Αριθμός 236/2024
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΤ’ ΠΟΙΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Ελένη Κατσούλη, Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, Γεωργία Κατσιμαγκλή, Ελένη Μπερτσιά, Διονύσιο Παλλαδινό – Εισηγητή και Παναγιώτα Πασσίση, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 5 Δεκεμβρίου 2023, με την παρουσία του Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνου Τζαβέλλα (γιατί κωλύεται η Εισαγγελέας) και του Γραμματέως Χαράλαμπου Αθανασίου, για να δικάσει την αίτηση του αναιρεσείοντος – κατηγορουμένου Σ. Κ. του Γ., κατοίκου …, που παρέστη με την πληρεξούσια δικηγόρο του Ιφιγένεια Γάκη, για αναίρεση της υπ’αριθμ. 6/2023 αποφάσεως του Πενταμελούς Εφετείου Καλαμάτας. Με υποστηρίζοντες την κατηγορία τους: 1. Κ. Τ. του Ν., 2.Π. Κ. του Γ., 3.Α. Τ. του Κ., κατοίκων Ο. Π. και 4.Ε. Φ. του Γ., κάτοικο …, που εκπροσωπήθηκαν από τον πληρεξούσιο δικηγόρο τους Χρήστο Χρυσό. Το Πενταμελές Εφετείο Καλαμάτας με την ως άνω απόφασή του διέταξε όσα λεπτομερώς αναφέρονται σ’ αυτή, και o αναιρεσείων – κατηγορούμενος ζητεί την αναίρεση αυτής, για τους λόγους που αναφέρονται στην από 13-9-2023 αίτησή του αναιρέσεως, καθώς και στους από 17-11-2023 προσθέτους λόγους, τα οποία καταχωρίστηκαν στο οικείο πινάκιο με τον αριθμό 849/2023.
Αφού άκουσε Τον Αντεισαγγελέα, που πρότεινε να αναιρεθεί στο σύνολο της η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση και τους πληρεξούσιους δικηγόρους των διαδίκων που ζήτησαν όσα αναφέρονται στα σχετικά πρακτικά.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Η υπό κρίση, από 13-9-2023 αίτηση, ασκηθείσα με δήλωση στον γραμματέα του Δικαστηρίου που εξέδωσε την απόφαση, για την οποία συντάχθηκε η έκθεση με αριθμό 1/13-9-2023, του Σ. Κ. του Γ., κατοίκου …, για αναίρεση της απόφασης 6/25-1-2023 του Πενταμελούς Εφετείου Καλαμάτας, με την οποία ο αναιρεσείων κηρύχθηκε ένοχος για την πράξη της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, δια παραλείψεως (άρθρο 302 του ΠΚ), με τη συνδρομή της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2 περ. α’ του ΠΚ, και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης δεκατεσσάρων (14) μηνών, ανασταλείσα για τρία (3) έτη, ασκήθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα, περιέχει δε λόγους αναίρεσης από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ και Ε’ του ΚΠοινΔ (έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας και εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης) και, συνεπώς, είναι παραδεκτή. Με την ως άνω αίτηση αναίρεσης συνεκδικάζεται και ο από 17-11-2023 πρόσθετος επί αυτής λόγος του αναιρεσείοντος, που κατατέθηκε νομότυπα και εμπρόθεσμα (άρθρο 509 εδ. α’ του ΚΠοινΔ). Κατά τη διάταξη του άρθρου 302 ΠΚ “όποιος επιφέρει από αμέλεια το θάνατο άλλου τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών” κατά δε τη διάταξη του άρθρου 28 του ίδιου Κώδικα, “από αμέλεια πράττει όποιος από έλλειψη της προσοχής την οποία όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει είτε δεν προέβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσε η πράξη του, είτε το πρόβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επερχόταν”. Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει, ότι για τη θεμελίωση της αξιόποινης πράξης της ανθρωποκτονίας από αμέλεια απαιτείται η διαπίστωση, αφ’ ενός μεν ότι ο δράστης δεν κατέβαλε την επιβαλλόμενη κατ’ αντικειμενική κρίση προσοχή, την οποία οφείλει να καταβάλλει κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος άνθρωπος υπό τις ίδιες πραγματικές περιστάσεις, με βάση τους νομικούς κανόνες, τις συνήθειες που επικρατούν στις συναλλαγές και την κοινή, κατά τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων, πείρα και λογική, αφ’ ετέρου δε, ότι ο ίδιος, σύμφωνα με τις προσωπικές του περιστάσεις, ιδιότητες, γνώσεις και ικανότητες και ιδίως εξαιτίας της υπηρεσίας ή του επαγγέλματος του, είχε τη δυνατότητα να προβλέψει και αποφύγει το επελθόν αξιόποινο αποτέλεσμα, που από έλλειψη της προαναφερόμενης προσοχής είτε δεν προέβλεψε (μη συνειδητή αμέλεια) είτε το προέβλεψε ως δυνατό, πίστευε όμως ότι δεν θα επερχόταν (ενσυνείδητη αμέλεια) και το οποίο πρέπει να τελεί σε αντικειμενικό αιτιώδη σύνδεσμο με την ενέργεια ή την παράλειψή του. Η παράλειψη, ως έννοια, ενυπάρχει σε κάθε είδος αμέλειας, αφού το ένα σκέλος της ευθύνης συνίσταται στη μη καταβολή της προσοχής, δηλαδή σε παράλειψη. Όταν, όμως, η αμέλεια δεν συνίσταται σε ορισμένη παράλειψη αλλά σε σύνολο συμπεριφοράς, που προηγήθηκε του αποτελέσματος, τότε για τη θεμελίωση της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, ως εγκλήματος που τελείται με παράλειψη, απαιτείται η συνδρομή και των όρων του άρθρου 15 παρ. 1 του ΠΚ, με το οποίο ορίζεται : ” Όπου ο νόμος για την ύπαρξη αξιόποινης πράξης απαιτεί να έχει επέλθει ορισμένο αποτέλεσμα, η μη αποτροπή του τιμωρείται όπως η πρόκλησή του με ενέργεια, αν ο υπαίτιος της παράλειψης είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να προβεί σε ενέργεια για την αποτροπή του αποτελέσματος. Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση πηγάζει από νόμο, σύμβαση ή προηγούμενη επικίνδυνη ενέργεια του υπαιτίου”. Από τη διάταξη του πιο πάνω άρθρου συνάγεται, ότι αναγκαία προϋπόθεση της εφαρμογής του είναι η ύπαρξη ιδιαιτέρας (δηλαδή ειδικής και όχι γενικής) υποχρεώσεως του υπαιτίου προς ενέργεια, που τείνει στην παρεμπόδιση του αποτελέσματος, για την επέλευση του οποίου ο νόμος απειλεί ορισμένη ποινή. Η ιδιαίτερη αυτή νομική υποχρέωση συνιστά πρόσθετο στοιχείο του εγκλήματος που τελείται με παράλειψη και μπορεί να πηγάζει από ρητή, επιτακτικού χαρακτήρα, διάταξη νόμου ή από σύμπλεγμα νομικών καθηκόντων, που συνδέονται με ορισμένη έννομη σχέση του υπαιτίου ή από σύμβαση ή από ορισμένη προηγούμενη συμπεριφορά του υπαιτίου, από την οποία δημιουργήθηκε ο κίνδυνος επελεύσεως του εγκληματικού αποτελέσματος (Ολ. ΑΠ 4/2010). Σε αυτή την περίπτωση πρέπει στην αιτιολογία της καταδικαστικής απόφασης να αναφέρεται και η συνδρομή αυτής της υποχρέωσης, να εκτίθενται, δηλαδή, τα πραγματικά περιστατικά, από τα οποία προσδιορίζεται η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του υπαιτίου να ενεργήσει, επιπροσθέτως δε, αν πηγάζει από επιτακτικό κανόνα δικαίου, να προσδιορίζεται και ο κανόνας αυτός, ήτοι η νομική διάταξη, στην οποία θεμελιώνεται η ιδιαίτερη υποχρέωση προς ενέργεια, που τείνει στην παρεμπόδιση του αποτελέσματος, ενώ, εάν η ιδιαίτερη αυτή νομική υποχρέωση προκύπτει από την ιδιότητα του υπαιτίου, δεν είναι αναγκαίος ο προσδιορισμός αυτής από ειδική διάταξη νόμου. Προς θεμελίωση της ευθύνης αρκεί η πράξη ή η παράλειψη να ήταν ένας από τους παραγωγικούς όρους του αποτελέσματος, χωρίς τον οποίο δεν θα επερχόταν αυτό, αδιαφόρως αν για την πρόκλησή του συνέβαλαν και άλλοι όροι, αμέσως ή εμμέσως. Η τυχόν δε συντρέχουσα συνυπαιτιότητα του παθόντος ή και τρίτου, δεν αναιρεί την ύπαρξη αμελείας του δράστη και την ποινική ευθύνη του, εκτός εάν αυτή συνετέλεσε αποκλειστικά στο αποτέλεσμα που επήλθε, οπότε αίρεται ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της ενέργειας ή παραλείψεως του δράστη και του αποτελέσματος. Αυτό, διότι στο ποινικό δίκαιο επικρατεί η θεωρία του ισοδυνάμου των όρων, υπό την παραλλαγή της ενεργού αιτίας, σε αντίθεση με τη θεωρία της πρόσφορης αιτιότητας, η οποία επικρατεί ως προς την αστική ευθύνη. Στα με παράλειψη τελούμενα εγκλήματα, υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράλειψης και του επελθόντος εγκληματικού αποτελέσματος στην περίπτωση, που, αν δεν είχε συντρέξει η αμελής συμπεριφορά (παράλειψη) του υπαιτίου, τότε με μεγάλη πιθανότητα (η οποία εγγίζει τα όρια της βεβαιότητας) θα αποτρεπόταν το συγκεκριμένο εγκληματικό αποτέλεσμα (ΑΠ 83/2022). Περαιτέρω, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5§1 του Ν. 998/1979, “Η προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων, ως και η λήψις των υπό του παρόντος νόμου προβλεπομένων ειδικωτέρων μέτρων, ανήκει εις την αρμοδιότητα της δασικής υπηρεσίας, ενεργούσης κατά τας οικείας περί τούτων διατάξεις ή τας ειδικός διατάξεις του παρόντος νόμου.”. Κατά το άρθρο 16§ 1 του ίδιου νόμου, “Αι αρμόδιαι υπηρεσίαι δασοτεχνικών έργων μεριμνούν δια την κατασκευήν των πάσης φύσεως τεχνικών έργων και την εκτέλεσιν των πάσης φύσεως εργασιών προστασίας και αναπτύξεως των δασών και δασικών εκτάσεων. Ειδικώτερον εις την αρμοδιότητα των ως άνω υπηρεσιών ανήκει ο προγραμματισμός, η μελέτη και εκτέλεσις των έργων και εργασιών της δασικής οδοποιίας, ως αύτη ορίζεται εν άρθρω 15, των δασικών μεταφορικών εγκαταστάσεων και δασικών κτιρίων, της δασοτεχνικής διευθετήσεως χειμάρρων και των προστατευτικών αναδασώσεων, βελτιώσεων ορεινών βοσκοτόπων, τοποθετήσεως πινακίδων, κατασκευής υδατοδεξαμενών και υδραγωγών, ως και συντηρήσεως ή επισκευής των εν γένει τεχνικών έργων και εγκαταστάσεων”. Κατά το άρθρο 20 του ίδιου νόμου, “1. Εντός των δασών και δασικών εκτάσεων ή εις τας παρυφάς ή τας εισόδους αυτών και εις επίκαιρα κατά την κρίσιν του οικείου δασάρχου σημεία, ως και εις παρακειμένας οδούς, παραλίας ή άλλας κοινής χρήσεως εκτάσεις τοποθετούνται υποχρεωτικώς πινακίδες: α) Ρυθμιστικοί, δια των οποίων απαγγέλλεται ή υπομιμνήσκεται απαγόρευσις ή υποχρέωσις και β) πληροφοριακοί, παρέχουσαι ενδείξεις περί υφισταμένων κινδύνων, κατευθύνσεων, τοπωνυμιών, αποστάσεων, υψομετρικής διαφοράς, χρησίμων εγκαταστάσεων κλπ. 2. Αι διαστάσεις, ο χρωματισμός, το ειδικώτερον περιεχόμενον και πάσα άλλη λεπτομέρεια δια την κατασκευήν και τοποθέτησιν των πινακίδων τούτων καθορίζονται δι’ αποφάσεων του Υπουργού Γεωργίας”. Κατά το άρθρο 56§§2, 3 και 4 του ίδιου νόμου, “2. Ορειβατικά μονοπάτια είναι τα μονοπάτια που χαράσσονται και χρησιμοποιούνται για πεζοπορία είτε στην ελληνική επικράτεια (εθνικά μονοπάτια) είτε αποτελούν τμήματα διεθνών μονοπατιών που διέρχονται από διάφορες χώρες (ευρωπαϊκά μονοπάτια). Για την χάραξη ή τη διάνοιξη ορειβατικών μονοπατιών απαιτείται έγκριση επέμβασης, με την επιφύλαξη της παραγράφου 4 του άρθρου 45 του παρόντος νόμου. Αντάλλαγμα χρήσης δεν απαιτείται. 3. Η πρόσβαση προς τα ορειβατικό καταφύγια ενεργείται από δημόσια ή δασική οδό, όπου υπάρχει, άλλως από ορειβατικά μονοπάτια. Την ευθύνη οροσήμανσης και συντήρησης των μονοπατιών έχουν οι κατά την επόμενη παράγραφο δικαιούχοι, σε συνεργασία με τις αρμόδιες δασικές υπηρεσίες και την Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας – Αναρρίχησης (Ε.Ο.Ο.Α.). 4. Επιτρέπεται σε δάση, δασικές εκτάσεις ή σε δημόσιες εκτάσεις των περ. α’ και β’ της παρ. 5 του άρθρου 3 η εγκατάσταση ορειβατικού καταφυγίου από φυσικά ή νομικό πρόσωπα, καθώς και από τον οικείο Ο.Τ.Α. α’ και β’ βαθμού και τον Ε.Ο.Τ. Η εγκατάσταση ορειβατικών καταφυγίων σε δάση, δασικές εκτάσεις ή δημόσιες εκτάσεις των περ. α’ και β’ της παρ. 5 του άρθρου 3 που βρίσκονται εντός περιοχών προστασίας των νόμων 1650/1986 (Α’ 160) και 3028/2002 (Α’ 153) επιτρέπεται, εφόσον προβλέπεται από το ειδικό καθεστώς προστασίας των ανωτέρω περιοχών και με την τήρηση και των ειδικότερων όρων και προϋποθέσεων αυτού. Ειδικότερα, η εγκατάσταση σε περιοχές του δικτύου NATURA 2000 επιτρέπεται, εφόσον είναι σύμφωνη με τα οριζόμενα στα ειδικότερα διατάγματα και τις υπουργικές αποφάσεις χαρακτηρισμού τους. Μέχρι την έκδοση των κανονιστικών πράξεων του δευτέρου εδαφίου, για τη διενέργεια των επεμβάσεων του παρόντος ακολουθείται η διαδικασία του άρθρου 10 του ν. 4014/2011 (Α’ 209)”. Εξάλλου, σύμφωνα με τις διατάξεις του κεφαλαίου Α’, παράγραφοι 4 και 5 του άρθρου μόνου της υπ’ αριθμ. 66102/970/23-2-1995 Απόφασης του Υπουργού Γεωργίας (ΦΕΚ Β’ – 170/1995, που διορθώθηκε με ΦΕΚ Β’ – 330/28-4-1995), “4. Φορέας διαχείρισης του χώρου δασικής αναψυχής. Φορέας διαχείρισης του χώρου δασικής αναψυχής είναι η αρμόδια περιφερειακή δασική Υπηρεσία, η οποία φροντίζει για την ομαλή λειτουργία του και την εφαρμογή του Κανονισμού Λειτουργίας του, καθώς επίσης και για την συντήρησή του βάσει περιοδικά συντασσομένων μελετών συντήρησής του. 5. Εκμίσθωση ή παραχώρηση της χρήσης των έργων – ευκολιών αναψυχής οργανωμένων χώρων υπαίθριας αναψυχής εντός δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων, στους Ο.Τ.Α. ή άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου. Για την εκμίσθωση ή την κατά χρήση παραχώρηση των έργων – ευκολιών αναψυχής, που κατασκευάζονται από τη δασική υπηρεσία μέσα σε οργανωμένους χώρους υπαίθριας αναψυχής εντός δημόσιων και δασικών εκτάσεων, καθορίζουμε την πιο κάτω διαδικασία, α) Ο ενδιαφερόμενος θα υποβάλλει σχετικό αίτημα στην αρμόδια τοπική Δασική Αρχή, β) Η αρμόδια Δασική Αρχή θα διαβιβάσει το αίτημα του ενδιαφερομένου, συνοδευόμενο από σχετική εισήγησή της, στην αρμόδια Δ/νση Δασών του Νομού, γ) Η Δ/νση Δασών θα εξετάζει το φάκελο και θα εισηγείται στον Περ/κό Δ/ντή για την έκδοση της σχετικής απόφασης. Στην απόφαση αυτή θα καθορίζονται και όλες οι αναγκαίες προϋποθέσεις και λεπτομέρειες, καθώς και οι υποχρεώσεις τις οποίες θα αναλαμβάνουν εκείνοι στους οποίους, είτε εκμισθώνονται είτε παραχωρούνται κατά χρήση τα έργα – ευκολίες αναψυχής”. Επίσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1 του ΠΔ 437/1981 (“Περί μελέτης και εκτελέσεως δασοτεχνικών έργων” – ΦΕΚ Α’ – 120/1981), “1. Εις τας διατάξεις του παρόντος διατάγματος υπάγονται η μελέτη και η εκτέλεσις των πάσης φύσεως δασοτεχνικών έργων και εργασιών προστασίας και αναπτύξεως των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας.”. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 2 του ίδιου ΠΔ, “1. Η σύνταξις των μελετών των δασοτεχνικών έργων και εργασιών του δημοσίου ενεργείται μετ’ απόφασιν του Υπουργού Γεωργίας ή του, κατά τας περί διοικητικής αποκεντρώσεως διατάξεις, αρμοδίου, είτε απ’ ευθείας υπό της αρμοδίας δασικής αρχής, είτε δι’ αναθέσεως υπ’ αυτής εις ιδιώτας μελετητάς έχοντας τα κατά νόμον προσόντα. 2. Αι μελέται συντάσσονται επί τη βάσει ειδικών κατ’ αντικείμενον κανονισμών και τεχνικών προδιαγραφών κυρουμένων εκάστοτε δι’ αποφάσεων του Υπουργού Γεωργίας, κατόπιν γνωμοδοτήσεως του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών. Δι’ ομοίων αποφάσεων κυρούνται και αι εκάστοτε ενδεικνυόμεναι τροποποιήσεις των κανονισμών τούτων “. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του ίδιου ΠΔ, “1. Αι μελέται νομαρχιακού επιπέδου ελέγχονται και θεωρούνται υπό της προϊσταμένης νομαρχιακής δασικής αρχής και υπό του οικείου Επιθεωρητού Δασών. 2. Αι μελέται διανομαρχιακού επιπέδου ελέγχονται και θεωρούνται υπό του οικείου Επιθεωρητού Δασών. 3. Η έγκρισις των μελετών ενεργείται κατόπιν εισηγήσεως της αρμοδίας δασικής αρχής υπό των προς τούτο αρμοδίων, κατά τας περί διοικητικής αποκεντρώσεως, διατάξεις, μετά γνώμην των αρμοδίων συμβουλίων, εφ’ όσον παρ’ αυτή λειτουργούν τοιαύτα. 4. Αι εγκριτικοί αποφάσεις του Νομάρχου και του Επιθεωρητού Δασών κοινοποιούνται εις το Υπουργείον Γεωργίας μετά κεκυρωμένου αντιτύπου της μελέτης. 5. Η έγκρισις τροποποιήσεως εγκεκριμένης μελέτης ενεργείται, μετ’ ητιολογημένην πρότασιν της αρμοδίας δασικής αρχής, υπό του εκγρίναντος την αρχικήν τοιαύτην, τηρουμένης της εν παραγράφω 3 διαδικασίας…..”. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του ίδιου ΠΔ, “1. Η εκτέλεσις των εν άρθρω 1 αναφερομένων δημοσίων δασοτεχνικών έργων και εργασιών ως και τα ανατιθέμενα να εκτελεσθούν έργα συμφώνως προς τας διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 16 του Ν. 998/1979, εις τας δασικός υπηρεσίας ενεργείται υπό των περιφερειακών δασικών υπηρεσιών, δι’ εργολαβίας ή δι’ αυτεπιστασίας, συμφώνως προς απόφασιν του Υπουργού Γεωργίας ή του οικείου Νομάρχου 3. Η συντήρησις των εκτελουμένων έργων ενεργείται κατά προτεραιότητα, σύμφωνως προς τας εν παραγράφω 1 οριζόμενα. 4. Τα έργα και εργασίαι εκτελούνται επί τη βάσει ειδικών κανονισμών και τεχνικών προδιαγραφών εγκρινομένων εκάστοτε δι’ αποφάσεως του Υπουργού Γεωργίας κατόπιν γνωμοδοτήσεως του Τεχνικού Συμβουλίου Δασών. Δι’ ομοίων αποφάσεων κυρούνται και αι εκάστοτε ενδεικνυόμεναι τροποποιήσεις των κανονισμών τούτων.”. Κατά τις διατάξεις του άρθρου 15§5 του ίδιου ΠΔ, “5. Επισκευαί τεχνικών έργων υποστάντων ζημίας ή υποκειμένων εις κινδύνους ζημιών ενεργούνται αυτεπαγγέλτως παρά του ως άνω προϊσταμένου (της εκτελούσης τα έργα δασικής υπηρεσίας), εφ’ όσον η ανάγκη επισκευής τούτων κρίνεται υπ’ αυτού κατεπείγουσα και ανεπίδεκτος καθυστερήσεως και μέχρι δαπάνης 75.000 δραχμών, αναφέροντος αρμοδίως δια την εκ των υστέρων έγκρισιν υπό του Νομάρχου.”. Τέλος, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 58§§1 και 2 του Ν. 3852/2010 (“Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης – Πρόγραμμα Καλλικράτης” – ΦΕΚ Α’ – 87/7-6-2010), “1. Ο δήμαρχος προασπίζει τα τοπικά συμφέροντα, κατευθύνει τις δράσεις του δήμου για την υλοποίηση του σχεδίου ανάπτυξης, διασφαλίζει την ενότητα της τοπικής κοινωνίας και ασκεί τα καθήκοντα του με γνώμονα τις αρχές της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Ειδικότερα, ο δήμαρχος: α)…, β) Εκτελεί τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου, της οικονομικής και της επιτροπής ποιότητας ζωής. Η μη εκτέλεση των αποφάσεων αυτών συνιστά σοβαρή πειθαρχική παράβαση καθήκοντος ….. 2. Όταν δημιουργείται άμεσος και προφανής κίνδυνος ή απειλείται άμεση ζημία των δημοτικών συμφερόντων από την αναβολή λήψης απόφασης, ο δήμαρχος μπορεί να αποφασίσει για θέματα που ανήκουν στην αρμοδιότητα της οικονομικής ή της επιτροπής ποιότητας ζωής. Στην περίπτωση αυτή οφείλει να υποβάλει προς έγκριση τη σχετική απόφαση του κατά την επόμενη συνεδρίαση της αντίστοιχης επιτροπής.”. Κατά το άρθρο 65§1 του ίδιου νόμου, “1. Το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει για όλα τα θέματα που αφορούν το δήμο, εκτός από εκείνα που ανήκουν εκ του νόμου στην αρμοδιότητα του δημάρχου ή άλλου οργάνου του δήμου ή το ίδιο το δημοτικό συμβούλιο μεταβίβασε σε επιτροπή του.”. Κατά το άρθρο 73 του ίδιου νόμου, “1. Η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής (ΕΠΖ) συστήνεται σε δήμους άνω των δέκα χιλιάδων (10.000) κατοίκων, είναι αποφασιστικό και εισηγητικό όργανο άσκησης των αρμοδιοτήτων του δήμου σχετικά με την ποιότητα ζωής, τη χωροταξία, την πολεοδομία και την προστασία του περιβάλλοντος. Κατά την άσκηση των σχετικών αρμοδιοτήτων της λαμβάνει ειδική μέριμνα για τον σχεδίασμά δράσεων που αποβλέπουν στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής και εν γένει την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρίες…”. Κατά το άρθρο 83 του ίδιου νόμου, “1. Το συμβούλιο κοινότητας άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων ασκεί τις ακόλουθες αρμοδιότητες, εντός των ορίων της κοινότητας: α)…., ι) είναι υπεύθυνο για την προστασία της δημοτικής περιουσίας στα όρια της κοινότητας και έχει καθήκον να αναφέρει αμελλητί στον δήμαρχο ή στον αρμόδιο αντιδήμαρχο ζημίες ή προσβολές των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων του δήμου, 2. Το συμβούλιο της κοινότητας διατυπώνει, επίσης, γνώμη και προτάσεις, είτε με δική του πρωτοβουλία είτε κατόπιν παραπομπής από τα αρμόδια όργανα του δήμου, σχετικά με τα ακόλουθα θέματα: α) …, β) την αξιοποίηση των ακινήτων του δήμου, που βρίσκονται στην κοινότητα, την κάθε μορφής εκμίσθωση ή παραχώρηση εκτάσεων εντός των ορίων αυτής, καθώς και την εκποίηση, εκμίσθωση, δωρεάν παραχώρηση χρήσης, ανταλλαγή και δωρεά, περιουσιακών εν γένει στοιχείων του δήμου που βρίσκονται στα όρια της κοινότητας, …. δ) τη συντήρηση των δημοτικών και αγροτικών οδών, τη συντήρηση, καθαριότητα και λειτουργία των πλατειών, δημοτικών αλσών, κήπων, υπαίθριων χώρων αναψυχής και γενικό όλων των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων της περιοχής της κοινότητας, …. στ) την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, την αναβάθμιση της αισθητικής περιοχών, καθώς και για την καθαριότητα αυτών, … ια) την εύρυθμη λειτουργία των δημοτικών ιδρυμάτων, δημοτικών νομικών προσώπων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δημοτικών επιχειρήσεων και γενικότερα των παρεχόμενων υπηρεσιών στην περιφέρεια της κοινότητας…”. Περαιτέρω, η καταδικαστική απόφαση έχει την απαιτούμενη, από τα άρθρα 93 παρ.3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠοινΔ, ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίας ιδρύει λόγο αναιρέσεως από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ. Δ’ του ΚΠοινΔ, όταν αναφέρονται σ’ αυτή, με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντιφάσεις ή λογικά κενά, τα πραγματικά περιστατικά, που προέκυψαν από την αποδεικτική διαδικασία, στα οποία στηρίχθηκε η κρίση του δικαστηρίου για τη συνδρομή των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων του εγκλήματος, οι αποδείξεις που τα θεμελιώνουν και οι νομικές σκέψεις υπαγωγής των περιστατικών αυτών στην εφαρμοσθείσα ουσιαστική ποινική διάταξη. Για την ύπαρξη τέτοιας αιτιολογίας είναι παραδεκτή η αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό της αποφάσεως, τα οποία αποτελούν ενιαίο σύνολο. Σε σχέση με τα αποδεικτικά μέσα, που ελήφθησαν υπόψη από το δικαστήριο προκειμένου να μορφώσει την καταδικαστική του κρίση, όπως επιβάλλουν οι διατάξεις των άρθρων 177 παρ.1 και 178 του ΚΠοινΔ, για την πληρότητα της αιτιολογίας αρκεί ο κατ’ είδος προσδιορισμός τους (μάρτυρες, έγγραφα κλπ) χωρίς να απαιτείται ειδικότερη αναφορά ή αναλυτική παράθεσή τους και μνεία του τί προέκυψε από το καθένα χωριστά, πρέπει όμως να προκύπτει με βεβαιότητα, ότι το δικαστήριο τα έλαβε υπόψη και τα συνεκτίμησε όλα και όχι μόνο ορισμένα από αυτά κατ’ επιλογή, ενώ δεν είναι απαραίτητη η αξιολογική συσχέτιση και σύγκριση των διαφόρων αποδεικτικών μέσων και των μαρτυρικών καταθέσεων μεταξύ τους και δεν απαιτείται να προσδιορίζεται ποιο βάρυνε περισσότερο για το σχηματισμό της δικανικής κρίσεως ούτε χρειάζεται να διευκρινίζεται από ποίο ή ποία αποδεικτικά μέσα αποδείχθηκε η κάθε παραδοχή. Τέλος, λόγο αναιρέσεως της αποφάσεως συνιστά, κατά το άρθρ. 510 παρ.1 στοιχ. Ε’ του ΚΠοινΔ, και η εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διατάξεως. Εσφαλμένη ερμηνεία υπάρχει, όταν το δικαστήριο αποδίδει στο νόμο διαφορετική έννοια από εκείνη που πραγματικά έχει, ενώ εσφαλμένη εφαρμογή, όταν το δικαστήριο δεν υπήγαγε ορθά τα πραγματικά περιστατικά, που δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν, στη διάταξη που εφαρμόσθηκε.
Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προκύπτει από το σκεπτικό της προσβαλλόμενης ως άνω απόφασής του, με αριθμό 6/25-1-2023, το Πενταμελές Εφετείο Καλαμάτας, μετά από συνεκτίμηση όλων των αποδεικτικών μέσων, τα οποία προσδιορίζονται κατ’ είδος σ’ αυτή (κατάθεση των παρισταμένων προς υποστήριξη της κατηγορίας, καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας και υπεράσπισης, πρακτικά της πρωτοβάθμιας δίκης, έγγραφα των οποίων έγινε ανάγνωση και απολογίες των κατηγορουμένων), δέχθηκε ανελέγκτως, ότι αποδείχθηκαν τα εξής: “Το Πολυλίμνιο βρίσκεται στην Τοπική Κοινότητα Χαραυγής της Δημοτικής Ενότητας Βουφράδων του Δήμου Μεσσήνης Νομού Μεσσηνίας και προσεγγίζεται από τον οικισμό της Καζάρμας, που βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα Καλαμάτα – Πύλος. Ένα (1) χιλιόμετρο, περίπου, νότια της Καζάρμας, βρίσκεται το χωριό Χαραυγή, το οποίο συνδέεται με το Πολυλίμνιο μέσω στενού χωματόδρομου, μήκους 1 χιλιομέτρου. Από τον χώρο στάθμευσης στο τέλος του χωματόδρομου, υπάρχει διαμορφωμένο μονοπάτι, συνολικού μήκους 400 μ., που οδηγεί προς το φαράγγι του Πολυλίμνιου, με το σύμπλεγμα των μικρών λιμνών και καταρρακτών. Το εν λόγω φαράγγι του Πολυλίμνιου είχε αναδειχθεί τουριστικά τα τελευταία χρόνια και παρουσίαζε υψηλή επισκεψιμότητα, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες. Το έτος 2004, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επισκέπτες του χώρου, πραγματοποιήθηκαν ορισμένες παρεμβάσεις από τον πρώην Δήμο Βουφράδων. Συγκεκριμένα, ο πρώην Δήμος Βουφράδων συνέταξε την από τον Οκτώβριο του έτους 2003 “Μελέτη Προστασίας και Ανάδειξης Πολυλίμνιου Ποταμού” που σκοπό είχε την ανάδειξη και προστασία του συμπλέγματος του Πολυλίμνιου. Οι παρεμβάσεις που προβλέπονταν από την εν λόγω Μελέτη περιελάμβαναν την υποτυπώδη διαμόρφωση χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων, την διαμόρφωση μονοπατιού, που οδηγεί από τον χώρο στάθμευσης προς το φαράγγι, με την κατασκευή σκαλοπατιών, όπου χρειάζεται, την τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων, την κατασκευή, όπου απαιτείτο, ξύλινων γεφυριών, στις θέσεις διασταύρωσης του μονοπατιού με την κοίτη του ρέματος, καθώς και μεταλλικά στηρίγματα, σε πολύ επικλινή σημεία. Η εν λόγω Μελέτη εγκρίθηκε από την Διεύθυνση Δασών Μεσσηνίας, εκτελέστηκε από τον πρώην Δήμο Βουφράδων, ενώ η Διεύθυνση Δασών επόπτευε το έργο, για να μην παραβιαστούν οι όροι της Μελέτης. Η περιοχή του Πολυλίμνιου είναι σαφώς δασική περιοχή. Ακόμη και στην έκταση των 1.146 τ.μ. που αφορούσε η Μελέτη εξακολουθεί να υφίσταται ο δασικός χαρακτήρας της περιοχής (βλ. κατάθεση του μάρτυρα υπερασπίσεως Κ. Φ., ενώπιον του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου: “Τα 1146 τ.μ. δεν έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα μέχρι σήμερα”). Καμία ενέργεια και καμία παρέμβαση δεν μπορούσε να γίνει από τον πρώην Δήμο Βουφράδων χωρίς την έγκριση της Διεύθυνσης Δασών (βλ. ως άνω κατάθεση του μάρτυρα υπερασπίσεως Κ. Φ.: “Εάν εκτός του χώρου έγκρισης χρειαστεί επέμβαση, πρέπει να κάνει αίτημα ο Δήμος για συμπληρωματική μελέτη και έγκριση”). Σημειώνεται ότι Φορέας Διαχείρισης της περιοχής του Πολυλίμνιου δεν υπήρξε και δεν υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Συνεπώς, όλη η περιοχή του Πολυλίμνιου υπάγεται στην αρμοδιότητα της Διεύθυνσης Δασών Μεσσηνίας. Το Σάββατο 13 Αυγούστου του έτους 2016, περί ώρα μεσημβρινή, σημειώθηκαν καταπτώσεις βράχων στον χώρο του Πολυλίμνιου της Τ.Κ. Χαραυγής του Δήμου Μεσσήνης Νομού Μεσσηνίας, που είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο μίας νεαρής γυναίκας. Ειδικότερα, στον άνω τόπο και χρόνο, κατά την επίσκεψη των Π. Τ. του Κ., Ε. Φ. του Γ., Α. Τ. του Κ., Π. Σ. του Α. και Π. Ζ. του Ι., εντός του φαραγγιού, λίγο ψηλότερα από την λίμνη του Ιταλού, βραχοτεμάχιο, μικρότερο του 0,5 m3, αποκολλήθηκε από ύψος 80 μέτρων περίπου, πάνω από τη βάση του πρανούς, από όπου διερχόταν το πεζοπορικό μονοπάτι, αναπήδησε τουλάχιστον δύο φορές, κατά την πτώση του, σε χαμηλότερες προεξοχές του πρανούς, με συνέπεια, αφενός την αύξηση της κινητικής του ενέργειας κι αφετέρου τον διαμελισμό του σε μικρότερα τεμάχια, ένα δε τεμάχιο αυτού έπληξε θανάσιμα τη διερχόμενη πεζή Π. Τ. του Κ., προκαλώντας της κακώσεις κεφαλής, θώρακος, δεξιού άνω και κάτω άκρου, εκ των οποίων τραυμάτων, ως μόνης ενεργού αιτίας, επήλθε ο θάνατος της. Σημειώνεται ότι κατά την επίδικη ημέρα ο καιρός ήταν βροχερός, είχε δε προηγηθεί του συμβάντος ισχυρή βροχόπτωση. Είναι σαφές ότι το ένδικο ατύχημα οφείλεται σε απρόοπτο γεγονός, ήτοι έντονη βροχόπτωση, που δεν μπορούσε να προβλεφθεί. Είναι, επίσης, σαφές ότι το ένδικο ατύχημα δεν οφείλεται σε παραβίαση κάποιου εκ των όρων της Μελέτης, δηλ. το ένδικο ατύχημα δεν οφείλεται στην ολισθηρότητα του μονοπατιού, σε σπασμένο σκαλοπάτι, σε έλλειψη κιγκλιδώματος, κ.λ.π. Περαιτέρω, προέκυψε ότι και κατά το παρελθόν είχαν σημειωθεί ατυχήματα στην περιοχή του Πολυλίμνιου και δη: α) Το έτος 2009, στην λίμνη Κάδη, κάτω από το μεγάλο καταρράκτη, μικρό βραχοτεμάχιο από το απέναντι πρανές αποκολλήθηκε και χτύπησε λουόμενη στο κεφάλι, με αποτέλεσμα να απωλέσει τις αισθήσεις της, να πέσει στη λίμνη και να κινδυνεύσει από πνιγμό, β) το έτος 2013, κατά μήκος της διαδρομής που οδηγεί προς το μεγάλο καταρράκτη (λίμνη Κάδη), εκδηλώθηκε σημαντική κατολίσθηση βράχων από το αριστερό πρανές του ρέματος. Οι βράχοι που έπεσαν έφραξαν το μονοπάτι και απαιτήθηκε η εκτέλεση εργασιών, με τη χρήση κομπρεσέρ, για τον τεμαχισμό των ογκολίθων και την απελευθέρωση του μονοπατιού, γ) τον Φεβρουάριο του 2016 εκδηλώθηκε κατολίσθηση στο σημείο όπου το μονοπάτι κατέληγε στο ρέμα, όταν αποσαθρωμένος ογκόλιθος, μεγέθους 1,5 m3, αποκολλήθηκε από τη βάση του δεξιού πρανούς, ανάντη του μονοπατιού, και μετακινήθηκε σε απόσταση μικρότερου του 1 μ. (βλ. την αναγνωσθείσα τεχνικογεωλογική εξέταση του ΙΓΜΕ). Στα ανωτέρω συμβάντα αναφέρθηκαν απολογούμενοι οι παρόντες κατηγορούμενοι.
Συνεπώς, σύμφωνα με τις προαναφερόμενες διατάξεις του άρθρου 20, παρ. 1 του ν. 998/1979, όφειλε ο Δασάρχης … Σ. Κ. (2ος κατ/νος), ως το έλασσον που μπορούσαν να κάνει, να ενημερώνει τους επισκέπτες, για την επικινδυνότητα του χώρου, τοποθετώντας, υποχρεωτικώς, πινακίδες που να προειδοποιούν τους πολίτες σχετικά με τον κίνδυνο κατολισθήσεων. Σε αντίθεση με τα υποστηριζόμενα από τους κατ/νους, δεν υπήρχε στην είσοδο του φαραγγιού, αλλά και κατά τη διαδρομή αυτού, σαφής σήμανση σχετικά με την επικινδυνότητα του χώρου, λόγω κατολισθήσεων. Η εν λόγω υποχρέωση προβλέπεται ρητώς, όπως προαναφέρεται, στο Ν.998/1979 και βαρύνει την οικεία Δασική Υπηρεσία. Υπέρ της κρίσης του Δικαστηρίου περί έλλειψης πινακίδων επικινδυνότητας συνηγορούν οι καταθέσεις των μαρτύρων κατηγορίας Ε. Φ., Α. Τ., Π. Σ., Π. Ζ., Ν. Γ., Γ. Ψ.-Ψ., οι οποίοι ήταν παρόντες στο χώρο του Πολυλίμνιου την ένδικη ημέρα, καθώς και το γεγονός ότι δεν αναφέρονται τέτοιες πινακίδες στην Έκθεση Αυτοψίας. Οι παρόντες κατηγορούμενοι ισχυρίζονται ότι για πρώτη φορά μετά το ένδικο περιστατικό πληροφορήθηκαν και τα προαναφερόμενα υπό στοιχεία (α), (β), (γ) ατυχήματα στον εν λόγω χώρο. Όμως, λόγω της θέσεως και της ιδιότητάς τους δεν μπορεί να γίνει πιστευτός ο ισχυρισμός τους, σε κάθε δε περίπτωση όφειλαν να γνωρίζουν ο,τιδήποτε συμβαίνει στις δασικές περιοχές της αρμοδιότητάς τους. Λόγω της ιδιότητάς του, ο 2ος κατηγορούμενος είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, η οποία απορρέει, ευθέως, από τις προδιαληφθείσες διατάξεις τον Ν.998/1979, αλλά και από την εγγυητική λειτουργία που έχει η ιδιότητά του για τους πολίτες επισκέπτες του χώρου αναψυχής που λειτουργούσε και με δική του ευθύνη, να προβεί στη σήμανση του χώρου του Πολυλίμνιου, σχετικά με τον κίνδυνο των κατολισθήσεων και καταπτώσεων βράχων, προκειμένου οι επισκέπτες να είναι ενημερωμένοι για τον κίνδυνο και να αποφασίζουν εάν θα εισέλθουν ή όχι με δική τους ευθύνη στο χώρο, αφού επέτρεψε την λειτουργία επισκέψιμου χώρου αναψυχής, σε περιοχή όπου υπήρχε κίνδυνος κατολισθήσεων και καταπτώσεων βράχων, τον οποίο γνώριζε, δεδομένου ότι στο πρόσφατο παρελθόν είχαν συμβεί σε τρεις τουλάχιστον περιπτώσεις, κατολισθήσεις και καταπτώσεις βράχων που είχαν σαν αποτέλεσμα τον τραυματισμό και την δημιουργία άμεσου κινδύνου για την ζωή των πολιτών που είχαν επισκεφθεί τον παραπάνω χώρο του Πολυλίμνιου. Παρά τα ανωτέρω όμως και την ιδιαίτερη νομική του υποχρέωση για σήμανση του χώρου του Πολυλίμνιου, σχετικά με τον κίνδυνο των κατολισθήσεων και καταπτώσεων βράχων, ο εν λόγω κατηγορούμενος, παρέλειψε να ενεργήσει σύμφωνα με τις υποχρεώσεις του, δεν προέβη στην τοποθέτηση προειδοποιητικών πινακίδων, για κίνδυνο κατολίσθησης, ως όφειλε και δημιούργησε έτσι περαιτέρω όρους κινδύνου αναφορικά με την ασφαλή πρόσβαση των πολιτών στον χώρο του Πολυλίμνιου, για τον οποίο οι πολίτες είχαν την εντύπωση ότι είναι ασφαλής και επισκέψιμος χωρίς κίνδυνο για την σωματική τους ακεραιότητα και την ζωή τους. Κατόπιν των προαναφερομένων, και απορριπτομένου του αυτοτελούς ισχυρισμού του 2ου κατηγορουμένου, περί μη ύπαρξης ευθύνης του στην επέλευση του εν προκειμένω θανατηφόρου ατυχήματος, θα πρέπει να κηρυχθεί ένοχος ο 2ος παρών κατηγορούμενος της πράξης της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, που του αποδίδεται, καθώς παρέλειψε, ως όφειλε, να προβεί στη σήμανση του χώρου του Πολυλίμνιου, σχετικά με τον κίνδυνο των καταπτώσεων, προκειμένου οι επισκέπτες να είναι ενημερωμένοι για τον κίνδυνο και να αποφασίζουν εάν θα εισέλθουν με δική τους ευθύνη στο χώρο. ….. Στην προκειμένη περίπτωση, από την ανάγνωση της εκκαλουμένης αποφάσεως προκύπτει, ότι, ήδη, ο καταδικασμένος 2ος κατηγορούμενος έχει τύχει του ευεργετήματος της αναγνώρισης της ελαφρυντικής περίστασης ότι έζησε σύννομα ως τον χρόνο που έγινε το έγκλημα (άρθρ. 84§2α ΠΚ) και, γι’ αυτό, πρέπει και πάλι να του αναγνωριστεί η ανωτέρω ελαφρυντική περίσταση”.
Στη συνέχεια, των ανωτέρω Δικαστήριο της ουσίας κήρυξε τον δεύτερο κατηγορούμενο και ήδη αναιρεσείοντα ένοχο για την πράξη της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, δια παραλείψεως (άρθρο 302 του ΠΚ), με τη συνδρομή της ελαφρυντικής περίστασης του άρθρου 84 παρ. 2 περ. α’ του ΠΚ, και του επέβαλε ποινή φυλάκισης δεκατεσσάρων (14) μηνών, ανασταλείσα για τρία (3) έτη, με το ακόλουθο διατακτικό: “
Κηρύσσει το 2° κατηγορούμενο, Σ. Κ. του Γ. ένοχο, του ότι: Στο Πολυλίμνιο της Τ.Κ. Χαραυγής Μεσσηνίας, στις 13/08/2016, ενώ ήταν υπόχρεος, λόγω της υπηρεσίας και του επαγγέλματος του, σε ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή, από αμέλεια του, δηλαδή από έλλειψη της προσοχής που όφειλε από τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει και με παράλειψη των επιβαλλομένων ενεργειών του, δεν πρόβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκάλεσαν οι παρακάτω παραλείψεις του κι έτσι δεν απέτρεψε το θάνατο άλλου, αν και είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να παρεμποδίσει την επέλευση του εγκληματικού αυτού αποτελέσματος. Συγκεκριμένα, στον άνω τόπο και χρόνο, ο 2ος κατηγορούμενος, Σ. Κ. του Γ., ως Δασάρχης …, ενώ είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, ως υπεύθυνος για τη συντήρηση, οροσήμανση και λήψη μέτρων προστασίας προς αποτροπή του κινδύνου κατολίσθησης βράχων στον ως άνω υπαίθριο χώρο δασικής αναψυχής, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 5, 16, 20, 56 παρ. 2, 3, 4 του Ν. 998/1979, άρθρο μόνο παρ. 4, 5 της Υ.Α. 66102/970/23-2-1995 και Π.Δ. 437/1981, παρέλειψε, υπό την άνω ιδιότητά του: α) Να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας του χώρου, προς αποφυγή του κινδύνου αποκόλλησης και κατολίσθησης βράχων του πρανούς, β) να εκτελέσει τα αναγκαία τεχνικά έργα για την συντήρηση πεζοπορικού μονοπατιού κι εξασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης και παραμονής των εισερχομένων επισκεπτών, εντός του προπεριγραφόμενου χώρου, βάσει περιοδικά συντασσομένων μελετών, γ) να τοποθετήσει προειδοποιητικές πινακίδες αναγγελίας κινδύνου πτώσεως βράχων και ρυθμιστικές πινακίδες απαγόρευσης εισόδου των επισκεπτών στην ευρύτερη περιοχή, καθώς η είσοδος και η περιήγηση των επισκεπτών εντός του ως άνω υπαίθριου χώρου δασικής αναψυχής ήταν επικίνδυνη, λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας του εδάφους και της αυξημένης πιθανότητας να εκδηλωθούν κατολισθήσεις βράχων, όπως είχε συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν και πιο συγκεκριμένα: 1) Το έτος 2009, στην λίμνη Κάδη, κάτω από το μεγάλο καταρράκτη, μικρό βραχοτεμάχιο από το ανάντη πρανές, αποκολλήθηκε και χτύπησε λουόμενη στο κεφάλι, με αποτέλεσμα να απωλέσει τις αισθήσεις της, να πέσει στη λίμνη και να κινδυνεύσει από πνιγμό. 2) το έτος 2013, κατά μήκος της διαδρομής που οδηγεί προς το μεγάλο καταρράκτη (λίμνη Κάδη), εκδηλώθηκε σημαντική κατολίσθηση βράχων από το αριστερό πρανές του ρέματος. Οι βράχοι που έπεσαν, έφραξαν το μονοπάτι και απαιτήθηκε η εκτέλεση εργασιών, με τη χρήση κομπρεσέρ για τον τεμαχισμό των ογκολίθων και την απελευθέρωση του μονοπατιού, 3) τον Φεβρουάριο του 2016, εκδηλώθηκε κατολίσθηση, στο σημείο, όπου το μονοπάτι κατέληγε στο ρέμα. όταν αποσαθρωμένος ογκόλιθος, μεγέθους 1.5 m3, αποκολλήθηκε από τη βάση του δεξιού πρανούς, ανάντη του μονοπατιού και μετακινήθηκε σε απόσταση μικρότερου του 1 μ. Αποτέλεσμα των πιο πάνω παραλείψεων που δεν προέβλεψε ο κατηγορούμενος, ήταν ο θανάσιμος τραυματισμός της Π. Τ., όταν, στον άνω τόπο και χρόνο, κατά την επίσκεψη των Π. Τ. του Κ., Ε. Φ. του Γ., Α. Τ. του Κ., Π. Σ. του Α. και Π. Ζ. του Ι. εντός του φαραγγιού, λίγο ψηλότερα από την λίμνη του Ιταλού, βραχοτεμάχιο, μικρότερο του 0.5 m3, αποκολλήθηκε από ύψος 80 μέτρων περίπου, πάνω από τη βάση του πρανούς, από όπου διερχόταν το πεζοπορικό μονοπάτι, αναπήδησε τουλάχιστον δύο φορές, κατά την πτώση του, σε χαμηλότερες προεξοχές του πρανούς, με συνέπεια, αφενός την αύξηση της κινητικής του ενέργειας κι αφετέρου τον διαμελισμό του σε μικρότερα τεμάχια, ένα δε τεμάχιο αυτού, έπληξε θανάσιμα την διερχόμενη πεζή Π. Τ. του Κ., προκαλώντας της κακώσεις κεφαλής, θώρακος, δεξιού άνω και κάτω άκρου, εκ των οποίων τραυμάτων, ως μόνης ενεργού αιτίας, επήλθε ο θάνατος της. Ο κατηγορούμενος είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να παρεμποδίσει την επέλευση του πιο αποτελέσματος, δηλαδή τον θάνατο της Π. Τ., η οποία απορρέει από τον νόμο, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 58 παρ. 1 και 2, 65 παρ. 1, 73 και 83 Ν. 3852/2010, 5, 16, 20, 56 παρ. 2, 3, 4 του Ν. 998/1979, άρθρο μόνο παρ. 4, 5 της Υ.Α. 66102/970/23-2-1995 και Π.Δ. 437/1981 και από την εγγυητική θέση αυτού απέναντι στην ασφάλεια της ζωής και της υγείας των επισκεπτών του προαναφερόμενου υπαίθριου χώρου δασικής αναψυχής”.
Με τις παραδοχές αυτές, οι οποίες διαλαμβάνονται στο σκεπτικό, σε συνδυασμό με όσα αναφέρονται στο διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης, που παραδεκτά αλληλοσυμπληρώνονται, το Δικαστήριο της ουσίας δεν διέλαβε στην εν λόγω απόφασή του την απαιτούμενη από τις προαναφερόμενες διατάξεις του Συντάγματος και του ΚΠοινΔ ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογία, ενώ παράλληλα στέρησε αυτή (απόφαση) νόμιμης βάσης, αφού υπάρχουν σ’ αυτή ασάφειες, ελλείψεις και αντιφάσεις, που καθιστούν ανέφικτο τον αναιρετικό έλεγχο για την ορθή ή μη εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 302 και 15 του ΠΚ. Ειδικότερα : 1) Η προσβαλλόμενη απόφαση, ενώ, στο διατακτικό της δέχεται, ότι ο δεύτερος κατηγορούμενος, ήδη αναιρεσείων, ως Δασάρχης …, αν και ήταν υπεύθυνος, για τη συντήρηση, την οροσήμανση και τη λήψη μέτρων προστασίας, προς αποτροπή του κινδύνου κατολίσθησης βράχων, στον ανωτέρω αναφερόμενο, υπαίθριο χώρο δασικής αναψυχής, α) δεν έλαβε τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας του χώρου, προς αποφυγή του κινδύνου αποκόλλησης και κατολίσθησης βράχων του πρανούς, β) δεν εκτέλεσε τα αναγκαία τεχνικά έργα, για τη συντήρηση του πεζοπορικού μονοπατιού και την εξασφάλιση της ασφαλούς διέλευσης και παραμονής των εισερχομένων επισκεπτών, εντός του προπεριγραφόμενου χώρου, βάσει περιοδικά συντασσομένων μελετών, και γ) δεν τοποθέτησε προειδοποιητικές πινακίδες αναγγελίας κινδύνου πτώσεως βράχων και ρυθμιστικές πινακίδες απαγόρευσης εισόδου των επισκεπτών στην ευρύτερη περιοχή, καθώς η είσοδος και η περιήγηση των επισκεπτών, εντός του ως άνω υπαίθριου χώρου δασικής αναψυχής, ήταν επικίνδυνη, λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας του εδάφους και της αυξημένης πιθανότητας να εκδηλωθούν κατολισθήσεις βράχων, στο σκεπτικό αυτής δέχεται ως μοναδική αποδειχθείσα και παραβιασθείσα νομική υποχρέωση από τον δεύτερο κατηγορούμενο και ήδη αναιρεσείοντα, κατά την έννοια του άρθρου 15§ 1 του ΠΚ, την υποχρέωσή του, υπό την ιδιότητά του, ως Δασάρχη …, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 20§ 1 του Ν. 998/1979, να τοποθετήσει, στον ανωτέρω υπαίθριο χώρο, δασικής αναψυχής, ενημερωτικές για τους επισκέπτες πινακίδες, προειδοποιητικές του υφιστάμενου κινδύνου κατολισθήσεων. 2) Δεν διαλαμβάνονται στο σκεπτικό της προσβαλλόμενης απόφασης πραγματικά περιστατικά, που να στοιχειοθετούν τον αιτιώδη σύνδεσμο, μεταξύ της ανωτέρω αποδειχθείσας, κατά τις παραδοχές της προσβαλλόμενης, αμελούς παράλειψης του κατηγορουμένου, ήδη αναιρεσείοντος, να τοποθετήσει προειδοποιητικές πινακίδες υφιστάμενου κινδύνου από κατολισθήσεις και του επελθόντος αξιόποινου αποτελέσματος, του θανάσιμου τραυματισμού της Π. Τ.. Συγκεκριμένα, αν και η προσβαλλόμενη απόφαση δέχεται, ότι, κατά τη διάρκεια επίσκεψης της Π. Τ., στον υπαίθριο χώρο δασικής αναψυχής, που βρίσκεται στην περιοχή Πολυλίμνιο της τοπικής κοινότητας Χαραυγής Μεσσηνίας, κατά τη στιγμή, που αυτή βρισκόταν εντός του φαραγγιού και λίγο ψηλότερα, από τη λίμνη “του Ιταλού”, αποκολλήθηκε και κατέπεσε, από ύψος 80 μέτρων, περίπου, πάνω από τη βάση του πρανούς, από όπου διερχόταν το πεζοπορικό μονοπάτι, ένα τεμάχιο βράχου, μικρότερο του 0,5 m3, το οποίο, αφού αναπήδησε, τουλάχιστον δύο φορές, σε χαμηλότερες προεξοχές του πρανούς, γεγονός, που είχε, ως αποτέλεσμα, την αύξηση της ταχύτητας πτώσης του και το διαμελισμό τους, σε μικρότερα τεμάχια, ένα τεμάχιο, από τα καταπεσόντα τεμάχια βράχου, έπληξε τη διερχόμενη, Π. Τ., προκαλώντας, σ’ αυτήν, κακώσεις κεφαλής, θώρακος και δεξιού άνω και κάτω άκρου, συνεπεία των οποίων, ως μόνων ενεργών αιτιών, επήλθε ο θάνατός της, δεν αιτιολογεί, με παράθεση συγκεκριμένων πραγματικών περιστατικών, τον λόγο, για τον οποίο η παράλειψη της τοποθέτησης στον ανωτέρω υπαίθριο χώρο δασικής αναψυχής, ενημερωτικών για τους επισκέπτες πινακίδων, προειδοποιητικών του υφιστάμενου, στο χώρο αυτό, κινδύνου κατολισθήσεων, θα ήταν ικανή, με μεγάλη πιθανότητα, η οποία να εγγίζει τα όρια της βεβαιότητας, να αποτρέψει το επελθόν παράνομο αποτέλεσμα του θανάσιμου τραυματισμού της Π. Τ.. 3) Στο διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης ενώ αρχικά θεμελιώνεται η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του δεύτερου κατηγορούμενου, ήδη αναιρεσείοντος, να αποτρέψει το επελθόν αποτέλεσμα του θανάσιμου τραυματισμού της Π. Τ., επί τη βάσει των διατάξεων των άρθρων 5, 16, 20, 56 παρ. 2, 3, 4 του Ν. 998/1979, των παραγράφων 4 και 5 του άρθρου μόνου της υπ’ αριθμό 66102/970/23-2-1995 Απόφασης του Υπουργού Γεωργίας και του ΠΔ 437/1981 και στην ιδιότητα του τελευταίου ως Δασάρχη …, στη συνέχεια αντιφατικά, προς τα ανωτέρω, εκτίθεται ότι “o κατηγορούμενος είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να παρεμποδίσει την επέλευση του πιο αποτελέσματος, δηλαδή τον θάνατο της Π. Τ., η οποία απορρέει από τον νόμο, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 58 παρ. 1 και 2, 65 παρ. 1, 73 και 83 του Ν. 3852/2010 …. και από την εγγυητική θέση αυτού απέναντι στην ασφάλεια της ζωής και της υγείας των επισκεπτών του προαναφερόμενου υπαίθριου χώρου δασικής αναψυχής”. Η αντιφατικότητα συνίσταται στο ότι οι διατάξεις των άρθρων 58 παρ. 1 και 2, 65 παρ. 1, 73 και 83 Ν. 3852/2010, αναφέρονται σε αρμοδιότητες και υποχρεώσεις των Δημάρχων, του Δημοτικού Συμβουλίου, της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής (ΕΠΖ) και του Συμβουλίου Κοινότητας. Αποτέλεσμα των αντιφατικών αυτών παραδοχών της προσβαλλόμενης απόφασης είναι να μην προκύπτει, με σαφήνεια, αν η υποχρέωση λήψης των κατάλληλων μέτρων προστασίας εντάσσεται στον κύκλο των υπηρεσιακών καθηκόντων των οργάνων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή στα υπηρεσιακά καθήκοντα του δεύτερου κατηγορουμένου, Δασάρχη Καλαμάτας. Επομένως, η αιτιολογία της προσβαλλόμενης είναι ασαφής, ελλιπής και με λογικά κενά, και στερείται νόμιμης βάσης αφού είναι ανέφικτος ο έλεγχος της ορθής ή μη εφαρμογής του νόμου. Κατά συνέπεια, οι από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ και Ε’ του ΚΠοινΔ, πρώτος και δεύτερος λόγοι της αίτησης αναίρεσης, κατά τα οικεία σκέλη τους, με τους οποίους πλήττεται η προσβαλλόμενη απόφαση για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας ως προς την περί ενοχής του αναιρεσείοντος κρίση του Δικαστηρίου της ουσίας και για εσφαλμένη εφαρμογή και ερμηνεία των ουσιαστικών ποινικών διατάξεων, που εφαρμόστηκαν, είναι βάσιμοι. Κατ’ ακολουθίαν αυτών και, αφού παρέλκει πλέον, ως αλυσιτελής, η έρευνα των υπόλοιπων λόγων του αναιρετηρίου, πρέπει, κατά παραδοχή των ως άνω λόγων της υπό κρίση αίτησης αναίρεσης, να αναιρεθεί στο σύνολο της η αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συγκροτούμενο από άλλους Δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως, δεδομένου ότι η συγκρότησή του από άλλους Δικαστές είναι εφικτή (άρθρο 519 ΚΠοινΔ).
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αναιρεί την απόφαση 6/25-1-2023 του Πενταμελούς Εφετείου Καλαμάτας.
Παραπέμπει την υπόθεση για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, που την εξέδωσε, συγκροτούμενο από άλλους Δικαστές, εκτός από εκείνους, οι οποίοι είχαν δικάσει προηγουμένως.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 9 Ιανουαρίου 2024.
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 6 Φεβρουαρίου 2024.
Η ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Πηγή :
