Η εκτέλεση έλαβε χώρα στο μοναδικό ακίνητο και πρώτη κατοικίας της ανακόπτουσας, για ποσό απαίτησης υποπολλαπλάσιας αξίας εκείνης του προς εκπλειστηρίαση ακινήτου, ενώ εκκρεμούσε σε πρώτο βαθμό αίτηση προς ρύθμιση των οφειλών της
Δεκτή έγινε ανακοπή κατά πλειστηριασμού λόγω καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος εκ μέρους της επισπεύδουσας την αναγκαστική εκτέλεση (ΜΠΑ 3003/2025).
Το δικαστήριο έλαβε υπόψη του ότι η ένδικη αναγκαστική εκτέλεση έλαβε χώρα στο μοναδικό ακίνητο της ανακόπτουσας, το οποίο αποτελούσε και την πρώτη κατοικία της ίδιας και της οικογένειάς της, για ποσό απαίτησης υποπολλαπλάσιας αξίας εκείνης του προς εκπλειστηρίαση ακινήτου, ενώ εκκρεμούσε σε πρώτο βαθμό αίτηση της ανακόπτουσας για τη ρύθμιση των οφειλών της, συμπεριλαμβανομένης της ένδικης απαίτησης.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με το σκεπτικό του δικαστηρίου, οι πράξεις κατάσχεσης και πλειστηριασμού περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας υπό στενή έννοια, όταν εμφανίζονται ως μέτρα εξαιρετικής σκληρότητας για τον συγκεκριμένο οφειλέτη, τα οποία υπερβαίνουν τα ανεκτά όρια της θυσίας του, ενώ ταυτόχρονα η απαίτηση που εκτελείται είναι μικρής αξίας και, συνεπώς, είναι έκδηλη η μεγάλη δυσαναλογία μεταξύ του μέσου εκτέλεσης και του σκοπού για τον οποίον αυτό επιβάλλεται. Μάλιστα, η ακυρότητα των εν λόγω πράξεων εκτελέσεως επέρχεται έστω και αν δεν υπάρχουν άλλα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη, τα οποία θα μπορούσαν να κατασχεθούν.
Οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί, αλλά και οι διάδοχοί τους, επιβάλλεται να προστατεύουν τα συμφέροντα των οφειλετών τους, ώστε να αποφεύγονται υπέρμετρα επαχθείς γι’ αυτούς συνέπειες. Η άσκηση των δικαιωμάτων τους θα πρέπει να κυριαρχείται από τις αρχές της καλόπιστης και σύμφωνης με τα χρηστά συναλλακτικά ήθη εκπλήρωσης των οφειλόμενων παροχών και να αποφεύγεται, αντίστοιχα, κάθε κατάχρηση στη συμπεριφορά τους. Έτσι, η καλόπιστη από την πλευρά τους συμπεριφορά επιβάλλει να ανεχθούν μια εύλογη καθυστέρηση στην εκπλήρωση της παροχής του οφειλέτη, ιδίως όταν η επιδίωξη της άμεσης εκπλήρωσης της παροχής του πρόκειται να οδηγήσει σε πλήρη οικονομική καταστροφή του, χωρίς ουσιαστικό κέρδος για τις ίδιες.
Αναφορικά με το ζήτημα της προστασίας της πρώτης κατοικίας, το δικαστήριο επεσήμανε ότι καταληκτική ημερομηνία για την υποβολή αιτήματος εξαίρεσης της κύριας κατοικίας υπερχρεωμένου οφειλέτη από την αναγκαστική ρευστοποίηση, καθώς και για τη διάσωση αυτής από το Δικαστήριο, στα πλαίσια της ρύθμισης του χρέους του κατ’ άρθρο 9 παρ. 2 του Ν. 3869/2020, υπήρξε η 28η.02.2019. Η κατάργηση, όμως, των παρ. 2 έως 4 του άρθρου 9 με το άρθρο 1 του Ν. 4592/1019 τερμάτισε το καθεστώς της οργανωμένης προστασίας της κύριας κατοικίας, όχι, ωστόσο, και τη δυνατότητα εξαίρεσης της τελευταίας από τη ρευστοποίηση.
Κατά το σκεπτικό του δικαστηρίου, η ρύθμιση των χρεών κατά το Ν. 3869/2010 είναι εκδήλωση της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου που αποβλέπει στην επανένταξη του υπερχρεωμένου οφειλέτη στην κοινωνική και οικονομική ζωή και στην αποκατάσταση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης του οφειλέτη και της οικογενείας του. Σκοπό έχει να επιτρέψει μία νέα αρχή για τον υπερχρεωμένο οφειλέτη, χωρίς τα ανυπέρβλητα βάρη του παρελθόντος. Στην εφαρμογή και ερμηνεία των κανόνων του Ν. 3869/2010 θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο σκοπός των εν λόγω ρυθμίσεων που κατατείνει στη στήριξη του αδύναμου οφειλέτη. Αν, επομένως, με την εξαίρεση της κύριας κατοικίας από τη ρευστοποίηση αποτρέπονται συνθήκες που δυσχεραίνουν την οικονομική και κοινωνική ένταξη του οφειλέτη, τότε θα πρέπει να γίνει δεκτή η συμβατότητα ενός αιτήματος εξαίρεσης με τις αρχές και τους κανόνες που διέπουν την δικαστική ρύθμιση των χρεών.
Ο συνδυασμός, λοιπόν, της κατάργησης του άρθρου 9 παρ. 2 δια της ερμηνείας του άρθρου 9 παρ. 1 δεν καταργεί την προστασία της πρώτης κατοικίας παρά δίνει στο Δικαστήριο την επιλογή είτε της βίαιης εκποίησης είτε της αξιοποίησης, η οποία προστασία στις παλαιότερες μορφές του νόμου υφίστατο ως υποχρέωση ενώ τώρα ως διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου. Η ως άνω ερμηνεία συνάδει με την συνταγματική αρχή της αναλογικότητας, αφού υπολογίζει το πραγματικό μακροπρόθεσμο οικονομικό συμφέρον των πιστωτών, οι οποίοι έτσι θα εξοφληθούν έστω μερικώς σε ορισμένη χρονική περίοδο, καθώς και το άμεσο συμφέρον του οφειλέτη στο βασικό συνταγματικώς προστατευμένο κοινωνικό και περιουσιακό δικαίωμα στην κατοικία.
Εν προκειμένω, το δικαστήριο έκρινε ότι η πληττόμενη αναγκαστική κατάσχεση του ακινήτου της ανακόπτουσας, εμπορικής αξίας 95.000,00 ευρώ και αντικειμενικής αξίας 62.010,90 ευρώ, για την ικανοποίηση απαίτησης ύψους 15.527,23 ευρώ, παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας. Το δικαστήριο διαπίστωσε, επίσης, ότι το εν λόγω ακίνητο αποτελεί την πρώτη και μοναδική κύρια κατοικία της ανακόπτουσας και της πενταμελούς οικογένειάς της, γεγονός που επιτείνει την καταχρηστικότητα, ενόσω δε εκκρεμεί ακόμη σε πρώτο βαθμό η εκδίκαση αίτησης περί υπαγωγής της ανακόπτουσας στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Ν. 3869/2010. Παρά την εκκρεμοδικία σε πρώτο βαθμό της αίτησης του αρ. 4. παρ. 1 του ν. 3869/2010 περί υπαγωγής της ανακόπτουσας στις προστατευτικές ρυθμίσεις του Ν.3869/2010 και χωρίς η καθ’ ης να αναμείνει την έκδοση οριστικής έστω απόφασης, ξεκίνησε άμεσα σε βάρος της την εκτελεστική διαδικασία και επιβλήθηκε αναγκαστική κατάσχεση στην ακίνητη περιουσία της ανακόπτουσας.
Συνεπώς, κρίθηκε πως η ενάσκηση του δικαιώματος της καθ’ ης να επισπεύσει αναγκαστική εκτέλεση προς είσπραξη της απαίτησής της έγινε καθ’ υπέρβαση των ορίων που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του δικαιώματος της και, ως τέτοια, είναι καταχρηστική, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρ. 281 ΑΚ και εντεύθεν άκυρη.
Απόσπασμα απόφασης
Σύμφωνα, όμως, με τα ανωτέρω πραγματικά περιστατικά, η ενάσκηση του δικαιώματος της καθ’ ης να επισπεύσει αναγκαστική εκτέλεση προς είσπραξη της απαίτησής της έγινε καθ’ υπέρβαση των ορίων που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη και ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του δικαιώματος της και, ως τέτοια, είναι καταχρηστική, κατά την έννοια της διάταξης του άρθρ. 281 ΑΚ και εντεύθεν άκυρη, καθόσον οι σύντομες διαδικασίες και οι ασφυκτικές προθεσμίες που εισήχθησαν στον ν. 3869/2010 με τον ν. 4745/2020 για την επίσπευση της συζήτησης των αιτήσεων ρύθμισης οφειλών του ν. 3869/2010, οι οποίες εκκρεμούσαν ενώπιον των πρωτοβάθμιων δικαστηρίων και είχαν προσδιορισθεί σε δικάσιμο μετά τις 15.6.2021, για την εκκαθάριση των πινακίων μέσω της υποχρεωτικής για τους ενδιαφερομένους υποβολής αίτησης επαναπροσδιορισμού της συζήτησης μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας προς διευκόλυνση των ενδιαφερομένων και εξοικονόμηση δαπανών και με την εφαρμογή του δικονομικού προτύπου της νέας τακτικής διαδικασίας του ν. 4335/2015 με την κάμψη της υποχρεωτικής προφορικότητας και την καθιέρωση της κατ’ εξαίρεση διαδικασίας εμμάρτυρης απόδειξης, σε συνδυασμό και με την έκδοση της υπ’ αρ. μη οριστικής απόφασης του Ειρηνοδικείου Ελευσίνας και των λοιπών περιστάσεων που μεσολάβησαν (καθόσον η αυτοτελώς προσθέτως παρεμβαίνουσα στην εν λόγω δίκη (εδώ καθ’ ης η ανακοπή), ουδέν επικαλέστηκε με τις εμπροθέσμως κατατεθείσες την … προτάσεις της περί μη προσκόμισης εκ μέρους της αιτούσας ενώπιον του Ειρηνοδικείου Ελευσίνας των εγγράφων της παρ. 2 περ. α’, β’, γ’ και δ’ του αρ. 4 του ν. 3869/2010, όπως ίσχυε κατά το χρόνο κατάθεσης της αιτήσεώς της ανακόπτουσας), να μην είναι ανεκτή η άμεση εκκίνηση της αναγκαστικής εκτέλεσης, λαμβανομένου επιπλέον υπόψη και του ύψους της οφειλής για την οποία επισπεύδεται, που ανέρχεται σε 15.527,23€, πλέον τόκων και εξόδων. Αποδείχθηκε, επιπροσθέτως, ότι η οφειλή της ανακόπτουσας, για την οποία εκδόθηκε η προαναφερόμενη διαταγή πληρωμής, συμπεριλαμβάνεται στην από … 2021 αίτησή της περί δικαστικής ρύθμισης των χρεών της κατά τις διατάξεις του Ν. 3869/2010, καθώς και στο συνυποβαλλόμενο με αυτήν σχέδιο διευθέτησης οφειλών. Όμως, ενώ η καθ’ ης γνώριζε ότι η ανακόπτουσα έχει αιτηθεί τη ρύθμιση των οφειλών της, μεταξύ των οποίων περιλαμβανόταν και αυτή για την οποία εκδόθηκε η υπ’ αρ. … διαταγή πληρωμής του Ειρηνοδικείου Αθηνών, την … ήτοι περίπου ένα έτος μετά την έκδοση της μη οριστικής αποφάσεως με αρ. του Ειρηνοδικείου Ελευσίνας, την ύπαρξη της οποίας γνώριζε πολύ καλά η καθ’ ης, καθόσον είχε ασκήσει αυτοτελή πρόσθετη παρέμβαση υπέρ της ALPHA ΒΑΝΚ Α.Ε. και είχε καταθέσει νομοτύπως κι εμπροθέσμως προτάσεις δια πληρεξουσίου δικηγόρου, κι ενώ θα μπορούσε και η ίδια ευχερώς ως επιμελέστερος διάδικος να είχε αποφύγει περαιτέρω καθυστέρηση στην έκδοση οριστικής πρωτοβάθμιας απόφασης προβαίνοντας άμεσα ήδη από το έτος 2023 σε κατάθεση Κλήσης στη Γραμματεία του Ειρηνοδικείου Ελευσίνας προκειμένου να επαναφέρει προς συζήτηση την αίτηση του αρ. 4 παρ. 1 του ν. 3869/2010 της ανακόπτουσας, αντιθέτως προέβη στην έκδοση της ανωτέρω διαταγής πληρωμής, στην επίδοση επιταγής προς πληρωμή και σε αναγκαστική κατάσχεση της κύριας και μοναδικής κατοικίας της ανακόπτουσας. Με τον τρόπο αυτόν καθίσταται η επισπευδόμενη αναγκαστική εκτέλεση μη ανεκτή σύμφωνα με τις περί δικαίου και ηθικής αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου. Ειδικότερα, η άσκηση του δικαιώματος της επισπεύδουσας – καθ’ ης κρίνεται καταχρηστική, διότι, παρά τις σύντομες πλέον διαδικασίες του ν. 3869/2010, επέλεξε να εκκινήσει άμεσα τις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης, ενώ, δεδομένου του ύψους οφειλής για το οποίο επισπεύδεται, θα έπρεπε να περιμένει την έκδοση απόφασης επί της αιτήσεώς της ανακόπτουσας τουλάχιστον σε πρώτο βαθμό. Σημειώνεται, ως προς την ήδη εκκρεμή αίτηση, ότι οφειλές ύψους 184.249,46€ με στεγαστικό δανεισμό δεν είναι υπέρμετρες σύμφωνα με τα διδάγματα της κοινής πείρας και λογικής. Εξάλλου, ακόμη κι αν η ανακόπτουσα δεν μπορούσε στην βάση των εισοδηματικών της δυνατοτήτων να αποπληρώσει τη μηνιαία δόση των 600,00€ όπως αναφέρει στην αίτησή της του ν. 3869/2010, επισημαίνεται ότι οι δαπάνες στέγασης για κάθε οικογένεια και δη πενταμελή είναι ανελαστικές. Τούτο σημαίνει πως, ανεξαρτήτως εισοδήματος, κάθε εργαζόμενος που στερείται ιδιόκτητης οικίας θα πρέπει να δαπανήσει μηνιαίως ένα ελάχιστο ποσό ως μίσθωμα. Η ανακόπτουσα, εν προκειμένω, επιλέγοντας, αντί για την καταβολή μηνιαίου μισθώματος, τον στεγαστικό δανεισμό, και δη μεριμνώντας ώστε η μηνιαία δόση των δανείων της να ανέλθει στο μικρότερο δυνατό ύψος, προέβη σε συνετή διαχείριση των οικονομικών της. Ωστόσο, δέον εν προκειμένω να επισημανθεί ότι επειδή η αμέσως ως άνω αναφερόμενη αίτηση της ανακόπτουσας κατατέθηκε στις 27.5.2021 (βλ. την ως άνω έκθεση κατάθεσης δικογράφου με αριθμό γενικό… και ειδικό …), χρόνο κατά τον οποίο, είχε παύσει η ισχύς της διάταξης του άρθρου 9 παρ. 2 του Ν. 3869/2010, καθότι μετά την τροποποίηση αυτού με το Ν. 4346/2015 προβλέφθηκε συγκεκριμένη χρονική ισχύς της εξαιρετικής αυτής ρύθμισης για τη διάσωσης της κύριας κατοικίας έως την 28η Φεβρουάριου 2019, και, ως εκ τούτου, είχε ήδη τερματιστεί το ειδικό καθεστώς της προστασίας της κύριας κατοικίας, αν η αίτησή της ευδοκιμήσει και έχει ήδη περατωθεί η διαδικασία αναγκαστικής εκτέλεσης της υπ’ αριθμ. …διαταγής πληρωμής του Ειρηνοδικείου Αθηνών, που έχει εκκινήσει η καθ’ ης η παρούσα ανακοπή, με την αναγκαστική εκποίηση του περιγραφόμενου αναλυτικώς ως άνω ακινήτου, ήτοι της οριζόντιας ιδιοκτησίας-διαμερίσματος, που χρησιμοποιείται ως κύρια κατοικία της αιτούσας και της αποθήκης του υπογείου, θα προκληθεί ουσιώδης βλάβη στα συμφέροντά της, καθώς ματαιώνεται το δικαίωμά της να υπαχθεί στο ν. 3869/2010 και να ρυθμίσει τα χρέη της (βλ. και ΜονΕφΛαρ 525/2018, ΜΠρΘεσ 4335/2023, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Ειδικότερα, καίτοι, στην εξεταζόμενη περίπτωση, κατά τα προεκτεθέντα, δεν είναι πλέον δυνατή η εξαίρεση από την εκποίηση του παραπάνω ακινήτου, εξαιτίας της παύσης της ισχύος της διάταξης του άρθρου 9 παρ. 2 του Ν. 3869/2010, πλην όμως, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην προηγηθείσα οικεία νομική σκέψη της παρούσας, θα ματαιωθεί η επιδιωκόμενη με την αίτηση του άρθρου 4 παρ. 1 του εν λόγω νόμου ρύθμιση των οφειλών της με τις ευνοϊκές διατάξεις αυτού, η οποία δύναται να επιτευχθεί με την εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 9, όπως εν προκειμένω ισχύει, δια της ρευστοποίησης των ως άνω αναγκαστικά κατασχεθέντων και εκτεθέντων σε πλειστηριασμό ακινήτων, που συνιστούν και τα μοναδικά περιουσιακά της στοιχεία, είτε δια της βίαιης εκποίησης αυτών, στα πλαίσια όμως του Ν. 3869/2010, και όχι δια αναγκαστικού πλειστηριασμού, είτε δια της αξιοποίησης και εκμετάλλευσής τους δια της παροχής ανταλλάγματος εκ μέρους της αιτούσας οφειλέτριας. Έτσι, χωρίς η επίδικη απαίτηση ουσιαστικά να κινδυνεύει, η ανακόπτουσα βρίσκεται αντιμέτωπη στο να απωλέσει σημαντικό περιουσιακό της στοιχείο, πράγμα που υπερβαίνει τα όρια της αντοχής της και αποτελεί μέτρο εξαιρετικής σκληρότητας. Εξάλλου, η καλόπιστη από την πλευρά της καθ’ ης συμπεριφορά θα επέβαλλε σε αυτήν την υποχρέωση να ανεχθεί την εύλογη καθυστέρηση και να αναμένει τουλάχιστον την έκδοση οριστικής απόφασης σε πρώτο βαθμό. Άλλωστε, η συνέχιση της αναγκαστικής εκτέλεσης οδηγεί σε οικονομική καταστροφή της ανακόπτουσας, χωρίς ουσιαστικό κέρδος για την ίδια. Κατά την έννοια αυτή, η καθ’ ης θα έπρεπε να αποφύγει την εσπευσμένη αναγκαστική εκτέλεση, με αποτέλεσμα οι παραπάνω ενέργειές της να προσλαμβάνουν καταχρηστικό χαρακτήρα. Συνεπώς, η έναρξη της αναγκαστικής εκτέλεσης, υπό τα ανωτέρω δεδομένα, και κατά τα διαλαμβανόμενα στη μείζονα σκέψη της παρούσας, καθίσταται, κατά την κρίση του παρόντος Δικαστηρίου, μη ανεκτή, επειδή συντρέχει εν προκειμένω προφανής υπέρβαση των ορίων της καλής πίστης, με έντονη την αίσθηση αδικίας που θα επιφέρει η απώλεια ακίνητης περιουσίας της ανακόπτουσας, σε σχέση με το όφελος της δικαιούχου. Τούτων δοθέντων, η ανακόπτουσα, έγγαμη με 3 ανήλικα τέκνα, εργαζόμενη τόσο η ίδια όσο και ο σύζυγός της στον ιδιωτικό τομέα, βλάπτεται δυσανάλογα, σε σχέση με την ωφέλεια της καθ’ ης, ενώ υπερβαίνει τα όρια της θυσίας του συγκεκριμένου οφειλέτη η απώλεια μέσω αναγκαστικού πλειστηριασμού ακινήτου που, αν γίνει δεκτή η αίτησή της, ενδέχεται να εκποιηθεί κατ’ αρ. 9 παρ. 1 ν. 3869/2010 ως ισχύει σήμερα, στα πλαίσια όμως του Ν. 3869/2010, και όχι δια αναγκαστικού πλειστηριασμού, είτε δια της αξιοποίησης και εκμετάλλευσής τους δια της παροχής ανταλλάγματος εκ μέρους της αιτούσας οφειλέτριας. Σύμφωνα δε με τα εκτιθέμενα στην προηγηθείσα μείζονα σκέψη της παρούσας, η καταχρηστικότητα της κατάσχεσης επιφέρει ακυρότητα της τελευταίας.
Δείτε αναλυτικά την απόφαση στο dsanet.gr.
