Μπροστά σε μεγάλες αλλαγές βρίσκεται η ΕΕ – Πρόταση για συνολική εγγύηση των καταθέσεων ανεξαρτήτως ύψους – Δημιουργείται ο θεσμός του υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης – Το ESM εξελίσσεται σε ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο
Τη νέα αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ενωσης (EMU), τις αρχές και τις δομές που θα προφυλάξουν την ευρωπαϊκή οικονομία και το ευρώ από μελλοντικές κρίσεις θέτει σε εφαρμογή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πρόκειται για μεγάλες αλλαγές που υπαγόρευσαν η αδυναμία άμεσης αντιμετώπισης της κρίσης που ξεκίνησε από τις τράπεζες και μετεξελίχθηκε σε κρίση χρέους και η ανάγκη απόσβεσης των κραδασμών από τον σεισμό που έχει προκαλέσει το Brexit.
Ως προς την EMU, αυτό που η εξουσία των Βρυξελλών αποκαλεί «νέο ευρώ», οι ιδέες είναι στο τραπέζι, η ατζέντα καθορισμένη και θα παρουσιαστούν στις αρχές Δεκεμβρίου, ενώ θα ολοκληρωθούν την 29η Μαρτίου 2019, την ημέρα του Βrexit. Ετσι το ελληνικό ζήτημα περνά σε δεύτερο πλάνο, καθώς η επίλυσή του εντάσσεται στον γενικότερο σχεδιασμό των Βρυξελλών και των ευρωπαϊκών κέντρων εξουσίας.
Οι τρεις πυλώνες
Σύμφωνα με κορυφαίες ευρωπαϊκές πηγές, οι τρεις πυλώνες του σχεδίου Γιούνκερ είναι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (που οδηγεί σε de facto απομάκρυνση του ΔΝΤ από τον ευρωπαϊκό χώρο), η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης με εγγυημένο το 100% των καταθέσεων και ο θεσμός του υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης, που θα είναι ταυτόχρονα πρόεδρος του Εurogroup και αντιπρόεδρος της Κομισιόν.
Η φιλοσοφία Γιούνκερ είναι μέχρι και τις ευρωεκλογές του 2019 να ανοίξει ένα «παράθυρο ευκαιρίας για την Ευρώπη», δεδομένου μάλιστα ότι για πρώτη φορά και οι 28 χώρες της Ενωσης βρίσκονται σε τροχιά ανάπτυξης και η ανεργία μειώνεται.
Ως εκ τούτου, απόλυτη προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον πρόεδρο Γιούνκερ είναι «να φτιάξουμε τη σκεπή του σπιτιού τώρα που δεν βρέχει» και να χτίσουμε τη «νέα ΟΝΕ, το νέο ευρώ».
Ο πρώτος πυλώνας είναι η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου που θα αποτελεί μετεξέλιξη του ESM στο ΔΝΤ των ευρωπαϊκών χωρών. Η αλλαγή αυτή είναι προετοιμασμένη, ολοκληρωμένη τεχνικά και αυτό που απαιτείται είναι η έγκριση της «μετεξέλιξης» από τα εθνικά Κοινοβούλια. Η συμμετοχή των κρατών-μελών θα γίνει με τις αναλογίες και τα κεφάλαια που ισχύουν σήμερα, κάτι που συνεπάγεται ότι τον πρώτο λόγο θα εξακολουθήσει να έχει η Γερμανία.
Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, πλέον, θα δανείζεται για να δανείζει τα μέλη του που βρίσκονται σε χρηματική ανάγκη και θα αποτελεί τον μηχανισμό στήριξης έσχατης ανάγκης για την Ενωση.
Πέραν των εγγυήσεων που θα παρέχουν τα κράτη-μέλη στο Ταμείο, θα δημιουργηθεί και ένα μεγάλο «μαξιλάρι» (buffer) ως μηχανισμός ασφαλείας για μελλοντικές κρίσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδέα αυτή ως λύση σε περιόδους κρίσης έχει ήδη σχεδιαστεί και υλοποιείται στην Ελλάδα, η οποία δημιουργεί «μαξιλάρι» 20 δισ. ευρώ από τις δόσεις του δανείου και το πλεόνασμα εν όψει της επιστροφής της χώρας στις αγορές.
Πρόσωπο-κλειδί ο mr Euro
Ο δεύτερος πυλώνας του σχεδίου είναι να δημιουργηθεί ο θεσμός του υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης – του Mr Euro -, ο οποίος θα είναι ταυτόχρονα πρόεδρος του Eurogroup και αντιπρόεδρος της Κομισιόν. Αρα θα είναι το πρόσωπο-κλειδί δεδομένου ότι θα συγκεντρώνει όχι μόνο θέσεις και αρμοδιότητες αλλά και εξουσίες στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη.
Ολες αυτές οι μεγάλες αλλαγές θα συζητηθούν στις 14 και 15 Δεκεμβρίου στη Σύνοδο Κορυφής με τη συμμετοχή όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και όχι μόνο των μελών της ευρωζώνης.
Ο τρίτος πυλώνας είναι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης με νέο στοιχείο την απόφαση έως το 2019 να υπάρξει συνολική εγγύηση των καταθέσεων ανεξαρτήτως ύψους. Σήμερα οι καταθέσεις είναι εγγυημένες για ποσά μέχρι 100.000 ευρώ το άτομο ανά τράπεζα.
Η εγγύηση των καταθέσεων από το πρώτο μέχρι το τελευταίο ευρώ είναι η μεγάλη αλλαγή που αφενός θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των καταθετών στο ευρώ και τις τράπεζες και αφετέρου θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των αγορών απέναντι στο ευρωπαϊκό τραπεζικό οικοδόμημα.
Παράλληλα με την ενδυνάμωση της ΟΝΕ και του ευρώ σε πολιτικό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται μεθοδικά ώστε να περιορίσει – αν είναι δυνατόν, να «σβήσει» – τις επιπτώσεις του Brexit όχι τόσο στην οικονομία, που δείχνει να προεξοφλεί τα γεγονότα, όσο στο επίπεδο της ευρωπαϊκής ιδέας.
Για τον λόγο αυτόν έχει αποφασιστεί να επιταχυνθεί η διεύρυνση. Το 2019 αναμένεται να ενταχθούν στο ευρώ οι χώρες που πληρούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ, με πρώτη την Κροατία.
Το σχέδιο προβλέπει στις 29 Μαρτίου 2019, ημερομηνία του Brexit, στη Σύνοδο Κορυφής που θα γίνει στο Σιμπίου της Ρουμανίας, μια πόλη στην Τρανσυλβανία, να ανακοινωθoύν τα επόμενα βήματα για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση της Σερβίας και του Μαυροβουνίου.
Σε ό,τι αφορά τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, ο πρώτος στόχος είναι να ενταχθούν στη Συμφωνία Σένγκεν έτσι ώστε να γίνει ενιαία ζώνη από τη Μαύρη Θάλασσα ως το Αιγαίο, γεγονός που θα βοηθήσει και στην ανάπτυξη της Ελλάδας.
Παράλληλα, εξελίσσονται τα πρoγράμματα οικονομικής και τεχνικής βοήθειας ώστε και οι οικονομίες αυτές να ενταχθούν στο ευρώ.
Ο στόχος του σχεδίου είναι σαφής: την ώρα που οι Βρετανοί θα φεύγουν, η Ευρώπη να μεγαλώνει.
Οι… πλανήτες και η Ελλάδα
Σε αυτή τη συγκυρία για την Ελλάδα οι Ευρωπαίοι θεωρούν μονόδρομο την ολοκλήρωση του τρίτου Μνημονίου και για πρώτη φορά μετά το 2014 θεωρούν ότι είναι εφικτός στόχος. Το πλάνο τους προβλέπει μετά την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, που μπορεί να γίνει μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, αν δεν υπάρξουν εκπλήξεις, να συζητήσουν την επόμενη ημέρα.
Το μόνο βέβαιο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία φαίνεται ότι θεωρεί «τελειωμένη υπόθεση» την παρουσία του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, δεδομένου μάλιστα ότι σε τρία χρόνια θα έχουν εξοφληθεί όλα τα δάνεια που είχε δώσει το ΔΝΤ, είναι ότι δεν θα υπάρξει τέταρτο πρόγραμμα.
Σε επίπεδο θεσμών, οι Ευρωπαίοι σημειώνουν ότι από το τρίτο πρόγραμμα τα αδιάθετα ποσά υπερβαίνουν τα 40 δισ. ευρώ και αν η Ελλάδα τηρήσει τη δέσμευσή της για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022, τότε δεν θα χρειαστεί άλλη ενίσχυση.
Τα ερωτήματα είναι πολλά:
¢ Πώς θα στηριχθεί η Ελλάδα στην πορεία της στις αγορές μετά τα Μνημόνια;
¢ Ποια θα είναι η εποπτεία μετά το πρόγραμμα;
¢ Ποιες θα είναι οι υποχρεώσεις και οι δεσμεύσεις της Ελλάδας για τη συνέχεια των μεταρρυθμίσεων;
Αφού βρεθούν οι απαντήσεις σε αυτά τα κρίσιμα ερωτήματα, τότε θα φανεί αν πρόκειται για μια «καθαρή έξοδο» από τα Μνημόνια, επιλογή που βρίσκεται στο τραπέζι, ή πρόκειται για μια άλλη κατάσταση εποπτείας, η οποία ακόμη δεν έχει προσδιοριστεί.
Αυτό που έχει συμφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ότι ο μηχανισμός εποπτείας της οικονομικής πολιτικής που θα εφαρμοστεί θα είναι ενιαίος, ο ίδιος για όλες τις χώρες-μέλη του ευρώ.
Αλλωστε, όπως επισημαίνουν ευρωπαϊκοί κύκλοι, τα χρόνια της κρίσης δημιουργήθηκαν θεσμοί και μηχανισμοί ελέγχου της δημοσιονομικής κυρίως πολιτικής, με αποτέλεσμα σήμερα κανένας υπουργός Οικονομικών να μην μπορεί να καταθέσει προϋπολογισμό αν δεν έχει προηγουμένως περάσει από το Eurogroup.
Το βασικό στοιχείο όμως είναι το πολιτικό. Σύμφωνα με τους θεσμούς, «ούτε η Ευρώπη θέλει ούτε η Ελλάδα αντέχει ένα νέο πρόγραμμα ή μια παράταση του υφιστάμενου. Αρα οι λύσεις πρέπει να αναζητηθούν αλλού».
Κρίσιμη η λύση για το χρέος
Το πιο κρίσιμο ζήτημα στη συζήτηση που θα ξεκινήσει για την επόμενη ημέρα είναι τα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Ο πρώτος σκόπελος που καλείται να περάσει η κυβέρνηση, όταν ξεκινήσει αυτή η συζήτηση, είναι η σημείωση στην απόφαση του Eurogroup ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα θα αποφασιστούν και θα ισχύσουν «αν χρειαστεί».
Ενδεχομένως κάποιες χώρες να επιμείνουν στη γραμμή η Ελλάδα να συνεχίσει με τα υψηλά πλεονάσματα, κάτι που θα είναι απογοητευτικό.
Σκοπός είναι η Ελλάδα να πετύχει μια ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους με την επιμήκυνση του χρόνου ωρίμασης των δανείων που θα πάρει από τους Ευρωπαίους – όσο πιο μακριά τόσο πιο καλά – και να διασφαλίσει ότι το κόστος εξυπηρέτησης (οι τόκοι) θα παραμείνει στα σταθερά χαμηλά επίπεδα που είναι σήμερα.
Οπως έλεγαν πηγές που έχουν την ευθύνη του ελληνικού προγράμματος, η Ελλάδα μπορεί να έχει υψηλό χρέος, αλλά έχει χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης (τόκους), αφού τα δάνεια του ESM έχουν επιτόκιο μόλις 0,5%.
Η ουσία είναι ότι η συζήτηση αυτή και τα μέτρα που θα αποφασιστούν για τη ρύθμιση του χρέους αφορούν δύο γενιές μπροστά, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, και οι Βρυξέλλες θα επιθυμούσαν η λύση που θα προταθεί από την Ελλάδα να έχει ευρύτερη πολιτική συναίνεση και να μην υποστηρίζεται μόνο από την κυβέρνηση.
«Πριν από τα μπάνια του λαού η συμφωνία»
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ελλάδα ύστερα από οκτώ χρόνια μνημονίων θα εξακολουθεί να έχει διαρθρωτικά προβλήματα και θα χρειάζεται πολλή δουλειά για τη συνέχεια. Ομως πριν από τα μπάνια του λαού, ιδανικά τον Μάιο ή το αργότερο τον Ιούνιο, θα πρέπει να έχει κλείσει η τέταρτη αξιολόγηση με την πολιτική συμφωνία για την επόμενη μέρα».
Αυτό είναι το μήνυμα των τεχνοκρατών των Βρυξελλών που παρακολουθούν την υλοποίηση του τρίτου μνημονίου. Οπως τονίζουν, ο χρόνος για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης δεν είναι απεριόριστος. Το τελευταίο σενάριο προβλέπει επίτευξη συμφωνίας σε τεχνικό επίπεδο – το γνωστό Staff Level Agreement – στο Eurogroup της 4ης Δεκεμβρίου και ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης στην επόμενη συνεδρίαση στις 22 Ιανουαρίου.
Σημεία-κλειδιά
Μέχρι σήμερα, περίπου 30 από τα 101 προαπαιτούμενα έχουν υλοποιηθεί, αρκετά βρίσκονται σε ώριμο στάδιο, αλλά τα μεγάλα ερωτήματα και οι ουσιαστικές δυσκολίες εντοπίζονται σε δύο κρίσιμα μέτωπα: στην άμεση ενεργοποίηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών από τις τράπεζες και στο κλείσιμο του φακέλου «ΔΕΗ».
«Αν δεν λυθεί το θέμα των κόκκινων δανείων, ένας ρυθμός ανάπτυξης της τάξεως του 2% μπορεί να επιτευχθεί το 2018, αλλά δεν θα υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη στη συνέχεια» παρατηρεί ευρωπαϊκή πηγή, ανάγοντας τόσο τη ΔΕΗ όσο και τους πλειστηριασμούς σε σημεία-κλειδιά για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης.
Η «υβριδική λύση»
«Πριν από τα μπάνια του λαού, ιδανικά τον Μάιο, τον Ιούνιο θα πρέπει να έχει κλείσει η τέταρτη αξιολόγηση με την πολιτική συμφωνία για την επόμενη ημέρα» τονίζουν οι ίδιες πηγές.
Η λεγόμενη «υβριδική λύση», όπως περιγράφουν στις Βρυξέλλες το πακέτο με τις υποχρεώσεις της Ελλάδας για την επόμενη ημέρα και τη μορφή εποπτείας που θα ασκείται, περιλαμβάνει σειρά δεσμεύσεων για:
1Σεβασμό των συμφωνηθέντων στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ ως και το 2022 και 2% του ΑΕΠ ως το 2060.
2 Συνέχιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων χωρίς πισωγυρίσματα και κυρίως χωρίς ακύρωση κρίσιμων αλλαγών που έχουν συντελεστεί στα χρόνια των μνημονίων, όπως στην αγορά εργασίας.
3Συνέχεια και ολοκλήρωση ιδιωτικοποιήσεων.
4Στρατηγική ανάπτυξης υποστηριζόμενη από τεχνική και οικονομική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Απαιτείται ένα ισχυρό μεταμνημονιακό πλαίσιο για τη συνέχεια των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα» σημειώνουν οι ίδιες πηγές και τονίζουν ότι τελευταίος κριτής για την πορεία του ελληνικού προγράμματος και της ελληνικής οικονομίας θα είναι οι αγορές.
«Απαιτείται ένα ισχυρό μεταμνημονιακό πλαίσιο για τη συνέχεια των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα» σημειώνουν οι ίδιες πηγές και τονίζουν ότι τελευταίος κριτής για την πορεία του ελληνικού προγράμματος και της ελληνικής οικονομίας θα είναι οι αγορές.
