Του Λεωνίδα Στεργίου
Βαρίδι στην επανεκκίνηση της οικονομίας και κίνδυνο για τη δημιουργία νέων κόκκινων δανείων για τις τράπεζες αποτελεί το υψηλό και συνεχώς αυξανόμενο ιδιωτικό χρέος. Παρά τη μείωση των κόκκινων δανείων από τις τράπεζες μέσω τιτλοποιήσεων, οι υποχρεώσεις των δανειοληπτών δεν μειώνονται, απλώς μεταφέρονται από την τράπεζα στις εταιρείες διαχείρισης. Δηλαδή δεν χρωστούν στην τράπεζα, αλλά στο fund που αγόρασε τα δάνεια.
Οι υψηλές υποχρεώσεις και ληξιπρόθεσμες οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ύστερα από τεράστια ύφεση το 2020 και με την αβεβαιότητα που παραμένει μέχρι σήμερα σχετικά με την πανδημία, αποτελούν κινδύνους για τις ανακτήσεις των κόκκινων δανείων και για την ανάπτυξη. Αυτό έχει επισημανθεί και από τις ίδιες τις εταιρείες διαχείρισης δανείων, από την Τράπεζα της Ελλάδος και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής. Οι προειδοποιήσεις συνοψίζονται σε κινδύνους τόσο προς το τραπεζικό σύστημα όσο και προς την πραγματική οικονομία, με αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Για τον λόγο αυτό, κυβέρνηση, τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης έχουν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις με στόχο τη συστημική και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά και σε βραχυπρόθεσμες δράσεις στήριξης λόγω της συγκυρίας με την πανδημία και τα lockdown. Το βασικό-μακροπρόθεσμο και συστημικό πλαίσιο αποτελεί ο νέος πτωχευτικός νόμος, που αντιμετωπίζει συνολικά το ιδιωτικό χρέος, δηλαδή οφειλές προς τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, με ευέλικτες και ταχείες διαδικασίες, προβλέποντας ρυθμίσεις ή πτώχευση και δεύτερη ευκαιρία για φυσικά και νομικά πρόσωπα. Οι βραχυπρόθεσμες λύσεις περιελάμβαναν τις ρυθμίσεις δανείων από τράπεζες και εταιρείες διαχείρισης −που έφτασαν μέχρι σε διαγραφές−, τα προγράμματα αναστολής δόσεων και επιδότησης δόσεων δανείων.
Τα στοιχεία που περιγράφουν το μέγεθος και τη σύνθεση του ιδιωτικού χρέους είναι εντυπωσιακά. Το σύνολο του ιδιωτικού χρέους στο τέλος του 2020, σύμφωνα με στοιχεία του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, ανήλθε σε 242,6 δισ. ευρώ. Κι αυτό παρά τις αναστολές δανείων 21 δισ., τις ρυθμίσεις άνω των 15 δισ., τις διαγραφές δανείων περίπου 2,7 δισ. και το πρόγραμμα Γέφυρα 1, που προέβλεπε την επιδότηση δόσεων για εννέα μήνες, συνολικού προϋπολογισμού 300 εκατ. ευρώ. Σε όλα αυτά δεν περιλαμβάνονται όλα τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης (αναστολές εργασίας, “Συν-Εργασία”, αναστολές πληρωμές φορολογικών υποχρεώσεων, ενοικίων, επιταγών κ.ά.) ύψους 24 δισ. για το 2020 (και άλλα 15 δισ. για το 2021 μέχρι τώρα).
Το πρόβλημα γίνεται πιο έκδηλο αν αναλύσουμε τις συνιστώσες του ιδιωτικού χρέους:
1. Οφειλές από κόκκινα δάνεια σε τράπεζες ύψους 58 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τα συνολικά κόκκινα δάνεια σε καθεστώς ρύθμισης ήταν 28 δισ., εκ των οποίων συνεχίζουν να εξυπηρετούνται κανονικά μόνο τα 11 δισ. Τα υπόλοιπα παραμένουν μη εξυπηρετούμενα (16,6 δισ.) ή σε καθεστώς νομικής προστασίας (5,5 δισ.). Επίσης, από το σύνολο των κόκκινων δανείων, τα μισά έχουν ήδη καταγγελθεί και το 30% έχει χαρακτηριστεί από τις τράπεζες ως αβέβαιης είσπραξης. Το σύνολο των καταγγελθέντων και της αβέβαιης είσπραξης αντιστοιχούν σε υποχρεώσεις συνολικού ποσού περίπου 37 δισ. ευρώ. Τα ποσά αυτά έχουν προκύψει ύστερα από διαγραφές δανείων 2,6 δισ. ευρώ το 2020. Επιπλέον, οι τράπεζες έχουν εντάξει μεγάλο μέρος των δανείων τους σε πρόγραμμα σταδιακής επαναφοράς δόσεων (σχεδόν το ένα τρίτο όσων ήταν σε αναστολή δόσεων κατά μέσο όρο στο σύνολο των τραπεζών). Παράλληλα, είχαν ενταχθεί σε moratoria περίπου 21 δισ. ευρώ για εννεάμηνη αναστολή δόσεων. Το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου αναστολής έχει λήξει. Μέσα στο 2021 υπολογίζεται ότι θα λήξουν οι αναστολές για δάνεια περίπου 7 δισ., εκ των οποίων σχεδόν τα μισά έχουν ήδη λήξει μέσα στο 2021. Η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά ότι τα moratoria θα είναι μία από τις βασικές πηγές για τη νέα γενιά κόκκινων δανείων λόγω πανδημίας εντός του 2021, καθώς τα θεωρεί υψηλού κινδύνου (State 2) και αποτελούν το 20% των συνολικών ενήμερων δανείων. Πιστεύει ότι σχεδόν το 30% θα γίνει κόκκινο. Συνολικά, η ΤτΕ εκτιμά τα νέα κόκκινα δάνεια της πανδημίας σε 8-10 δισ. ευρώ εντός του 2021.
2. Οφειλές δανείων σε εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις (ΕΔΑΔΠ) ύψους 38,9 δισ. ευρώ. Το μέγεθος αυτό έχει προκύψει ύστερα από ρυθμίσεις 2 δισ. σε 75.000 δάνεια. Σημειώνεται ότι μεγάλο μέρος των ρυθμίσεων περιλαμβάνει και μέρος διαγραφής του χρέους.
3. Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία συνολικού ποσού 108,1 δισ. ευρώ.
4. Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς ασφαλιστικά ταμεία 37,5 δισ. ευρώ.
Τρόποι αντιμετώπισης
Έτσι, προκύπτει το συνολικό ποσό των 242 δισ. ευρώ και, όπως σημειώνει το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, “αναμένουμε ωστόσο να καταγράψει σημαντική επιδείνωση όταν θα ξεκινήσει η υλοποίηση των αποπληρωμών. Σε αυτό το στάδιο ενδέχεται να χρειαστούν επιπρόσθετες παρεμβάσεις και ειδικές ρυθμίσεις αποπληρωμής, που ουσιαστικά θα ισοδυναμούν με ανάληψη μέρους του ιδιωτικού χρέους από τον δημόσιο τομέα. Τέτοιες παρεμβάσεις που αφορούν ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο θα πρέπει να έχουν διαφανείς κανόνες και κριτήρια και να αποφασιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο”.
Το βασικό όπλο είναι ο νέος πτωχευτικός κώδικας, ο οποίος τίθεται σε πλήρη λειτουργία για φυσικά και νομικά πρόσωπα την 1η Ιουνίου, οπότε λήγει η προστασία από πλειστηριασμούς ακόμα και για πληττόμενους από την πανδημία. Στον νέο πτωχευτικό εκτιμάται ότι δυνητικά μπορεί να οδηγηθούν κόκκινα δάνεια άνω των 20 δισ. Το νέο πλαίσιο, πέραν του ότι συμβάλλει στη δημιουργία κουλτούρας συνέπειας, προβλέπει, μεταξύ άλλων, απλοποίηση, επιτάχυνση και ψηφιοποίηση διαδικασιών, εργαλεία έγκαιρης προειδοποίησης περιστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε αφερεγγυότητα, προπτωχευτική διαδικασία, που αποσκοπεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση βιώσιμων επιχειρήσεων, δυνατότητα πτώχευσης και παροχής δεύτερης ευκαιρίας για υπερχρεωμένους δανειολήπτες – φυσικά πρόσωπα που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους και διαδικασίες αποφυγής φαινομένων καταστρατήγησης της πτωχευτικής διαδικασίας.
Επίσης, με τη Γέφυρα 1 επιδοτήθηκαν δόσεις δανείων για επτά μήνες και ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος ήταν 300 εκατ. ευρώ. Με τον ίδιο προϋπολογισμό ξεκινά το πρόγραμμα Γέφυρα 2 για την επιδότηση δόσεων δανείων μόνο για μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
https://www.capital.gr/oikonomia/3538218/oikonomia-i-bomba-tou-idiotikou-xreous
