Για πρώτη φορά θεσπίζεται μηχανισμός που επιτρέπει στην ΕΕ να διακόπτει τη χρηματοδότηση κυβερνήσεων που δεν σέβονται τις αξίες της, όπως το κράτος δικαίου
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Εν αμφιβόλω τίθεται η πρόσβαση σε κονδύλια της ΕΕ για τα κράτη μέλη που δεν σέβονται το κράτος δικαίου, σύμφωνα με το σχέδιο συμφωνίας που επιτεύχθηκε μεταξύ των διαπραγματευτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) και του Συμβουλίου της ΕΕ.
Συγκεκριμένα, την Πέμπτη, 5-11-2020, οι διαπραγματευτικές ομάδες της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου και του ΕΚ ήλθαν σε προσωρινή αναφορικά με ένα νέο γενικό καθεστώς προϋποθέσεων με στόχο την προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης.
To καθεστώς προϋποθέσεων αποτελεί μέρος του πακέτου μέτρων που συνδέονται με το επόμενος πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και το πακέτο ανάκαμψης. Συμβάλλει στην προστασία του προϋπολογισμού της Ένωσης σε περιπτώσεις που αποδεικνύεται ότι παραβάσεις της αρχής του κράτους δικαίου σε ένα κράτος μέλος επηρεάζουν ή κινδυνεύουν σε σημαντικό βαθμό να επηρεάσουν την ορθή οικονομική διαχείριση του ενωσιακού προϋπολογισμού ή την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ένωσης με έναν επαρκώς άμεσο τρόπο. Περιλαμβάνονται όλα τα ενωσιακά κονδύλια, μεταξύ άλλων και οι πόροι που χορηγούνται μέσω του μηχανισμού ανάκαμψης “Next Generation EU”.
Ευρύτερος ορισμός των παραβάσεων του κράτους δικαίου
Οι ευρωβουλευτές κατάφεραν να διασφαλίσουν ότι οι νέοι κανόνες δεν θα εφαρμόζονται μόνο σε περίπτωση άμεσης κατάχρησης κονδυλίων της ΕΕ, όπως περιπτώσεις διαφθοράς ή απάτης, αλλά θα ισχύουν επίσης για συστημικές πτυχές που συνδέονται με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ, τις οποίες πρέπει να σέβονται όλα τα κράτη μέλη (άρθρο 2 ΣΕΕ), όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των μειονοτήτων.
Οι διαπραγματευτές του ΕΚ επέμειναν επίσης ότι η φορολογική απάτη και η φοροδιαφυγή θα πρέπει να θεωρούνται πιθανές παραβάσεις, συμπεριλαμβάνοντας τόσο μεμονωμένες περιπτώσεις, όσο και εκτεταμένα και επαναλαμβανόμενα φαινόμενα.
Επιπλέον, κατάφεραν να συμπεριλάβουν συγκεκριμένους όρους που αποσαφηνίζουν το πιθανό πεδίο εφαρμογής των παραβάσεων με την παράθεση συγκεκριμένων παραδειγμάτων, όπως η απειλή κατά της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας, η μη διόρθωση αυθαίρετων/παράνομων αποφάσεων και ο περιορισμός των ένδικων μέσων.
Πρόληψη
Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι οι βουλευτές του ΕΚ κατόρθωσαν να συμπεριλάβουν ισχυρές προληπτικές πτυχές στον μηχανισμό: όχι μόνο μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν αποδεικνύεται ότι μια παράβαση επηρεάζει άμεσα τον προϋπολογισμό, αλλά και όταν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να συμβεί κάτι τέτοιο, διασφαλίζοντας έτσι ότι ο μηχανισμός θα αποτρέπει πιθανές καταστάσεις στις οποίες τα κονδύλια της ΕΕ θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν δράσεις που έρχονται σε σύγκρουση με τις ενωσιακές αξίες.
Προστασία των τελικών δικαιούχων
Για να διασφαλιστεί ότι οι τελικοί δικαιούχοι που εξαρτώνται από τη στήριξη της ΕΕ (π.χ. φοιτητές, γεωργοί ή ΜΚΟ) δεν θα τιμωρούνται για τις ενέργειες των κυβερνήσεών τους, οι ευρωβουλευτές επέμειναν ότι θα πρέπει να μπορούν να υποβάλουν καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, η οποία θα πρέπει να τους βοηθήσει να εξασφαλίσουν ότι θα συνεχίσουν να λαμβάνουν τα οφειλόμενα ποσά. Η Επιτροπή θα έχει επίσης τη δυνατότητα να προβεί σε δημοσιονομική διόρθωση, μειώνοντας την επόμενη δόση της στήριξης της ΕΕ προς την αντίστοιχη χώρα.
Λειτουργία του μηχανισμού
Οι ευρωβουλευτές κατόρθωσαν να συντομεύσουν τον χρόνο που θα διαθέτουν τα θεσμικά όργανα της ΕΕ για τη λήψη μέτρων κατά ενός κράτους μέλους, εάν εντοπιστούν κίνδυνοι εναντίον του κράτους δικαίου, σε 7 έως 9 μήνες κατ’ ανώτατο όριο, σε αντίθεση με τους 12-13 μήνες που είχαν αρχικά ζητηθεί από το Συμβούλιο.
Η Επιτροπή, αφού διαπιστώσει την ύπαρξη παράβασης, θα προτείνει την ενεργοποίηση του μηχανισμού αιρεσιμότητας κατά της αντίστοιχης κυβέρνησης της ΕΕ. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο θα έχει στη διάθεσή του έναν μήνα για να εγκρίνει τα προτεινόμενα μέτρα (ή τρεις μήνες σε εξαιρετικές περιπτώσεις), με ειδική πλειοψηφία. Η Επιτροπή θα κάνει χρήση των δικαιωμάτων της για να συγκαλέσει το Συμβούλιο ώστε να διασφαλίσει την τήρηση της προθεσμίας.
Δηλώσεις
Ο πρέσβης Michael Clauß, Επικεφαλής της Μόνιμης Αντιπροσωπείας της Γερμανίας στην ΕΕ, δήλωσε εκ μέρους της γερμανικής Προεδρίας του Συμβουλίου των Υπουργών της ΕΕ, τα εξής: «Η συμφωνία αυτή συνιστά ένα σημαντικό επίτευγμα στο πλαίσιο των προσπαθειών μας να οριστικοποιηθεί ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ και το πακέτο ανάκαμψης. Ο νέος μηχανισμός προϋποθέσεων θα ενισχύσει την προστασία του ενωσιακού προϋπολογισμού στην περίπτωση παραβιάσεων της αρχής του κράτους δικαίου που θα συνιστούν κατάχρηση των κονδυλίων της Ένωσης. Είμαι αρκετά ικανοποιημένος καθώς η πολύ καλή συνεργασία με την ομάδα του Ευρωκοινοβουλίου μας επέτρεψε να επιτύχουμε γρήγορα μία συμφωνία. Καλούμαστε πλέον να έλθουμε σε συμφωνία και ως προς τις υπόλοιπες λεπτομέρειες του πακέτου. Στο τραπέζι βρίσκεται μία ιστορική δημοσιονομική συμφωνία ύψους 1.8 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Ενόψει του δεύτερου κύματος της πανδημίας το οποίο πλήττει σε σημαντικό βαθμό τα κράτη μέλη, δεν πρέπει να χάσουμε χρόνο.»
Από την πλευρά του ΕΚ, ο συνεισηγητής Petri Sarvamaa (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Φινλανδία) δήλωσε, μετά την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων, τα εξής: «Η σημερινή συμφωνία αποτελεί ορόσημο για την προστασία των αξιών της ΕΕ. Για πρώτη φορά, θεσπίζουμε έναν μηχανισμό που επιτρέπει στην ΕΕ να διακόπτει τη χρηματοδότηση κυβερνήσεων που δεν σέβονται τις αξίες μας, όπως το κράτος δικαίου».
«Για εμάς, ήταν ζωτικής σημασίας οι τελικοί δικαιούχοι να μην τιμωρούνται για παρατυπίες των κυβερνήσεών τους, συνεχίζοντας να λαμβάνουν τα κεφάλαια που τους αντιστοιχούν και στα οποία στηρίζονται, ακόμη και μετά την ενεργοποίηση του μηχανισμού αιρεσιμότητας. Μπορούμε να πούμε ευτυχώς ότι έχουμε επιτύχει συμφωνία για ένα ισχυρό σύστημα που θα εγγυάται την προστασία τους», δήλωσε επίσης η συνεισηγήτρια Eider Gardiazabal Rubial (Προοδευτική Συμμαχία των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, Ισπανία).
«Δεν καταλήξαμε σε συμβιβασμό όσον αφορά τις αξίες: διασφαλίσαμε ότι το κράτος δικαίου θα εξετάζεται στο πλαίσιο όλων των αξιών της ΕΕ που κατοχυρώνονται στις Συνθήκες, όπως η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Κάθε παραβίαση του κράτους δικαίου θα καλύπτεται από τον μηχανισμό: από μεμονωμένες παραβιάσεις έως συστημικές ή επαναλαμβανόμενες παραβάσεις, για τις οποίες δεν υπήρχε μέχρι στιγμής κανένας μηχανισμός», πρόσθεσε ο κ. Sarvamaa.
«Οι Ευρωπαίοι πολίτες περιμένουν από εμάς να συνδεθεί η εκταμίευση των κονδυλίων της ΕΕ με τον σεβασμό του κράτους δικαίου. Ο μηχανισμός που συμφωνήθηκε σήμερα πετυχαίνει ακριβώς αυτό», κατέληξε η κ. Gardiazabal Rubial.
Επόμενα βήματα
Η προσωρινή συμφωνία πρέπει τώρα να εγκριθεί επίσημα από το ΕΚ και τους Υπουργούς της ΕΕ.
