Από τις 5 Νοεμβρίου βρίσκονται σε ισχύ οι νέες κυρώσεις των ΗΠΑ για εξαγωγές πετρελαίου από το Ιράν. Ωστόσο, για την Κίνα, την Ταϊβάν, την Ινδία, την Ιταλία, την Τουρκία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και την Ελλάδα προβλέπονται εξαιρέσεις για ένα διάστημα 180 ημερών.
Στόχος του αμερικανικού εμπάργκο κατά του Ιράν είναι να στερήσει τη χώρα από τη σημαντικότερη πηγή εσόδων της, πλήττοντας την οικονομία της. Από την άλλη πρέπει να υπάρξει μέριμνα για σταθερή τροφοδοσία της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου προκειμένου να αποτραπεί η πιθανότητα δραματικής υπερτίμησης του μαύρου χρυσού λόγω ελλείψεων. Η διατήρηση της ισορροπίας είναι λεπτή υπόθεση για την Ουάσιγκτον. Η κυβέρνηση Τραμπ ποντάρει στη Σαουδική Αραβία, παραδοσιακό εχθρό του Ιράν. Το Ριάντ θα μπορούσε διευρύνοντας μαζικά την παραγωγή του να διατηρήσει σταθερή την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου.
Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο απέδωσε τις εξαιρέσεις που ισχύουν για οκτώ χώρες σε «ειδικές συνθήκες», ωστόσο παρέλειψε να διευκρινίσει ποιες είναι αυτές οι συνθήκες. Σύμφωνα με τον Όιγκεν Βάινμπεργ, διευθυντή του τμήματος αναλύσεων φυσικών πόρων στην Commerzbank, η επιλογή των οκτώ προαναφερθέντων χωρών δεν είναι καθόλου τυχαία, δεδομένου ότι πρόκειται για «τους οκτώ μεγαλύτερους εισαγωγείς ιρανικού πετρελαίου», λέει.
Πολιτικοί και ενεργειακοί παράγοντες
Η προσθήκη της Ιταλίας στη λίστα των εξαιρεθέντων αποτελεί ένδειξη της εγγύτητας ανάμεσα στις κυβερνήσεις σε Ρώμη και Ουάσιγκτον. Ο ιταλός πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε έχει επανειλημμένα μιλήσει με κολακευτικά λόγια για την οικονομική πολιτική του αμερικανικού προέδρου και παρουσίασε την Ιταλία ως «προνομιούχο συνομιλητή» της Ουάσιγκτον στην Ευρώπη. Η δυνατότητα της Ιταλίας να συνεχίσει να αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο ενδέχεται βεβαίως να οξύνει ακόμη περισσότερο της διαμάχη της Ρώμης με τις Βρυξέλλες για τον ιταλικό προϋπολογισμό, δεδομένου ότι η ΕΕ και τα μέλη της (εκτός Ιταλίας και Ελλάδας) δεν εξαιρέθηκε από τις αμερικανικές κυρώσεις.
Σε ερώτηση της DW, ο ιταλικός ενεργειακός όμιλος Eni, επισήμανε σε γραπτή της απάντηση ότι δεν δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στο Ιράν και ως εκ τούτου είναι περιορισμένη η επίδραση των αμερικανικών κυρώσεων και της απόφασης να εξαιρεθεί προσωρινά η Ιταλίας από αυτές. Πάντως, η Eni πρόσθεσε ότι προβαίνει σε αναλύσεις προκειμένου να διαπιστώσει εάν το ιρανικό πετρέλαιο είναι συμφέρον για να διασφαλιστεί μεγαλύτερη ευελιξία του συστήματος τροφοδοσίας πετρελαίου.
Στην ερώτηση γιατί εξαιρέθηκε η Ελλάδα μια απάντηση θα μπορούσε να είναι κάλλιστα τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο. Κοιτάσματα που αποτελούν ευκαιρία για το Ισραήλ να καταστεί πιο ανεξάρτητο στον ενεργειακό τομέα και ενδεχομένως να το βοηθήσουν να εξελιχθεί σε σημαντικό εξαγωγέα φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν προς το συμφέρον και των ΗΠΑ, του σημαντικότερου εταίρου του Ισραήλ σήμερα.
Ο ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Γιουβάλ Στάινιτς προσδοκά ότι στις αρχές του 2019 θα υπάρξει συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου East Med Gas Pipeline, ο οποίος θα έχει μήκος 2.000 χλμ. και πρόκειται να μεταφέρει μεταξύ 9 και 12 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, συνδέοντας το Ισραήλ με την Κύπρο, την Ιταλία και την Ελλάδα. Πίσω από το έργο βρίσκονται η ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Αερίου) και ο ιταλικός ενεργειακός όμιλος Edison.
Θα φέρουν αποτέλεσμα οι νέες κυρώσεις;
Ο Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ) θα παρακολουθεί στο εξής στενά κατά πόσο μειώνεται πράγματι η παραγωγή ιρανικού πετρελαίου. Τίθεται το ερώτημα κατά πόσο οι πωλήσεις του πετρελαίου -όπως και μετά τις κυρώσεις που είχαν επιβληθεί το 2008 κατά της Τεχεράνης- θα εξακολουθήσουν να γίνονται στη μαύρη αγορά ή εάν οι επιχειρήσεις θα σεβαστούν τις απαγορεύσεις φοβούμενες την επιβολή αυστηρών προστίμων.
Επιπλέον, διερωτάται κανείς πώς θα ταυτοποιούνται πιθανοί αγοραστές ιρανικού πετρελαίου ώστε να τους επιβάλλονται οι προβλεπόμενες ποινές. Στο Ενεργειακό Χρηματιστήριο που άνοιξε τον Οκτώβριο στο Ιράν, το ίδιο το κράτος εμφανίζεται ως αγοραστής πετρελαίου.
Με τη δέσμευση ότι οι αγοραστές και τελικοί αποδέκτες θα μείνουν ανώνυμοι, η Τεχεράνη ψάχνει τρόπο να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις. Οι κυρώσεις της Ουάσιγκτον ενδέχεται πάντως να επιφέρουν το αντίθετο από το προσδοκώμενο αποτέλεσμα σε πολιτικό επίπεδο και αυτό διότι οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα είχαν μάλλον ενισχύσει στο παρελθόν το μέτωπο των σκληροπυρηνικών στην Τεχεράνη.
