ΣτΕ Δ΄ 9/2025
Πρόεδρος: Ηλίας Μάζος, Αντιπρόεδρος
Εισηγητής: Νικόλαος Μαρκόπουλος, Πάρεδρος
Ανεπίτρεπτη μεταβολή νομικής βάσης προσβληθείσας διοικητικής πράξης το πρώτον ενώπιον του αναιρετικού δικαστηρίου – Απορριπτέος ο ισχυρισμός της Ρ.Α.Ε. ότι δύναται να εφαρμοσθούν άμεσα και να αποτελέσουν νομική βάση έκδοσης διοικητικής κύρωσης (σύστασης) διατάξεις οδηγίας που “τριτενεργούν”, η οποία όμως, παρά τη λήξη της προθεσμίας μεταφοράς της, δεν είχε ενσωματωθεί ακόμη στην εθνική έννομη τάξη.
Με την ανωτέρω απόφαση κρίθηκε, κατ’ αναίρεση, ότι η Ρ.Α.Ε., ενόψει της απουσίας ειδικών διατάξεων στον ν. 2773/1999 με τις οποίες να της απονέμεται αρμοδιότητα επίλυσης διαφορών μεταξύ επιχειρήσεων που ασκούν δραστηριότητες ηλεκτρικής ενέργειας (παραγωγή, μεταφορά, διανομή ή προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας), αλλά και αρμοδιότητα εξέτασης ζητημάτων που άπτονταν του δικαίου του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, δεν μπορούσε κατά τον κρίσιμο εν προκειμένω χρόνο να επιληφθεί της επίμαχης καταγγελίας κατά της ΔΕΗ Α.Ε. για την εκ μέρους της παραβίαση του δικαίου του ανταγωνισμού (με τη μορφή της καταχρηστικής εκμετάλλευσης της δεσπόζουσας θέσης στην σχετική αγορά), καθόσον αυτή αφορούσε αποκλειστικώς την επιχειρηματική δραστηριότητά της ως προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας και όχι τη λειτουργικά διαχωρισθείσα ρυθμιστική αρμοδιότητα του Διαχειριστή του Δικτύου, η οποία της είχε ανατεθεί προσωρινώς.
Η Ρ.Α.Ε. όμως υποστήριξε επικουρικώς ότι, σε κάθε περίπτωση, τον κρίσιμο χρόνο έκδοσης της ένδικης συστάσεως (25.5.2011) ναι μεν δεν είχε ενσωματωθεί στην εθνική έννομη τάξη η Οδηγία 2009/72 (η προθεσμία μεταφοράς της οποίας είχε παρέλθει από τις 3.3.2011), ωστόσο οι διατάξεις του άρθρου 3 αυτής, με τις οποίες προβλέφθηκε η δυνατότητα έκδοσης δεσμευτικών αποφάσεων για ζητήματα περιορισμού ή νόθευσης του ανταγωνισμού και όσον αφορά επιχειρήσεις που ασκούσαν δραστηριότητες ηλεκτρικής ενέργειας, διέθεταν “τριτενέργεια” και μπορούσαν να εφαρμοστούν από τη Ρ.Α.Ε., δεσμεύοντας ρυθμιστές και ρυθμιζόμενους, ακόμα και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η σχετική διαδικασία ενσωμάτωσης, η οποία τελικά έλαβε χώρα στις 22.8.2011 με τον ν. 4001/2011.
Επί του ισχυρισμού αυτού το Δικαστήριο έκρινε ως ακολούθως: “Ο ισχυρισμός, όμως, αυτός, με τον οποίον κατ’ ουσίαν προβάλλεται ότι η Ρ.Α.Ε. επιλήφθηκε αρμοδίως της επίμαχης καταγγελίας βρίσκοντας νομικό έρεισμα απευθείας σε διατάξεις της Οδηγίας 2009/72 είναι σε κάθε περίπτωση απορριπτέος. Και τούτο διότι αφενός ανεπιτρέπτως επιχειρείται ενώπιον του αναιρετικού δικαστηρίου η μεταβολή της νομικής βάσης της ένδικης διοικητικής πράξης (πρβλ. ΣτΕ 2108-2112/2023, 1688/2021). Αφετέρου, από οδηγία που δεν έχει μεταφερθεί στην εσωτερική έννομη τάξη κράτους μέλους δεν μπορούν να προκύψουν υποχρεώσεις για τους ιδιώτες ούτε έναντι άλλων ιδιωτών ούτε, κατά μείζονα λόγο, έναντι του ιδίου του κράτους [ΔΕΚ, απόφαση της 11.6.1987, Pretore di Salò, C-14/86, ECLI:EU:C:1987:275, σκέψεις 18-20, και έκτοτε πάγια νομολογία, βλ. ενδεικτικώς ΔΕΕ, απόφαση της 8.10.2020, Subdelegación del Gobierno en Toledo (Συνέπειες της αποφάσεως Zaizoune), C-568/19, ECLI:EU:C:2020:807, σκέψη 35, κατά την οποία «οι οδηγίες δεν μπορούν, αφ’ εαυτών, να δημιουργήσουν υποχρεώσεις για τους ιδιώτες και, επομένως, κράτος μέλος δεν μπορεί να επικαλεσθεί αυτές καθεαυτές τις διατάξεις οδηγίας κατά των ιδιωτών» και απόφαση της 21.11.2021, Okrazhna prokuratura–Varna, C-845/19, ECLI:EU:C:2021:864, σκέψη 43, κατά την οποία, «ένα κράτος μέλος δεν μπορεί, κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, να επικαλεσθεί την οδηγία αυτή καθεαυτήν κατά ιδιώτη προκειμένου να μην εφαρμόσει αντίθετη διάταξη του εσωτερικού δικαίου, με σκοπό να δημιουργήσει υποχρεώσεις σε βάρος του ιδιώτη»]. Συνεπώς, σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε η Ρ.Α.Ε., ρυθμιστική αρχή του κράτους στον τομέα της ενέργειας (και, συνεπώς, εξομοιούμενη με το κράτος από την άποψη που ενδιαφέρει εν προκειμένω), να επικαλεσθεί διατάξεις της μη εισέτι ενσωματωθείσας κατά τον κρίσιμο χρόνο στην εθνική έννομη τάξη Οδηγίας 2009/72, προκειμένου να στηρίξει σε αυτές την άσκηση της κυρωτικής της αρμοδιότητας σε βάρος της αναιρεσείουσας ανώνυμης εταιρείας”.
