Η χρήση συστημάτων βιντεοπιτήρησης, γνωστών ως κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης (CCTV), έχει γίνει πιο εμφανής τα τελευταία χρόνια, λόγω της αυξημένης πολυπλοκότητας και τη διαθεσιμότητας της τεχνολογίας στον τομέα αυτόν.
Η χρήση CCTV έχει πολλές νόμιμες χρήσεις στον τομέα της ασφάλειας, της πρόληψης και ανίχνευσης εγκλημάτων, καθώς και στην υγεία και την ασφάλεια.
Ωστόσο, η χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης μπορεί επίσης να προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες για μη δικαιολογημένη εισβολή στην ιδιωτική σφαίρα των ατόμων, την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, καθώς και την αξιοποίησή τους σε υπερβολική έκταση.
Με έγγραφό της η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα της Ιρλανδίας παρέχει συνοπτική καθοδήγηση, με σκοπό να βοηθήσει τους πολίτες να κατανοήσουν τα δικαιώματα τους σε σχέση με την επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων τους στο πλαίσιο λειτουργίας συστημάτων βιντεοεπιτήρησης, καθώς και να γνωρίζουν τι αξιώσεις έχουν απέναντι σε υπεύθυνους επεξεργασίας που χρησιμοποιούν τέτοια συστήματα.
Σημείωση: Οι οδηγίες της ιρλανδικής Αρχής δεν έχουν καμία δεσμευτικότητα για τις ελληνικές αρχές, ωστόσο παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπό το φως της ισχύς του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR), ο οποίος αποτελεί κοινό νομικό υπόβαθρο για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι μόλις πριν λίγες τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση οι κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων για την επεξεργασία δεδομένων μέσω συσκευών βιντεοσκόπησης.
Διαφάνεια
Έχετε το δικαίωμα να έχετε απλές και κατανοητές πληροφορίες σχετικά με την επεξεργασία των προσωπικών σας δεδομένων. Αυτό ισχύει για την καταγραφή της εικόνας σας μέσω CCTV.
Θα πρέπει να υπάρχουν σαφείς ενδείξεις (πινακίδες) που να ενημερώουν τα άτομα ότι λαμβάνει χώρα καταγραφή εικόνας μέσω CCTV και να περιγράφεται ο σκοπός για τον οποίο γίνεται αυτό.
Η σχετική σήμανση θα πρέπει επίσης να παρέχει στοιχεία επικοινωνίας σχετικά με τον υπεύθυνο επεξεργασίας δεδομένων ή τον εκπρόσωπό του, σε περίπτωση που ένα υποκείμενο επιθυμεί να λάβει περισσότερες πληροφορίες ή να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα του.
Νομική βάση – Απαιτείται συγκατάθεση;
Κάθε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα απαιτεί ορισμένη νομική βάση.
Μια τέτοια βάση είναι η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων. Ωστόσο, σπάνια η συγκατάθεση αποτελεί την κατάλληλη νομική βάση για τη χρήση CCTV.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι εικόνες και το βίντεο μπορούν να καταγραφούν μέσω CCTV με βάση το έννομο συμφέρον μίας επιχείρησης για την προστασία της ιδιοκτησίας και των περιουσιακών της στοιχείων από εγκληματικές πράξεις ή φθορές ή για την εξασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας του προσωπικού της ή/και του κοινού.
Υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων που χρησιμοποιεί σύστημα βιντεοεπιτήρησης θα πρέπει να είναι σε θέση να παρέχει στα υποκείμενα επεξήγηση της νομικής βάσης για την επεξεργασία των δεδομένων του κατόπιν σχετικού αιτήματος.
Όταν ένας υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων χρησιμοποιεί CCTV με βάση το έννομο συμφέρον του, θα πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσει πώς τεκμηριώνει την επιλογή αυτή με βάση τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας.
Εάν, ως υποκείμενα δεδομένων, δεν ικανοποιηθείτε από την τεκμηρίωση που παρέχεται σχετικά με το γεγονός ότι η χρήση CCTV είναι δικαιολογημένη ή αναλογική σε σχέση με τον αντίκτυπο στα δικαιώματα και τις ελευθερίες σας, έχετε το δικαίωμα να υποβάλλετε καταγγελία στην αρμόδια εποπτική αρχή (στην Ελλάδα η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα).
Αιτήματα πρόσβασης – Ποιες πληροφορίες έχετε δικαίωμα να λάβετε;
Έχετε το δικαίωμα να ενημερώνεστε για τυχόν επεξεργασία των προσωπικών σας δεδομένων που λαμβάνει χώρα, καθώς και να λάβετε αντίγραφο των δεδομένων σας που υποβάλλονται σε επεξεργασία.
Οι πληροφορίες τις οποίες δικαιούστε να λάβετε περιλαμβάνουν την ταυτότητα του υπεύθυνου επεξεργασίας και τους σκοπούς για τους οποίους επεξεργάζεται τα προσωπικά σας δεδομένα.
Θα πρέπει επίσης να είστε ενήμερος σχετικά με το εάν τα δεδομένα σας έχουν διαβιβαστεί σε τρίτους.
Έχετε δικαίωμα πρόσβασης μόνο στα προσωπικά σας δεδομένα και όχι στα προσωπικά δεδομένα (εικόνες) τρίτων ατόμων.
Ένας υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων πρέπει να σας παράσχει αντίγραφο των δεδομένων σας μέσα σε ένα μήνα από την ημερομηνία που υποβάλατε το αίτημα, επί της αρχής δωρεάν.
Ο υπεύθυνος επεξεργασίας μπορεί να παρατείνει την περίοδο αυτή κατά δύο επιπλέον μήνες, εάν χρειαστεί, λαμβάνοντας υπόψη την πολυπλοκότητα του αιτήματος και τον αριθμό τους.
Οι υπεύθυνοι επεξεργασίας μπορεί να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες από εσάς, όπως την επιβεβαίωση της ταυτότητάς σας ή τον καθορισμό της ημερομηνίας και της ώρας που έγινε η καταγραφή.
Εάν δεν είστε ικανοποιημένοι με την απάντηση που λαμβάνετε σε μια αίτηση πρόσβασης, εσείς έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν καταγγελία στην Επιτροπή Προστασίας Δεδομένων.
Εάν, ως υποκείμενα δεδομένων, δεν ικανοποιηθείτε από την απάντηση που παρέχεται σχετικά με το αίτημα πρόσβασης στα δεδομένα σας, έχετε το δικαίωμα να υποβάλλετε καταγγελία στην αρμόδια εποπτική αρχή (στην Ελλάδα η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα).
Ο χώρος εργασίας – πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το CCTV;
Η χρήση συστημάτων CCTV είναι συνήθης σε πολλούς χώρους εργασίας για λόγους ασφαλείας και για να εξασφαλιστούν καλές πρακτικές υγιεινής και ασφάλειας.
Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να διατηρούν μία εύλογη προσδοκία προστασίας της ιδιωτικής ζωής τους στο χώρο εργασίας, και η χρήση CCTV δεν πρέπει έχει δυσανάλογο αντίκτυπο στην προσδοκία αυτή.
Συγκεκριμένα, η χρήση συστήματος βιντεοεπιτήρησης δεν πρέπει να καλύπτει περιοχές όπου οι εργαζόμενοι περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους, εκτός αν μπορεί να δικαιολογηθεί, για παράδειγμα, για λόγους ασφαλείας.
Θεωρείται γενικώς ότι είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δικαιολογηθεί η χρήση CCTV σε περιοχές όπως οι χώροοι διαλείμματος, τα αποδυτήρια και το μπάνιο.
Ενίοτε, οι εργοδότες ενδέχεται να έχουν προσφύγει στη χρήση CCTV για να διερευνήσουν σημαντικά περιστατικά παραπτώματος, αμέλειας, πειθαρχίας προσωπικού κλπ.
Εφόσον αυτό λαμβάνει χώρα με νόμιμο και αναλογικό τρόπο, σύμφωνα με τις αρχές της προστασίας των δεδομένων, είναι πιθανό να συνιστά νόμιμη επεξεργασία δεδομένων, καθώς οι εργοδότες έχουν έννομο συμφέρον να προστατεύουν τους χώρους, τους εργαζομένους και το κοινό ή να υποχρεούνται να επεξεργάζονται τα δεδομένα αυτά προς το σκοπό συμμόρφωσης με κάποια έννομη υποχρέωση.
Τα δικαιώματα προστασίας δεδομένων εργαζομένων, οι οποίοι είναι ύποπτοι για σοβαρά παραπτώματα ή άλλα σοβαρά πειθαρχικά ζητήματα, δεν θα πρέπει να συνιστούν γενικό κώλυμα για τη χρήση συστήματος βιντεοεπιτήρησης από τους εργοδότες υπό τις συνθήκες αυτές.
Κρυφή καταγραφή
Η χρήση κρυφών μηχανισμών καταγραφής εικόνας χωρίς τη γνώση του υποκειμένου είναι κατ’ αρχήν παράνομη.
Η κρυφή επιτήρηση επιτρέπεται μόνο σε εξαιρετική, κατά περίπτωση, βάση, όπου τα δεδομένα διατηρούνται για λόγους πρόληψης, ανίχνευσης ή διερεύνησης αδικημάτων ή τη σύλληψη ή δίωξη των ατόμων που τα τέλεσαν.
Ηλεκτρονική δημοσίευση των καταγραφών
Αν γνωρίζετε ότι εικόνες ή βίντεό σας έχουν δημοσιευθεί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μπορείτε να ζητήσετε την αφαίρεσή τους από την ίδια την πλατφόρμα που χρηστιμοποιείτε.
Εάν θεωρείτε ότι τα δικαιώματά σας έχουν παραβιαστεί από μη νόμιμη χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρηση, μπορείτε να υποβάλετε καταγγελία στην αρμόδια εποπτική αρχή (στην Ελλάδα η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα).
