της διάταξης είναι παραδεκτή μόνο στον βαθμό που ζητείται η ανάκληση του κληρονομητηρίου.»
Ο νόμος περί διεθνούς κληρονομικού δικαιώματος και περί τροποποίησης των διατάξεων για το κληρονομητήριο και άλλων διατάξεων
15 Το άρθρο 35, παράγραφος 1, του Gesetz zum Internationalen Erbrecht und zur Änderung von Vorschriften zum Erbschein sowie zur Änderung sonstiger Vorschriften (νόμου περί διεθνούς κληρονομικού δικαιώματος και περί τροποποίησης των διατάξεων για το κληρονομητήριο και άλλων διατάξεων), της 29ης Ιουνίου 2015 (BGBl. 2015 I, σ. 1042), προβλέπει τα εξής:
«Εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά στον κανονισμό [650/2012] και τις διατάξεις του παρόντος τμήματος, εφαρμόζεται ο [FamFG].»
16 Το άρθρο 39 του ως άνω νόμου, το οποίο φέρει τον τίτλο «Είδος απόφασης», προβλέπει τα εξής:
«(1) Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, το δικαστήριο αποφασίζει εκδίδοντας το πρωτότυπο του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την έκδοση επικυρωμένου αντιγράφου ή για την παράταση της περιόδου ισχύος επικυρωμένου αντιγράφου, το δικαστήριο αποφασίζει εκδίδοντας επικυρωμένο αντίγραφο ή παρατείνοντας την περίοδο ισχύος επικυρωμένου αντιγράφου. Για τα λοιπά ζητήματα το δικαστήριο αποφασίζει με διάταξη.
(2) Για την έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου και τη χορήγηση επικυρωμένου αντιγράφου χρησιμοποιείται το έντυπο που αναφέρεται στο άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, σε συνδυασμό με το άρθρο 81, παράγραφος 2, του κανονισμού [650/2012].»
Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα
17 Ο P. M. J. T., Γάλλος υπήκοος ο οποίος είχε την τελευταία του κατοικία στη Γερμανία, απεβίωσε στις 15 Σεπτεμβρίου 2021.
18 Στις 23 Νοεμβρίου 2021, η E. V. G.‑T., επιζώσα σύζυγος, εκπροσωπούμενη από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της, υπέβαλε αίτηση έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ενώπιον του Amtsgericht Lörrach (ειρηνοδικείου Lörrach, Γερμανία), το οποίο είναι το αιτούν δικαστήριο, προκειμένου να καθοριστεί ως μοναδική κληρονόμος του θανόντος. Προς τούτο προσκόμισε συνδιαθήκη με ημερομηνία 23 Ιουλίου 2020, η οποία ήταν γραμμένη ιδιοχείρως από την επιζώσα σύζυγο και υπογεγραμμένη από την ίδια και από τον θανόντα και με την οποία o ένας σύζυγος όριζε τον άλλον ως μοναδικό κληρονόμο.
19 Πέραν τούτου, δεν αμφισβητείται η ύπαρξη προγενέστερης ιδιόχειρης διαθήκης, η οποία έφερε ημερομηνία 31 Μαΐου 2001 και είχε συνταχθεί και υπογραφεί από τον P. M. J. T., με την οποία ο διαθέτης είχε ορίσει ως κληρονόμους του τους δύο εγγονούς του και είχε ορίσει τον υιό του ως υπεύθυνο για την οργάνωση της κηδείας του στην Ισπανία.
20 Ο υιός και οι εγγονοί του θανόντος θεωρούν ότι η διαθήκη της 23ης Ιουλίου 2020 είναι άκυρη. Συναφώς, υποστηρίζουν ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου ότι ο θανών δεν είχε την ικανότητα σύνταξης διαθήκης κατά τη σύνταξη της διαθήκης αυτής και ότι η υπογραφή που αυτή έφερε δεν είναι η δική του.
21 Το αιτούν δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι ισχυρισμοί του υιού και των εγγονών του θανόντος είναι αβάσιμοι. Αφενός, το στοιχείο που προβάλλουν, ότι δηλαδή ο θανών βρισκόταν ενίοτε σε κατάσταση σύγχυσης, δεν αρκεί για τη διαπίστωση μιας τέτοιας ανικανότητας ή για την περαιτέρω διερεύνηση της εν λόγω αμφισβήτησης με συμπληρωματικές αποδείξεις. Αφετέρου, το αιτούν δικαστήριο, αφού συνέκρινε την υπογραφή την οποία έφερε η συνδιαθήκη με δείγματα προγενέστερων υπογραφών του θανόντος που είχε στη διάθεσή του διαπίστωσε τη γνησιότητά της. Κατά συνέπεια, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η επιζώσα σύζυγος είναι η μοναδική κληρονόμος του θανόντος.
22 Οι αμφιβολίες που διατηρεί το αιτούν δικαστήριο αφορούν, πρώτον, το ζήτημα αν οι μνημονευόμενες στη σκέψη 20 της παρούσας απόφασης αμφισβητήσεις μπορούν να εμποδίσουν την έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. Συναφώς, υπογραμμίζει ότι το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 θα μπορούσε να έχει την έννοια ότι δεν αφορά μόνον αμφισβητήσεις προβαλλόμενες στο πλαίσιο διαδικασίας διαφορετικής από τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, αλλά και αμφισβητήσεις οι οποίες προβάλλονται στο πλαίσιο της τελευταίας αυτής διαδικασίας. Στην περίπτωση αυτή, οι αμφισβητήσεις τις οποίες προβάλλουν ο υιός και οι εγγονοί του θανόντος ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου θα μπορούσαν, εν προκειμένω, να εμποδίσουν τη χορήγηση του κληρονομητηρίου που ζητεί η επιζώσα σύζυγος.
23 Στο πλαίσιο αυτό, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν η εκδίδουσα αρχή μπορεί να εξετάσει τις αμφισβητήσεις που προβάλλονται κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ή αν κάθε τέτοιου είδους αμφισβήτηση αποτελεί κατ’ ανάγκην εμπόδιο στην έκδοση του κληρονομητηρίου. Το αιτούν δικαστήριο διευκρινίζει επίσης ότι το συγκεκριμένο ζήτημα είναι αμφιλεγόμενο στο γερμανικό δίκαιο.
24 Δεύτερον, όπως εξηγεί το αιτούν δικαστήριο, ο πληρεξούσιος δικηγόρος της επιζώσας συζύγου προτίθεται, σε περίπτωση αναστολής της διαδικασίας της κύριας δίκης, να καταθέσει αίτηση χορήγησης κληρονομητηρίου κατά το άρθρο 352e του FamFG, στην οποία περίπτωση οι αμφισβητήσεις που προβάλλουν ο υιός και οι εγγονοί του θανόντος θα πρέπει να εξεταστούν βάσει του εθνικού δικαίου στο πλαίσιο της διαδικασίας εκείνης. Συναφώς, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται αν το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 έχει την έννοια ότι αμφισβητήσεις οι οποίες έχουν απορριφθεί στο πλαίσιο διαδικασίας διαφορετικής από τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, όπως είναι η διαδικασία έκδοσης εθνικού κληρονομητηρίου, εμποδίζουν, παρ’ όλα αυτά, τη χορήγηση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.
25 Τρίτον, δεδομένου ότι οι αμφισβητήσεις που προβάλλουν ο υιός και οι εγγονοί του θανόντος είναι αβάσιμες στο πλαίσιο της διαδικασίας της κύριας δίκης, το αιτούν δικαστήριο εκτιμά ότι η υπόθεση είναι ώριμη προς εκδίκαση, και μάλιστα χωρίς διεξαγωγή αποδεικτικής διαδικασίας. Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί κατά πόσον τέτοιες αμφισβητήσεις, ανεπαρκώς τεκμηριωμένες, εμπίπτουν επίσης στο άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 και, ως εκ τούτου, μπορούν να αποτελέσουν εμπόδιο στην έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. Το αιτούν δικαστήριο μνημονεύει επίσης, στο πλαίσιο αυτό, το ενδεχόμενο καταχρηστικής προβολής αμφισβητήσεων.
26 Τέταρτον, στην περίπτωση που το αιτούν δικαστήριο είχε τη δικαιοδοσία να εξετάσει αμφισβητήσεις οι οποίες προβάλλονται κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, τίθεται το ζήτημα αν –και υπό ποια μορφή– πρέπει να μνημονεύονται οι λόγοι απόρριψης των αμφισβητήσεων αυτών. Οι διαδικαστικοί κανόνες που περιέχει ο κανονισμός 650/2012 δεν προβλέπουν απόφαση συνοδεύουσα την έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. Το αιτούν δικαστήριο υπογραμμίζει εξάλλου ότι το μνημονευόμενο στο άρθρο 1, παράγραφος 5, του εκτελεστικού κανονισμού 1329/2014 έντυπο που χρησιμοποιείται για τη χορήγηση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, όπως παρατίθεται στο παράρτημα 5 του εν λόγω κανονισμού, περιλαμβάνει δήλωση κατά την οποία «[η] αρχή βεβαιώνει ότι έχει λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την ενημέρωση των δικαιούχων σχετικά με την αίτηση χορήγησης κληρονομητηρίου και ότι, κατά τον χρόνο σύνταξης του κληρονομητηρίου, κανένα από τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτ[ό] δεν αμφισβητήθηκαν από τους δικαιούχους».
27 Υπό τις συνθήκες αυτές, το Amtsgericht Lörrach (ειρηνοδικείο Lörrach) αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:
«1) Έχει το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 την έννοια ότι αναφέρεται και σε τυχόν αμφισβήτηση που προβάλλεται κατά τη διαδικασία εκδόσεως του ίδιου του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου και ότι το δικαστήριο δεν μπορεί να την εξετάσει και, επομένως, ότι η εν λόγω διάταξη δεν αναφέρεται μόνο σε αμφισβήτηση που προβάλλεται στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας;
2) Εάν η απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι καταφατική: Έχει το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 την έννοια ότι δεν μπορεί να εκδοθεί ευρωπαϊκό κληρονομητήριο ακόμη και στην περίπτωση που έχει προβληθεί αμφισβήτηση στο πλαίσιο της διαδικασίας εκδόσεως του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, πλην όμως αυτή έχει ήδη εξεταστεί στο πλαίσιο της διαδικασίας εκδόσεως κληρονομητηρίου κατά το γερμανικό δίκαιο;
3) Εάν η απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι καταφατική: Έχει το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 την έννοια ότι αναφέρεται σε οποιαδήποτε αμφισβήτηση, έστω και αν αυτή είναι αβάσιμη και δεν μπορεί να διεξαχθεί αποδεικτική διαδικασία επί τούτου;
4) Εάν η απάντηση στο πρώτο προδικαστικό ερώτημα είναι αρνητική: Υπό ποια μορφή πρέπει το δικαστήριο να εκθέσει τους λόγους που το οδήγησαν να απορρίψει την αμφισβήτηση και να εκδώσει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο;»
Επί του παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως
28 Η Ισπανική Κυβέρνηση αμφισβητεί το παραδεκτό της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως. Μολονότι αναγνωρίζει ότι το αιτούν δικαστήριο διαθέτει την ιδιότητα του «δικαστηρίου», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, εκτιμά ωστόσο ότι η δραστηριότητα που συνίσταται στην έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, όπως αυτή ρυθμίζεται στον κανονισμό 650/2012, δεν εμπίπτει στην άσκηση δικαιοδοτικής λειτουργίας.
29 Η Ισπανική Κυβέρνηση υποστηρίζει, κατ’ αρχάς, ότι το γεγονός ότι η έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου μπορεί να ανατεθεί είτε σε δικαστήριο είτε σε άλλη αρμόδια αρχή αποτελεί ένδειξη του διοικητικού χαρακτήρα της. Περαιτέρω, η διαδικασία έκδοσης του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου δεν έχει προβλεφθεί για την εξέταση και επίλυση αμφισβητούμενων μεταξύ των πιθανών δικαιούχων της κληρονομίας ζητημάτων. Τέλος, το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο δεν παράγει τα δεσμευτικά αποτελέσματα που προσιδιάζουν σε μια δικαστική απόφαση και έχει απλώς ενημερωτικό χαρακτήρα.
30 Από πάγια νομολογία προκύπτει ότι τα εθνικά δικαστήρια μπορούν να υποβάλλουν ερωτήματα στο Δικαστήριο μόνον εφόσον εκκρεμεί ενώπιόν τους διαφορά και εφόσον καλούνται να αποφανθούν στο πλαίσιο διαδικασίας που πρόκειται να καταλήξει στην έκδοση δικαστικής αποφάσεως (αποφάσεις της 28ης Φεβρουαρίου 2019, Gradbeništvo Korana, C‑579/17, EU:C:2019:162, σκέψη 34, και της 3ης Μαΐου 2022, CityRail, C‑453/20, EU:C:2022:341, σκέψη 42).
31 Πρέπει συνεπώς να εξετασθεί η δυνατότητα ενός οργάνου να υποβάλει στο Δικαστήριο αίτηση προδικαστικής αποφάσεως σύμφωνα με κριτήρια που αφορούν τόσο τη δομή όσο και τη λειτουργία του. Συναφώς, ένα εθνικό όργανο μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ όταν ασκεί δικαιοδοτική λειτουργία, ενώ κατά την άσκηση άλλου είδους λειτουργίας, ιδίως διοικητικής, δεν μπορεί να τύχει του εν λόγω χαρακτηρισμού (απόφαση της 3ης Μαΐου 2022, CityRail, C‑453/20, EU:C:2022:341, σκέψη 43).
32 Συνεπώς, για να διαπιστωθεί αν ένα εθνικό όργανο, στο οποίο ο νόμος αναθέτει καθήκοντα διαφορετικής φύσεως, πρέπει να χαρακτηρισθεί ως «δικαστήριο» κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, είναι αναγκαίο να εξακριβωθεί η συγκεκριμένη φύση των καθηκόντων που ασκεί εντός του ιδιαίτερου νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου εντός του οποίου καλείται να απευθυνθεί στο Δικαστήριο (απόφαση της 3ης Μαΐου 2022, CityRail, C‑453/20, EU:C:2022:341, σκέψη 44).
33 Εν προκειμένω, από τις διευκρινίσεις που παρέσχε το αιτούν δικαστήριο, προκύπτει ότι διερωτάται σχετικά με τις εξουσίες που του παρέχονται στο ειδικό πλαίσιο της διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, όπως η εν λόγω διαδικασία ρυθμίζεται στο κεφάλαιο VI του κανονισμού 650/2012.
34 Από τις επεξηγήσεις αυτές προκύπτει επίσης ότι, κατά τη διαδικασία της κύριας δίκης, ο υιός και οι εγγονοί του θανόντος προέβαλαν πλείονες αμφισβητήσεις, με σκοπό να εμποδίσουν την έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου που ζήτησε η επιζώσα σύζυγος του θανόντος. Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται ως προς τις συνέπειες που πρέπει να αντλήσει από την ύπαρξη των αμφισβητήσεων που προβλήθηκαν.
35 Το αιτούν δικαστήριο εκθέτει συναφώς ότι, βάσει του οικείου εθνικού δικαίου, είναι αρμόδιο να αποφαίνεται επί τέτοιων αμφισβητήσεων, ιδίως όταν προβάλλονται στο πλαίσιο της έκδοσης κληρονομητηρίου. Ως εκ τούτου, διερωτάται αν μπορεί να αποφανθεί επί των εν λόγω αμφισβητήσεων και όταν αυτές ανακύπτουν στο πλαίσιο διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, η οποία υπόκειται στο καθεστώς που θεσπίζει το άρθρο VI του κανονισμού 650/2012.
36 Με τα τρία πρώτα προδικαστικά ερωτήματα που υπέβαλε στο Δικαστήριο, το αιτούν δικαστήριο ζητεί ιδίως να διευκρινιστεί αν ο ως άνω κανονισμός παρέχει, αυτός καθεαυτόν, στην αρχή που επιλαμβάνεται αιτήσεως χορήγησης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου τη δικαιοδοσία να αποφαίνεται επί διαφορών που απορρέουν από αμφισβητήσεις οι οποίες προβάλλονται κατά τη διαδικασία έκδοσης του εν λόγω κληρονομητηρίου. Εφόσον συντρέχει τέτοια περίπτωση, το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, με το τέταρτο προδικαστικό ερώτημα, υπό ποια μορφή θα πρέπει η αρχή αυτή να εκθέτει τους λόγους που την οδήγησαν να απορρίψει τις αμφισβητήσεις και να εκδώσει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο.
37 Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι η ερμηνεία του κανονισμού 650/2012 που ζητεί το αιτούν δικαστήριο αφορά εκτίμηση του κατά πόσον το δικαστήριο αυτό ασκεί δικαιοδοτική λειτουργία, κατά την έννοια της νομολογίας που μνημονεύεται στη σκέψη 31 της παρούσας απόφασης, στο ειδικό πλαίσιο της διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου. Δεδομένου ότι η ιδιότητα του «δικαστηρίου», κατά την έννοια του άρθρου 267 ΣΛΕΕ, συνιστά προϋπόθεση του παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως (πρβλ. απόφαση της 9ης Ιουλίου 2020, Land Hessen, C‑272/19, EU:C:2020:535, σκέψη 42), είναι αναγκαίο να προβεί το Δικαστήριο στην ερμηνεία αυτή προκειμένου να αποφανθεί επί του παραδεκτού της αιτήσεως προδικαστικής αποφάσεως.
38 Κατά το άρθρο 67, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 650/2012, η εκδίδουσα αρχή εκδίδει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο μόλις τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν εξακριβωθούν σύμφωνα με το δίκαιο που είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή σύμφωνα με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο που είναι εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία. Κατά το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού, η εκδίδουσα αρχή δεν εκδίδει το κληρονομητήριο, ιδίως «εάν τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν αμφισβητούνται».
39 Για την ερμηνεία διατάξεως του δικαίου της Ένωσης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όχι μόνον το γράμμα της συγκεκριμένης διάταξης, αλλά και το πλαίσιο στο οποίο αυτή εντάσσεται και οι σκοποί που επιδιώκονται με τη ρύθμιση της οποίας αποτελεί μέρος (απόφαση της 12ης Οκτωβρίου 2023, KBC Verzekeringen, C‑286/22, EU:C:2023:767, σκέψη 32).
40 Όσον αφορά, πρώτον, το γράμμα του άρθρου 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012, επισημαίνεται ότι η διάταξη αυτή αφορά αδιακρίτως κάθε περίπτωση κατά την οποία τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν «αμφισβητούνται». Επομένως, είναι προφανές ότι αφορά οποιαδήποτε αμφισβήτηση, χωρίς να κάνει διάκριση αναλόγως του αν αυτή προβάλλεται κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ή στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας.
41 Επισημαίνεται επίσης, συναφώς, ότι καμία από τις γλωσσικές αποδόσεις του άρθρου 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012, μεταξύ άλλων η απόδοση στη γερμανική γλώσσα («wenn Einwände gegen den zu bescheinigenden Sachverhalt anhängig sind»), στην ισπανική γλώσσα («si los extremos que se han de certificar son objeto de oposición»), στην αγγλική γλώσσα («if the elements to be certified are being challenged»), στη γαλλική γλώσσα («si les éléments à certifier sont contestés»), στην ιταλική γλώσσα («gli elementi da certificare sono oggetto di contestazione»), στη λιθουανική γλώσσα («jei ginčijami patvirtintini faktai») και στη σουηδική γλώσσα («om ett klagomål har riktats mot de uppgifter som ska styrkas»), δεν απαιτεί ρητώς τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν να έχουν αμφισβητηθεί στο πλαίσιο διαδικασίας διαφορετικής από τη διαδικασία έκδοσης του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.
42 Επομένως, τυχόν αμφισβήτηση των στοιχείων που πρέπει να πιστοποιηθούν η οποία προβάλλεται κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου πρέπει κατ’ αρχήν να εμποδίζει την έκδοση του κληρονομητηρίου.
43 Όσον αφορά, δεύτερον, το πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012, υπενθυμίζεται ότι, κατά πρώτον, κατά το άρθρο 67, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, η εκδίδουσα αρχή εκδίδει το κληρονομητήριο αμελλητί «μόλις τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν εξακριβωθούν».
44 Από την ανωτέρω απαίτηση μπορεί να εξαχθεί εξ αντιδιαστολής το συμπέρασμα ότι η εκδίδουσα αρχή πρέπει να αρνείται την έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου όταν τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι έχουν «εξακριβωθ[εί]», ιδίως κατόπιν αμφισβητήσεων οι οποίες προβλήθηκαν κατά τη διαδικασία έκδοσης του κληρονομητηρίου.
45 Κατά δεύτερον, το άρθρο 66 του κανονισμού 650/2012 θεσπίζει στην παράγραφο 1 την υποχρέωση της εκδίδουσας αρχής να εξακριβώνει τις πληροφορίες, τις δηλώσεις, καθώς και τα έγγραφα και τα λοιπά αποδεικτικά μέσα που παρέχονται από τον αιτούντα.
46 Εξάλλου, το άρθρο 66, παράγραφος 4, του κανονισμού επιβάλλει στην εκδίδουσα αρχή την υποχρέωση να λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να ενημερώσει όλους τους δικαιούχους σχετικά με την αίτηση έκδοσης κληρονομητηρίου. Η εν λόγω αρχή καλεί προς ακρόαση ενώπιόν της, εφόσον τούτο είναι αναγκαίο για την εξακρίβωση των στοιχείων που πρέπει να πιστοποιηθούν, κάθε ενδιαφερόμενο πρόσωπο και κάθε τυχόν εκτελεστή ή διαχειριστή και προβαίνει σε δημόσιες ανακοινώσεις, δίνοντας τη δυνατότητα σε άλλους ενδεχόμενους δικαιούχους να επικαλεσθούν τα δικαιώματά τους.
47 O νομοθέτης της Ένωσης, προβλέποντας τις ως άνω υποχρεώσεις ακρόασης και ενημέρωσης, εξέτασε κατ’ ανάγκην την πιθανότητα να προβληθούν αμφισβητήσεις κατά την εξέταση της αίτησης έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου και να αποτελέσουν αυτές εμπόδιο, ενδεχομένως, στην έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.
48 Κατά συνέπεια, το περιεχόμενο της υποχρέωσης εξέτασης της αιτήσεως, όπως προβλέπεται στο άρθρο 66 του κανονισμού 650/2012, ιδίως δε στην παράγραφο 4 του εν λόγω άρθρου, επιβεβαιώνει επίσης την ερμηνεία που έγινε δεκτή στη σκέψη 42 της παρούσας απόφασης.
49 Κατά τρίτον, η ως άνω ερμηνεία ενισχύεται από το περιεχόμενο του εντύπου V, το οποίο παρατίθεται στο παράρτημα 5 του εκτελεστικού κανονισμού 1329/2014. Κατά το άρθρο 67, παράγραφος 1, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού 650/2012, η εκδίδουσα αρχή υποχρεούται να χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο έντυπο προκειμένου να εκδώσει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο (πρβλ. απόφαση της 9ης Μαρτίου 2023, Registrų centras, C‑354/21, EU:C:2023:184, σκέψη 46). Το έντυπο αυτό, στην τελευταία σελίδα του, περιλαμβάνει δήλωση με την οποία η εκδίδουσα αρχή βεβαιώνει ότι, «κατά τον χρόνο σύνταξης του κληρονομητηρίου, κανένα από τα στοιχεία που περιέχονται σε αυτ[ό] δεν αμφισβητήθηκαν από τους δικαιούχους».
50 Τρίτον, η ως άνω ερμηνεία ενισχύεται επίσης από τους σκοπούς του κανονισμού 650/2012, ο οποίος επιδιώκει, όπως προκύπτει από τις αιτιολογικές του σκέψεις 7 και 8, να διευκολύνει τους κληρονόμους και κληροδόχους, τα άλλα οικεία πρόσωπα του κληρονομουμένου, καθώς και τους δανειστές της κληρονομίας στην άσκηση των δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο μιας κληρονομικής διαδοχής με διασυνοριακές επιπτώσεις, καθώς επίσης και να παρέχει στους πολίτες της Ένωσης την ικανότητα να οργανώσουν την κληρονομική τους διαδοχή (απόφαση της 9ης Μαρτίου 2023, Registrų centras, C‑354/21, EU:C:2023:184, σκέψη 41 και εκεί μνημονευόμενη νομολογία).
51 Από την αιτιολογική σκέψη 67 του κανονισμού προκύπτει ότι το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο δημιουργήθηκε προκειμένου οι κληρονόμοι, οι κληροδόχοι, οι εκτελεστές διαθήκης και οι διαχειριστές της κληρονομιαίας περιουσίας να μπορούν να αποδείξουν ευχερώς την ιδιότητα ή/και τα δικαιώματα και τις εξουσίες τους σε άλλο κράτος μέλος, π.χ. στο κράτος μέλος στο οποίο υπάρχει κληρονομιαία περιουσία, με στόχο τη γρήγορη, ομαλή και αποτελεσματική διευθέτηση των διαδοχών με διασυνοριακές επιπτώσεις εντός της Ένωσης.
52 Υπενθυμίζεται επίσης ότι, όπως επιβεβαιώνεται στην αιτιολογική σκέψη 71 του κανονισμού 650/2012, το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο παράγει τα αποτελέσματά του σε όλα τα κράτη μέλη, χωρίς να απαιτείται οποιαδήποτε διαδικασία, και τεκμαίρεται ότι πιστοποιεί επακριβώς τα στοιχεία που έχουν εξακριβωθεί σύμφωνα με το δίκαιο το οποίο είναι εφαρμοστέο στην κληρονομική διαδοχή ή με οποιοδήποτε άλλο δίκαιο είναι εφαρμοστέο σε συγκεκριμένα στοιχεία, όπως η ιδιότητα και τα δικαιώματα των προσώπων που καθορίζονται ως κληρονόμοι, κληροδόχοι, εκτελεστές διαθήκης ή διαχειριστές της κληρονομιαίας περιουσίας, σύμφωνα με το άρθρο 69, παράγραφοι 1 και 2, του εν λόγω κανονισμού (πρβλ. απόφαση της 1ης Ιουλίου 2021, Vorarlberger Landes‑ und Hypotheken‑Bank, C‑301/20, EU:C:2021:528, σκέψη 23).
53 Στο πλαίσιο αυτό, μια ερμηνεία του άρθρου 67, παράγραφος 1, του κανονισμού 650/2012 η οποία θα επέτρεπε τη χορήγηση και τη χρήση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ακόμη και όταν τα στοιχεία που πιστοποιεί αμφισβητούνται, θα ενείχε τον κίνδυνο να προκύψουν αντιδικίες σε σχέση με τις νομικές πράξεις για τις οποίες το κληρονομητήριο έχει χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό μέσο, αναιρώντας επομένως τον σκοπό που συνίσταται στη διευκόλυνση της διευθέτησης των διαδοχών με διασυνοριακές επιπτώσεις.
54 Ο σκοπός επομένως που δικαιολόγησε την καθιέρωση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, ήτοι ο σκοπός της διευκόλυνσης της διευθέτησης των διαδοχών με διασυνοριακές επιπτώσεις, επίσης ενισχύει μια ερμηνεία του άρθρου 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 υπό την έννοια ότι δεν είναι δυνατόν να εκδοθεί ευρωπαϊκό κληρονομητήριο σε περίπτωση προβολής αμφισβητήσεων κατά τη διαδικασία έκδοσής του, από τις οποίες προκύπτει ότι τα στοιχεία τα οποία πιστοποιεί δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι έχουν εξακριβωθεί.
55 Το γεγονός όμως ότι η εκδίδουσα αρχή δεν έχει την εξουσία να αποφαίνεται επί αμφισβητήσεων στο πλαίσιο της διαδικασίας έκδοσης του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου δεν της απαγορεύει να πιστοποιεί ότι αμφισβήτηση η οποία προβλήθηκε ενώπιόν της έχει ήδη κριθεί με τελεσίδικη δικαστική απόφαση η οποία έχει ισχύ δεδικασμένου. Συναφώς, από τις διευκρινίσεις που παρέσχε το αιτούν δικαστήριο προκύπτει ότι διερωτάται αν η συγκεκριμένη διάταξη έχει την έννοια ότι κάθε αμφισβήτηση αποτελεί κατ’ ανάγκην εμπόδιο στην έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ή αν ο κανονισμός 650/2012 παρέχει στην εκδίδουσα αρχή την εξουσία να εξετάζει και να απορρίπτει αμφισβητήσεις οι οποίες είναι αβάσιμες ή μη τεκμηριωμένες και, ως εκ τούτου, να εκδίδει ενδεχομένως το κληρονομητήριο παρά την ύπαρξη τέτοιων αμφισβητήσεων.
56 Όσον αφορά τις εξετασθείσες στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας αμφισβητήσεις, τις οποίες αφορά το δεύτερο προδικαστικό ερώτημα, από την αίτηση προδικαστικής αποφάσεως προκύπτει ότι το αιτούν δικαστήριο αναφέρεται ειδικότερα στην περίπτωση κατά την οποία οι προβαλλόμενες κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου αμφισβητήσεις έχουν ήδη απορριφθεί στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας. Το αιτούν δικαστήριο διερωτάται, κατ’ ουσίαν, αν σε μια τέτοια περίπτωση η εκδίδουσα αρχή έχει την εξουσία να εκδώσει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο παρότι τυπικώς υπάρχουν αμφισβητήσεις.
57 Επισημαίνεται προκαταρκτικώς ότι η ως άνω περίπτωση δεν ρυθμίζεται ρητώς από το άρθρο 67, παράγραφος 1, του κανονισμού 650/2012. Ειδικότερα, το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο βʹ, αφορά την περίπτωση κατά την οποία απόφαση η οποία εκδόθηκε στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας και αφορά τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν δεν επιτρέπει την έκδοση του ζητούμενου κληρονομητηρίου.
58 Η έννοια όμως της αμφισβήτησης, κατά το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του εν λόγω κανονισμού, πρέπει κατ’ ανάγκην να ερμηνευθεί ως μη καταλαμβάνουσα αμφισβητήσεις ήδη απορριφθείσες με τελεσίδικη απόφαση εκδοθείσα από δικαστική αρχή η οποία αποφάνθηκε στο πλαίσιο δικαστικής διαδικασίας. Στην αντίθετη περίπτωση, κάθε αμφισβήτηση θα μπορούσε, πράγματι, να αποτελεί επ’ άπειρον εμπόδιο στην έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, ακόμη και όταν έχει ήδη εξεταστεί και απορριφθεί τελεσιδίκως στο πλαίσιο δικαστικής διαδικασίας, είτε πρόκειται για τη διαδικασία του άρθρου 72 του εν λόγω κανονισμού, η οποία αφορά την άσκηση μέσων ένδικης προστασίας κατά απόφασης περί έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, είτε πρόκειται για διαδικασία διεπόμενη αποκλειστικά από το εθνικό δίκαιο.
59 Στο πλαίσιο αυτό, η απαίτηση περί ύπαρξης τελεσίδικης απόφασης απορρέει από την ανάγκη διατήρησης της αξιοπιστίας του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου σύμφωνα με τους σκοπούς που υπενθυμίζονται στις σκέψεις 50 και 51 της παρούσας απόφασης, όπως ορθώς υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πράγματι, η έκδοση ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου ενώ εκκρεμεί διαδικασία με αντικείμενο αμφισβητήσεις οι οποίες αφορούν τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν ενέχει κατ’ ανάγκην τον κίνδυνο μεταγενέστερη απόφαση η οποία θα εκδοθεί στο πλαίσιο της εν λόγω διαδικασίας να είναι αντίθετη στο περιεχόμενο του κληρονομητηρίου.
60 Συνεπώς, μια αμφισβήτηση παύει να αποτελεί εμπόδιο στην έκδοση του κληρονομητηρίου βάσει του άρθρου 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 μόνον από τη στιγμή που απορρίπτεται, στο πλαίσιο διαδικασίας διαφορετικής από τη διαδικασία έκδοσης του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, με απόφαση η οποία αποκτά ισχύ δεδικασμένου.
61 Επισημαίνεται, εξάλλου, ότι το άρθρο 72 του κανονισμού 650/2012 προβλέπει τη δυνατότητα προσβολής ενώπιον δικαστικής αρχής του κράτους μέλους της εκδίδουσας αρχής, σύμφωνα με το δίκαιο αυτού του κράτους μέλους, κάθε απόφασης την οποία εκδίδει η εκδίδουσα αρχή κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 67 του εν λόγω κανονισμού.
62 Επομένως, οι αποφάσεις που εκδίδουν οι εκδίδουσες αρχές κατά το πέρας της διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου βάσει του άρθρου 67, παράγραφος 1, του κανονισμού 650/2012 δεν είναι, εξ ορισμού, τελεσίδικες. Ως εκ τούτου, η έκδοση ενός τέτοιου ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, παρά την ύπαρξη αμφισβητήσεων οι οποίες απορρίφθηκαν από την εκδίδουσα αρχή ως αβάσιμες ή μη τεκμηριωμένες, ενέχει κατ’ ανάγκην κίνδυνο ανάλογο με εκείνον που μνημονεύθηκε στη σκέψη 59 της παρούσας απόφασης, ήτοι τον κίνδυνο να τεθεί το περιεχόμενο του κληρονομητηρίου αυτού υπό αμφισβήτηση με μεταγενέστερη απόφαση, εκδοθείσα στο πλαίσιο της διαδικασίας του άρθρου 72 του κανονισμού.
63 Κατά συνέπεια, η ανάγκη διατήρησης της αξιοπιστίας του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου σύμφωνα με τους σκοπούς που υπενθυμίζονται στις σκέψεις 53 και 54 της παρούσας απόφασης απαιτεί να ερμηνευθεί το άρθρο 67, παράγραφος 1, δεύτερο εδάφιο, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 650/2012 υπό την έννοια ότι κάθε αμφισβήτηση που προβάλλεται κατά τη διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου, ακόμη και αν φαίνεται αβάσιμη ή μη τεκμηριωμένη, αποτελεί εμπόδιο στην έκδοση του κληρονομητηρίου, εξαιρουμένων των αμφισβητήσεων οι οποίες έχουν απορριφθεί τελεσιδίκως στο πλαίσιο άλλης διαδικασίας, όπως επισημαίνεται στη σκέψη 61 της παρούσας απόφασης.
64 Προκειμένου να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών της Ένωσης στο ευρωπαϊκό κληρονομητήριο, είναι πράγματι επιβεβλημένο η πράξη αυτή, η οποία έχει αποδεικτική ισχύ βάσει του άρθρου 63, παράγραφος 2, του κανονισμού 650/2012 και παράγει τα αποτελέσματα που προβλέπονται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 69, παράγραφοι 2 και 3, του εν λόγω κανονισμού, να εκδίδεται μόνον εφόσον δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση όσον αφορά τα στοιχεία που πρέπει να πιστοποιηθούν.
65 Σε περίπτωση που έχει προβληθεί τέτοια αμφισβήτηση, η εκδίδουσα αρχή, η οποία δεν διαθέτει την εξουσία να αποφανθεί επί της αμφισβήτησης αυτής, είναι υποχρεωμένη να αρνηθεί να εκδώσει το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο, εξυπακοουμένου ότι η απόρριψη της σχετικής αίτησης μπορεί να προσβληθεί κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 72 του κανονισμού 650/2012. Η δικαστική αρχή ενώπιον της οποίας προσβάλλεται η απόρριψη της αίτησης θα έχει τη δυνατότητα, κατά περίπτωση, να εξετάσει το βάσιμο των αμφισβητήσεων που εμπόδισαν την έκδοση του ευρωπαϊκού κληρονομητηρίου.
66 Λαμβανομένου υπόψη του συνόλου των ανωτέρω σκέψεων, διαπιστώνεται ότι το αιτούν δικαστήριο, όταν εκδίδει αποφάσεις κατ’ εφαρμογήν του άρθρου 67, παράγραφος 1, του κανονισμού 650/2012 ως εκδίδουσα το ευρωπαϊκό κληρονομητήριο αρχή δεν ασκεί δικαιοδοτικά καθήκοντα και, ως εκ τούτου, δεν δύναται να υποβάλει αίτηση προδικαστικής αποφάσεως στο Δικαστήριο βάσει του άρθρου 267 ΣΛΕΕ.
67 Συνεπώς, η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως είναι απαράδεκτη.
Επί των δικαστικών εξόδων
68 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ’ αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (πέμπτο τμήμα) αποφαίνεται:
Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως που υπέβαλε το Amtsgericht Lörrach (ειρηνοδικείο Lörrach, Γερμανία) με απόφαση της 21ης Μαρτίου 2023 είναι απαράδεκτη.
(υπογραφές)
