Οι εργαζόμενοι των αναδυόμενων χωρών έχουν ωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση αλλά όχι και αυτοί των πλούσιων χωρών. Η απατηλή λύση του προστατευτισμού και ο κρίσιμος ρόλος της εκπαίδευσης. Ποιες πολιτικές πρέπει να εφαρμόσουν οι δυτικές κυβερνήσεις.
H εισοδηματική ανισότητα έχει αυξηθεί δραματικά στο εσωτερικό των περισσότερων κρατών σε όλο τον κόσμο τα τελευταία 40 χρόνια, αλλά η ανισότητα μεταξύ των κρατών – η παγκόσμια ανισότητα – έχει συρρικνωθεί.
Τούτο αποτελεί σύμφωνα με τον Μπράνκο Μιλάνοβιτς το μεγάλο παράδοξο της ανισότητας: Για πρώτη φορά τα τελευταία 200 χρόνια, η ανισότητα μεταξύ των πολιτών της υφηλίου συρρικνώνεται και αυτό συνέβη τη στιγμή που η ανισότητα εντός των κρατών αυξάνεται σχεδόν παντού.
Ο κ. Μιλάνοβιτς, καθηγητής στο City University της Νέας Υόρκης, υποστηρίζει ότι οι δύο αντίθετες αυτές δυνάμεις σημαίνουν επί της ουσίας ότι η θέση των εργαζόμενων και της μεσαίας τάξης στις αναδυόμενες οικονομίες έχει βελτιωθεί, ενώ η θέση των εργαζόμενων και της μεσαίας τάξης των ανεπτυγμένων οικονομιών έχει επιδεινωθεί. Εν ολίγοις, οι εργαζόμενοι στις αναδυόμενες οικονομίες επωφελήθηκαν από την παγκοσμιοποίηση, κάτι το οποίο δεν συνέβη με τους εργαζόμενους στις πλούσιες χώρες.
Πρόκειται σύμφωνα με τον κ. Μιλάνοβιτς για μια σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των δύο αυτών ομάδων.
Την εποχή που τα δισεκατομμύρια των εργαζομένων στην Κίνα, την Ινδία, τη Ρωσία και σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες δεν αποτελούσαν μέρος της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας, υπήρχε η δυνατότητα να διατηρηθούν εντελώς διαφορετικοί μισθοί για την ίδια ακριβώς εργασία. Ένας Γάλλος εργαζόμενος δεν βρισκόταν σε άμεσο ανταγωνισμό με έναν Κινέζο εργαζόμενο. Αλλά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, αν αυτοί οι δύο εργαζόμενοι παράγουν το ίδιο προϊόν, τότε εισέρχονται σε ανταγωνισμό. Όπως είναι προφανές, επισημαίνει ο κ. Μιλάνοβιτς, ο καπιταλιστής θα προσλάβει τον φθηνότερο εργαζόμενο.
«Οι εργαζόμενοι στις πλούσιες χώρες συνθλίβονται ανάμεσα στους συμπατριώτες τους με τις υψηλές απολαβές, που θα συνεχίσουν να βγάζουν λεφτά από την παγκοσμιοποίηση, και στους εργαζομένους των αναδυόμενων χωρών, που η σχετικά φθηνή εργατική τους δύναμη καθιστά ακόμα πιο ελκυστική την πρόσληψή τους» γράφει στο βιβλίο του «Παγκόσμια Ανισότητα».
Πώς μπορούν να απαντήσουν οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων κρατών σε αυτή τη συμπίεση των εισοδημάτων της μεσαίας τάξης και των εργαζομένων;
Η έυκολη απάντηση σύμφωνα με τον κ. Μιλάνοβιτς είναι η αντιστροφή της διαδικασίας παγκοσμιοποίησης. Αλλά όπως τονίζει, η λύση αυτή δεν λαμβάνει υπόψη ότι η παγκοσμιοποίηση αποτελεί ταυτόχρονα και πηγή αύξησης εισοδημάτων για τις πλουσιότερες χώρες και επιτρέπει την εξιδείκευση σε τομείς που οι χώρες αυτές είναι πιο αποτελεσματικές.
H επιβολή δασμών και η απαγόρευση του εξωπορισμού (outsourcing) δεν θα βοηθήσουν τους εγχώριους εργαζομένους. Ακόμα και οι πιο ισχυρές χώρες όπως οι ΗΠΑ φαίνονται μικρές όταν συγκρίνονται με τον υπόλοιπο πλανήτη. Μπορεί να ήταν διαφορετικά τη δεκαετία του 1950 όταν το ΑΕΠ των ΗΠΑ ανερχόταν στο 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ, αλλά σήμερα είναι μόλις στο 16%. Ως εκ τούτου, σημειώνει ο κ. Μιλάνοβιτς, η αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης δεν θα έχει αποτέλεσμα ούτε θα βελτιώσει ουσιαστικά τη θέση της μεσαίας τάξης στη Δύση.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να στραφούν σε πολιτικές που στοχεύουν είτε στην απευθείας αποζημίωση εκείνων που χάνουν τις δουλειές τους είτε στην βελτίωση της εκπαίδευσης και της πρόσβασης σε αυτήν.
Υπάρχουν συνεπώς δύο είδη πολιτικών για να αντιμετωπιστούν οι δυσμενείς συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.
Το πρώτο συνίσταται στα κλασσικά μέτρα αναδιανομής, συμπεριλαμβανομένης και της υψηλότερης φορολόγησης των πλουσίων και της ενίσχυσης των επιδομάτων για εκείνους που βγαίνουν εκτός αγοράς εργασίας. Το δεύτερο εστιάζει στην εκπαίδευση και την βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζόμενων και έχει πιο μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Ο απώτερος στόχος είναι να υπάρξει καλύτερη συσχέτιση ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση δεξιοτήτων.
*To βιβλίο του Μπράνκο Μιλάνοβιτς «Παγκόσμια Ανισότητα» κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.
