Ένας πόλεμος που δεν τελειώνει, εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, εκατομμύρια πρόσφυγες, μια χώρα συντρίμμια
Πρόσωπα παιδιών και ενηλίκων γεμάτα αίμα και σκόνη, απελπισία και πόνο. Παιδιά και ενήλικες πνιγμένοι στα νερά της Μεσογείου, σοροί που ανασύρονται μέσα από τα συντρίμμια ισοπεδωμένων πόλεων που άλλοτε έσφυζαν από ζωή. Εικόνες φρίκης που έρχονται σχεδόν καθημερινά από τη Συρία, προκαλώντας ρίγη και οργή. Τι έκαναν αυτοί οι άνθρωποι και πληρώνουν αυτό το ασύλληπτο τίμημα;
Τον φετινό Μάρτιο ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία μπαίνει στο όγδοο έτος του. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 450.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από τον καταστροφικό πόλεμο, που προκάλεσε και μία από τις μεγαλύτερες προσφυγικές κρίσεις στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας. Εκατομμύρια άνθρωποι που αναγκάστηκαν να εκτοπιστούν από τις εστίες τους λόγω των σφοδρών μαχών και βομβαρδισμών που προκαλούσαν καθημερινά τον θάνατο.
Πρόσφυγες από μια χώρα που δεν ήταν πλούσια, δεν ήταν όμως και φτωχή, αφού η Παγκόσμια Τράπεζα την κατέτασσε στις χώρες χαμηλομεσαίου εισοδήματος. Το 2007 -τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν στοιχεία-, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ των Σύρων ήταν 1.850 δολάρια, ενώ την ίδια χρονιά στην Αίγυπτο ήταν 1.620 δολάρια, σύμφωνα με δημοσίευμα του Independent. Ένας λαός 20 περίπου εκατομμυρίων, λαός φιλόξενος, με τεράστια ιστορία και πολιτισμό.
Μέχρι που βρέθηκαν στη μέση ενός φαινομενικά ατελείωτου πολέμου με πολλά μέτωπα, ενός πολέμου που χαρακτηρίζεται εμφύλιος, είναι όμως περισσότερο διεθνής από ποτέ, καθώς πέρα από τα εσωτερικά αντιμαχόμενα μέτωπα, μεγάλοι παίκτες της διεθνούς πολιτικής σκηνής εμπλέκονται ενεργά ή μη σε αυτόν.
Η Ρωσία θέλει τη διατήρηση μιας φιλικής προς αυτήν κυβέρνησης στη Δαμασκό και μια στρατιωτική παρουσία στη Μεσόγειο, προωθώντας παράλληλα τον εαυτό της ως παγκόσμιο παίκτη δύναμης ενάντια στις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ φαίνονται αποφασισμένες να διατηρήσουν έδαφος στη Συρία για να αποτρέψουν την αναζωπύρωση τρομοκρατικών ομάδων και να εμποδίσουν τα σχέδια του Ιράν να επεκτείνει την επιρροή του στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Ισραήλ μοιράζεται τον ίδιο στόχο με τις ΗΠΑ, να αντιμετωπίσει το Ιράν, ιδιαίτερα στα σύνορά του με τη Συρία. Η Τουρκία δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί την εδραίωση μιας κουρδικής πολιτοφυλακής που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ.
Πέρα βέβαια από τα γεωπολιτικά αίτια, στο επίκεντρο της σύγκρουσης βρίσκονται και οικονομικές αιτίες. Αναλυτές διατυπώνουν εκτιμήσεις για μια αντιπαράθεση γιγάντων για τον ενεργειακό πλούτο (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) της ευρύτερης περιοχής. Το ξέσπασμα της Αραβικής Άνοιξης και η αναταραχή που προκλήθηκε στη χώρα εκτιμάται πως ματαίωσε σχέδια και συμφωνίες τεράστιας αξίας μεταξύ κυβερνήσεων, ενώ έδωσε το έδαφος σε άλλες χώρες να προωθήσουν τα δικά τους διαφορετικά σχέδια.
Όλα ξεκίνησαν το 2011, όταν η ορμή της Αραβικής Άνοιξης παρέσυρε και τη Συρία. Η έλλειψη ελευθεριών και τα οικονομικά προβλήματα πυροδότησαν διαδηλώσεις με κύριο αίτημα περισσότερη δημοκρατία. Τον Μάρτιο εκείνου του έτους οι διαδηλώσεις παρέμεναν ειρηνικές, μέχρι που μια ομάδα αγοριών συνελήφθη και βασανίστηκε για ένα γκράφιτι υπέρ της Αραβικής Άνοιξης. Ένας από τους συλληφθέντες, ένα 13χρονο αγόρι έχασε τη ζωή από τον άγριο ξυλοδαρμό. Η απάντηση της κυβέρνησης Άσαντ στις κινητοποιήσεις που ακολούθησαν ήταν βίαιη. Τον Ιούλιο του 2011, στρατιωτικοί αποσχίστηκαν από τον συριακό στρατό ανακοίνωσαν τη δημιουργία του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, μια ομάδα ανταρτών με στόχο την καθαίρεση του προέδρου Άσαντ. Ήταν η αρχή του εμφυλίου πολέμου της Συρίας.
Έπειτα από σχεδόν επτά χρόνια πολέμου, καθώς το 2017 έφτανε στο τέλος, υπήρχε η εντύπωση πως η κατάσταση βελτιωνόταν στην ταραγμένη χώρα, με το Ισλαμικό Κράτος να χάνει σημαντικό μέρος των εδαφών του και τις δυνάμεις του Μπασάρ αλ Άσαντ και των ανταρτών που μάχονται για την πτώση του προέδρου της χώρας να έχουν σταματήσει σε κάποιο βαθμό τις εχθροπραξίες. Η Ρωσία, που είχε επέμβει υπέρ του σύρου προέδρου, έφτασε μάλιστα στο σημείο να ανακοινώσει το τέλος των στρατιωτικών επιχειρήσεων και την επιστροφή των στρατιωτών της.
Σήμερα, όμως, παρατηρείται μια αναζωπύρωση του πολέμου στη Συρία. Το καθεστώς Άσαντ μάχεται και πάλι τους αντάρτες, η Τουρκία έχει στείλει στρατεύματα στα σύνορά της εναντίον των κουρδικών δυνάμεων. Πληροφορίες ανέφεραν ότι Ρώσοι που πολεμούσαν ως μισθοφόροι με τις κυβερνητικές δυνάμεις σκοτώθηκαν από αμερικανικές επιθέσεις. Η ένταση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ με επίκεντρο τη Συρία έχει κλιμακωθεί.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Μέρος της κλιμάκωσης στη σύρραξη στη Συρία αποδίδεται στην κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους και τον ανταγωνισμό για κυριαρχία επί των εδαφών που είχε υπό τον έλεγχό της η τζιχαντιστική οργάνωση. Τον Οκτώβριο, η Ράκα, πρωτεύουσα του χαλιφάτου, έπεσε στα χέρια των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, μια ομάδα υπό την ηγεσία Κούρδων που εκτιμάται ότι έχει χρησιμοποιηθεί από τις ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του ISIS. Με στόχο την επανάκτηση των εδαφών που κατείχε το Ισλαμικό Κράτος, το καθεστώς Άσαντ συμφώνησε σε μια εκεχειρία με τους αντάρτες. Μέχρι τον Δεκέμβριο είχε τον έλεγχο των εδαφών δυτικά του Ευφράτη, με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις να ελέγχουν τα εδάφη στα ανατολικά.
Η ηρεμία κράτησε όμως λίγο, καθώς ξεκίνησαν και πάλι οι επιθέσεις κατά των ανταρτών με αποκορύφωμα τον θανατηφόρο βομβαρδισμό της Ανατολικής Γούτα, κοντά στη Δαμασκό, τον Φεβρουάριο.
Η κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους είχε επιπτώσεις και στη συμπεριφορά των ξένων δυνάμεων που θέλουν να έχουν τον δικό τους λόγο στο μέλλον της Συρίας. Τον Ιανουάριο, ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον δήλωσε πως οι αμερικανικές δυνάμεις θα παραμείνουν στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους περιοχές της Συρίας μέχρι το Ισλαμικό Κράτος να μην αποτελεί πλέον απειλή και μια πολιτική λύση θα έχει βρεθεί. Γεγονός που εξόργισε την Τουρκία, σύμμαχο του ΝΑΤΟ, που θεωρεί τους Κούρδους του YPG ως τρομοκράτες.
Λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση του Τίλερσον, ο τουρκικός στρατός εισέβαλε στο Αφρίν, μια περιοχή ελεγχόμενη από το YPG. Η παραμονή των ΗΠΑ στη Συρία δεν αρέσει ούτε στη Ρωσία, πού στήριξε την τουρκική εισβολή στο Αφρίν. Την ίδια ώρα, η επιρροή του Ιράν στην περιοχή φαίνεται να αυξάνεται. Τα χειρότερα στην περιοχή ενδέχεται να μην έχουν έρθει ακόμη… Παρόλο που καμία πλευρά δεν φαίνεται να θέλει έναν πόλεμο, πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν φόβους ότι μια μεγαλύτερη σύρραξη είναι κοντά, με τους πολίτες της να πληρώνουν το βαρύ τίμημα του αίματος και της ξενιτιάς.
