ΑΡΙΘΜΟΣ 113/2020
ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
– Διαζύγιο. Επικοινωνία με τέκνο. Γονική μέριμνα.
– Κατά το άρθρο 1520 ΑΚ, ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο διατηρεί το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με αυτό. Τα σχετικά με την επικοινωνία ρυθμίζονται ειδικότερα από το δικαστήριο. Η επικοινωνία αυτή ρυθμίζεται από το δικαστήριο με γνώμονα πάντοτε το συμφέρον του τέκνου και τούτο διότι η ρύθμιση της ασκήσεως του ανωτέρω δικαιώματος από το άρθρο 1520 ΑΚ, λειτουργεί μέσα στο γενικότερο πλαίσιο των διατάξεων που προβλέπουν την άσκηση του δικαιώματος και καθήκοντος των γονέων για τη μέριμνα υπέρ του ανηλίκου τέκνου τους (άρθρα 1511 και 1512 ΑΚ), με βάση και σκοπό πρωτίστως το συμφέρον του τέκνου. Τούτο αποτελεί αόριστη νομική έννοια και γενική ρήτρα, που εξειδικεύεται ανάλογα με τις συνθήκες κάθε περίπτωσης. Για να κριθεί τι αποτελεί συμφέρον του ανηλίκου, στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα εκτιμηθούν τα περιστατικά που διαπιστώθηκαν βάσει αξιολογικών κριτηρίων που αντλεί το δικαστήριο από τους κανόνες της λογικής και τα διδάγματα της κοινής πείρας και σχετικά με το πρόσωπο του ανηλίκου, θα ληφθούν υπόψη και τα πορίσματα της εξελικτικής ψυχολογίας και παιδοψυχιατρικής. Η σχετική με το συμφέρον κρίση πρέπει να αιτιολογείται ειδικά και εμπεριστατωμένα. Η κρίση δε αυτή ελέγχεται αναιρετικά κατά την υπαγωγή του πραγματικού στη νομική έννοια του συμφέροντος. Το δικαίωμα της προσωπικής επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο ασκείται είτε με αυτοτελή αγωγή είτε με ανταγωγή, αναγκαίο στοιχείο της οποίας δεν αποτελεί και ο τρόπος, ο χρόνος και οι λοιπές περιστάσεις επικοινωνίας, τις οποίας καθορίζει το δικαστήριο σύμφωνα με το συμφέρον του τέκνου. Δεν αποκλείεται όμως στον δικαιούχο να προσδιορίσει στο δικόγραφο το περιεχόμενο της επικοινωνίας που επιθυμεί να έχει με το τέκνο του και μάλιστα κατά κύριο και επικουρικό τρόπο, οπότε το δικαστήριο οφείλει να λάβει υπόψη το αίτημα της αγωγής και να κρίνει με βάση τις αποδείξεις αν ο προτεινόμενος από τον δικαιούχο τρόπος, χρόνος και λοιπές περιστάσεις επικοινωνίας είναι και σε ποίο βαθμό συμφέρουσες για το τέκνο, καθορίζοντας το περιεχόμενο της επικοινωνίας.
— Κατά το άρθρο 1511 ΑΚ “κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου”. Από τη διάταξη αυτή σε συνδυασμό με τις επόμενες δύο παραγράφους του ιδίου άρθρου και όλες τις συναφείς διατάξεις των αναφερομένων στη γονική μέριμνα (άρθρ. 1510 επ. ΑΚ), συνάγεται ότι το συμφέρον του τέκνου απαγορεύεται ως το μοναδικό κριτήριο για κάθε απόφαση, είτε των γονέων, είτε του δικαστηρίου, που αφορά την ανάθεση της γονικής μέριμνας ή του τρόπου της άσκησής της, καθ’ όλο ή μέρος του περιεχομένου της, ανεξάρτητα αν αυτή (απόφαση γονέων ή δικαστηρίου) λαμβάνεται κατά την διάρκεια της συμβίωσης των γονέων, ή μετά την διακοπή της συμβίωσης ή μετά το διαζύγιο ή την ακύρωση του γάμου (άρθ. 1523 ΑΚ). Ο όρος “συμφέρον του τέκνου” είναι αόριστη νομική έννοια, υποκείμενη στον έλεγχο του Αρείου Πάγου (ΑΠ 482/1969 ΝοΒ 18.147). Για την εξειδίκευση της αόριστης αυτής νομικής έννοιας τα άρθρα 1511 παρ. 2 και 3 και 1513 ΑΚ το μεν ορίζουν τα θετικά κριτήρια, που είναι η γνώμη του τέκνου, ανάλογα με την ωριμότητα του (1511 παρ. 3), οι δεσμοί του με τους γονείς και τους αδελφούς του και οι τυχόν συμφωνίες που έκαναν οι γονείς του τέκνου σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του (1513 παρ. 2), από την συνεκτίμηση των οποίων ανευρίσκεται και προσεγγίζεται, κατά το δυνατόν, το πραγματικό συμφέρον του τέκνου, το δε επιβάλλουν περιορισμούς στην επιλογή αυτών (κριτηρίων), για την από το δικαστήριο ρύθμιση του τρόπου άσκησης της γονικής μέριμνας. Τέτοιος δε άμεσος περιορισμός είναι ο από τη ρητή διάταξη του άρθρου 1511 παρ. 2 εδ.β΄ ΑΚ, που επιτάσσει ότι η απόφαση του δικαστηρίου που αποφαίνεται για την ανάθεση της γονικής μέριμνας πρέπει να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξ αιτίας φύλλου, φυλής, γλώσσας, θρησκείας κλπ, έμμεσος δε τοιούτος ο από τα άρθρα 1513 παρ. 1 εδ.α΄ και β΄σε συνδυασμό και με τα άρθρα 1532 – 1533 ΑΚ. Η τυχόν παράβαση των ως άνω θετικών κριτηρίων και περιορισμών που θέτει ο νόμος, για την εξειδίκευση της αόριστης νομικής έννοιας του “συμφέροντος του τέκνου”, από το δικαστήριο, που αποφασίζει για θέματα γονικής μέριμνας, συνιστά εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικού κανόνα δικαίου, που οδηγεί σε αναίρεση, όπως και αν τα δεκτά γενόμενα από το δικαστήριο της ουσίας συνιστούν λόγο συμφέροντος του τέκνου (ΑΠ 1728/1999, ΕφΘεσ 1831/2014, Καλλιρρόη Παντελίδου 2η έκδοση, Το Διαζύγιο και οι Συνέπειές του, σελ. 301 επ. Απ. Γεωργιάδη – Μιχ. Σταθόπουλου ΑΚ Κατ’ άρθρο Ερμηνεια, άρθ. 1513 – 1514, σελ. 148 επ.).
