Το σχέδιο νόμου έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέχρι την 1/6/2021
Επιμέλεια: Δημήτρης Βέρρας
Στην Ετήσια Έκθεση 2011 (σελ.106) η ΑΠΔΠΧ είχε αναφερθεί σε ερώτημα που της είχε τεθεί ως προς τη νομιμότητα εγκατάστασης καμερών κατά τη διάρκεια τόσο θεωρητικών όσο και πρακτικών εξετάσεων, για το σκοπό της διαφάνειας στη χορήγηση άδειας οδήγησης.
Όπως είχε αναφέρει τότε η Αρχή:
«Υποβλήθηκε επίσης στην Αρχή ερώτημα από το Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων (Διεύθυνση Οδικής Κυκλοφορίας – Τμήμα Αδειών Οδήγησης και Κανόνων Κυκλοφορίας), που αφορά στη δυνατότητα τοποθέτησης κάμερας στην αίθουσα διενέργειας θεωρητικών εξετάσεων για την απόκτηση διπλώματος οδήγησης. Με το ίδιο ερώτημα ζητήθηκε από την Αρχή να γνωρίσει τον τρόπο και τις προϋποθέσεις, εφόσον δεν αντίκειται σε γενικότερες διατάξεις, βάσει των οποίων θα μπορούσε να εφαρμοστεί η βιντεοεπιτήρηση κατά τη διάρκεια τόσο θεωρητικών όσο και πρακτικών εξετάσεων, για το σκοπό της διαφάνειας στη χορήγηση άδειας οδήγησης.
Σημειώνεται ότι η συγκεκριμένη επεξεργασία δεν πραγματοποιείται για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών και, ως εκ τούτου, δεν εφαρμόζεται η Οδηγία 1/2011.
Η Αρχή με έγγραφό της (4245-1/13-07-2011) απάντησε ότι η εν λόγω επεξεργασία δεν είναι αναγκαία για εκπλήρωση υποχρέωσης του Υπουργείου, η οποία επιβάλλεται από νόμο (οπότε και θα είχε εφαρμογή η παρ. 5 παρ. 2 στοιχ. β’ του Ν. 2472/1997). Και τούτο διότι δεν προκύπτει από τις ισχύουσες διατάξεις (ΥΑ 58930/480/1999 και ΥΑ 43206/6028/2008) η δυνατότητας χρήσης συστήματος βιντεοεπιτήρησης κατά τη διενέργεια (θεωρητικών ή/και πρακτικών) εξετάσεων.
Το σύννομο της προαναφερθείσας επεξεργασίας δεν μπορεί επίσης να κριθεί ούτε με βάση τη διάταξη του άρθρου 5 παρ. 2 στοιχ. ε΄ του Ν. 2472/1997, διότι η αρχή της νομιμότητας λειτουργεί ως περιοριστικό όριο της διοικητικής δράσης, ή, με αντίστροφο συλλογισμό, η διοικητική ενέργεια πρέπει να είναι σύμφωνη προς τον κανόνα δικαίου που διέπει τη δράση της διοίκησης. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο η εν λόγω επεξεργασία να προβλέπεται σε νομοθετική διάταξη, η οποία θα αναφέρει τα βασικά χαρακτηριστικά της επεξεργασίας, συμπεριλαμβανομένων του υπευθύνου επεξεργασίας, του σκοπού, των δεδομένων τα οποία θα τύχουν επεξεργασίας καθώς και των αποδεκτών αυτών. Η επεξεργασία που θα προβλέπεται στην εν λόγω διάταξη θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του Ν. 2472/1997, ιδίως δε με την αρχή της αναλογικότητας. Σημειώνεται, τέλος, στο ίδιο έγγραφο ότι, αν κριθεί αναγκαία η κατάρτιση σχετικής διάταξης, πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 19 παρ. 1 στοιχ. γ΄ του Ν. 2472/1997 να γνωμοδοτήσει επί της εν λόγω ρυθμίσεως η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.»
Η χρήση οπτικοακουστικών μέσων κατά τη θεωρητική και πρακτική εξέταση υποψηφίων οδηγών θεσπίστηκε με το άρθρο 5 του Ν.4599/2019 (ΦΕΚ Α΄ 40/04.03.2019), το οποίο και εξουσιοδοτούσε τον αρμόδιο Υπουργό να εξειδικεύσει τους όρους καταγραφής και τις τεχνικές προδιαγραφές. Η διάταξη αυτή καταργήθηκε λίγους μήνες αργότερα, με το άρθρο 1 του Ν. 4625/2019 (ΦΕΚ Α΄ 139/31.8.2019).
Χτες κατατέθηκε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με τίτλο «Οδηγώντας με ασφάλεια: Εκσυγχρονισμός πλαισίου εκπαίδευσης και εξέτασης υποψηφίων οδηγών και οδηγών για τη χορήγηση αδειών οδήγησης οχημάτων, ρυθμίσεις για την ταξινόμηση και την κυκλοφορία οχημάτων ιστορικού ενδιαφέροντος και διατάξεις σχετικά με την οδήγηση ατόμων με αναπηρία». Στις διατάξεις του νομοσχεδίου υπάρχει εκ νέου πρόβλεψη για τη χρήση φορητών καμερών, τόσο στη διαδικασία της θεωρητικής εξέτασης, όσο και σε εκείνη της πρακτικής δοκιμασίας, με σημαντικές όμως διαφοροποιήσεις σε σχέση με την καταργηθείσα διάταξη.
Ειδικότερα,
● Σύμφωνα με το άρθρο 9 «Διαδικασία θεωρητικής εξέτασης»:
«2. Κάθε εξεταστικό κέντρο είναι εξοπλισμένο α) με φορητή συσκευή με την οποία ανιχνεύεται οποιαδήποτε μορφή ασύρματης επικοινωνίας και η οποία χρησιμοποιείται από τους επιτηρητές κατά την είσοδο των υποψηφίων στην αίθουσα των εξετάσεων, καθώς και κατά τη διάρκεια της εξέτασης,
β) με φορητή κάμερα με αποσπώμενη κάρτα μνήμης, με την οποία πραγματοποιείται στιγμιαία λήψη φωτογραφίας κάθε υποψηφίου κατά την είσοδό του στο εξεταστικό κέντρο, πριν την έναρξη της διαδικασίας θεωρητικής εξέτασης και
γ) με οθόνη η οποία αναπαράγει οπτικοακουστικό υλικό για την ενημέρωση της παρ. 4 πριν την έναρξη της θεωρητικής εξέτασης. Ο εξοπλισμός των περ. α), β) και γ) ελέγχεται και τίθεται σε λειτουργία με μέριμνα και ευθύνη των επιτηρητών της θεωρητικής εξέτασης.»
Η φωτογραφία, που λαμβάνεται κατά τα ανωτέρω, χρησιμοποιείται σύμφωνα με το άρθρο 10 «αποκλειστικά για τη διενέργεια, σε δεύτερο χρόνο, δειγματοληπτικού ελέγχου ταυτοπροσωπίας με μέριμνα της αρμόδιας οργανικής μονάδας του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. Για τη διενέργεια του δειγματοληπτικού ελέγχου ταυτοπροσωπίας, η ψηφιακή φωτογραφία του υποψηφίου διασταυρώνεται, με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, με την αντίστοιχη φωτογραφία που συμπεριλαμβάνεται στο Δ.Ε.Ε. του υποψηφίου». Ανώτατο χρονικό όριο διατήρησης των φωτογραφιών ορίζεται το διάστημα των τεσσάρων (4) μηνών, με την εξαίρεση της περαιτέρω διατήρησης, στην περίπτωση όπου βρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική ή διοικητική διαδικασία ή διαδικασία απομακρυσμένης εποπτείας, κατά το άρθρο 20.
● Σύμφωνα με το άρθρο 16 «Οπτικοακουστική καταγραφή πρακτικής δοκιμασίας»:
«1. Η πρακτική δοκιμασία των υποψήφιων οδηγών και οδηγών όλων των κατηγοριών οχημάτων καταγράφεται με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων.
2. Πριν την έναρξη των πρακτικών δοκιμασιών για τις οποίες έχει προγραμματισθεί η συμμετοχή του, ο εξεταστήςπαραλαμβάνει φορητή κάμερα από την αρμόδια Διεύθυνση Μεταφορών και Επικοινωνιών της Περιφέρειας. Η φορητή κάμερα είναι, κατ’ ελάχιστον, υψηλής ευκρίνειας, με δυνατότητα λήψης τριακοσίων εξήντα (360) μοιρών και διαθέτει μικρόφωνο και ειδική αποσπώμενη κάρτα μνήμης στην οποία αποθηκεύεται όλη η διαδικασία της πρακτικής δοκιμασίας.
3. Ο εξεταστής, κατόπιν διενέργειας ελέγχου της ορθής λειτουργίας της κάμερας και της σωστής τοποθέτησης της αποσπώμενης κάρτας μνήμης, τοποθετεί τη φορητή κάμερα με ευθύνη του μέσα στο εκπαιδευτικό όχημα και θέτει αυτή σε λειτουργία. Για την καταγραφή της πρακτικής δοκιμασίας μοτοσικλετών και μοτοποδηλάτων, ο εξεταστής τοποθετεί με ευθύνη του τη φορητή κάμερα μέσα στο εκπαιδευτικό όχημα κατηγορίας Β, το οποίο ακολουθεί την εκπαιδευτική μοτοσικλέτα. Η κάμερα απεικονίζει ευδιάκριτα ολόκληρη την καμπίνα του οχήματος και τους συμμετέχοντες στη διαδικασία. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της πρακτικής δοκιμασίας ο εξεταστής διασφαλίζει την ορθή λειτουργία της κάμερας και την καταγραφή της πρακτικής δοκιμασίας. Αν, πριν την έναρξη της πρακτικής δοκιμασίας, διαπιστωθεί μη λειτουργία της κάμερας για οποιονδήποτε λόγο, η εξέταση δεν διενεργείται και δεν προσμετράται αυτή στον αριθμό εξετάσεων της παρ. 1 του άρθρου 21. Σε περίπτωση δυσλειτουργίας της κάμερας κατά τη διάρκεια της εξέτασης, η εξέταση διακόπτεται με ευθύνη του εξεταστή. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η εξέταση του υποψηφίου επαναπρογραμματίζεται ατελώς για την πρώτη διαθέσιμη ημερομηνία.
4. Μετά το πέρας της εξέτασης ο εξεταστής αφαιρεί από το όχημα την κάμερα και εξάγει από αυτήν την αποσπώμενη κάρτα μνήμης. Εντός μιας (1) εργάσιμης ημέρας από τη λήξη της εξέτασης ο εξεταστής υποχρεούται να παραδώσει την κάμερα και την κάρτα μνήμης στην αρμόδια Διεύθυνση Μεταφορών και Επικοινωνιών της Περιφέρειας μαζί με το πρακτικό δοκιμασίας και κατά περίπτωση, εφόσον αυτό απαιτείται, το Δ.Ε.Ε. του υποψηφίου. Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών της Περιφέρειας παραλαμβάνει την κάμερα και την κάρτα μνήμης, αφού ελέγξει ότι η τελευταία περιέχει το προβλεπόμενο αποθηκευμένο υλικό σε κατάλληλη μορφή. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η κάρτα μνήμης δεν περιέχει το προβλεπόμενο αποθηκευμένο υλικό, οι εξετάσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον εν λόγω εξεταστή ακυρώνονται και οι εξετάσεις των υποψηφίων επαναπρογραμματίζονται ατελώς για την πρώτη διαθέσιμη ημερομηνία.
5. Η κάμερα φυλάσσεται σε ασφαλές μέρος μέχρι την παράδοσή της προς χρήση στον επόμενο εξεταστή. Η κάρτα μνήμης με το αποθηκευμένο οπτικοακουστικό υλικό της πρακτικής δοκιμασίας προστατεύεται από οποιαδήποτε παρέμβαση και με ευθύνη του Προϊσταμένου της Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών φυλάσσεται σε ασφαλές μέρος, αρχειοθετείται ανά εξεταστή και ανά ημέρα και φέρει υποχρεωτικά διακριτικό γνώρισμα που περιλαμβάνει, κατ’ ελάχιστον, την ημερομηνία διενέργειας της εξέτασης και το όνομα του εξεταστή. Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών καθίσταται ο ίδιος ή δύναται να ορίζει αρμόδιο υπάλληλο ως υπεύθυνο ασφαλείας για την διασφάλιση της ακεραιότητας, εμπιστευτικότητας και διαθεσιμότητας του οπτικοακουστικού υλικού.
6. Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Μεταφορών και Επικοινωνιών ή ο εξουσιοδοτημένος από αυτόν υπάλληλος διαβιβάζει την κάρτα μνήμης με το αποθηκευμένο οπτικοακουστικό υλικό στο Τμήμα Εποπτείας Εξετάσεων Αδειών Οδήγησης Οχημάτων, κατόπιν υποβολής σχετικού αιτήματος του εν λόγω Τμήματος, μεριμνώντας για τη δημιουργία, αρχειοθέτηση και τήρηση αντιγράφου αυτής κατ’ αναλογία της παρ. 5.
7. Το υλικό, το οποίο καταγράφεται για τους σκοπούς της διαφάνειας, της αξιοπιστίας, του ελέγχου και της εποπτείας της διενέργειας της πρακτικής δοκιμασίας των υποψήφιων οδηγών και οδηγών όλων των κατηγοριών οχημάτων, καθώς και τη διασφάλιση των υποψηφίων οδηγών και της άσκησης των δικαιωμάτων τους, περιέχει οπτικοακουστικό υλικό:
α) από το εσωτερικό του εκπαιδευτικού οχήματος, όπου απεικονίζονται τα χειριστήρια του οχήματος και όλοι οι συμμετέχοντες στη διαδικασία της πρακτικής δοκιμασίας, και
β) από το εξωτερικό του εκπαιδευτικού οχήματος, όπου απεικονίζεται το οδικό δίκτυο στο οποίο κινείται το εκπαιδευτικό όχημα και το οποίο περιορίζεται στο απολύτως αναγκαίο για τους σκοπούς της αξιολόγησης και εποπτείας της πρακτικής δοκιμασίας, λαμβανομένων των αναγκαίων τεχνικών μέτρων για τη μη καταγραφή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα άλλων χρηστών της οδού, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην απόφαση της παρ. 2 του άρθρου 33. […]»
Περαιτέρω, το οπτικοακουστικό υλικό που έχει καταγραφεί διατηρείται για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει τους έξι (6) μήνες, εκτός εάν έχει εκκινήσει οποιαδήποτε διοικητική ή πειθαρχική ή δικαστική διαδικασία ή διαδικασία εξέτασης ένστασης, οπότε το υλικό διατηρείται μέχρι το πέρας των εν λόγω διαδικασιών.
Ως υπεύθυνος επεξεργασίας ορίζεται το Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, με τις Περιφέρειες να εκτελούν συγκεκριμένες πράξεις επεξεργασίας, ως Εκτελούντες την Επεξεργασία, ενώ για την επίτευξη του αναγκαίου επιπέδου ασφάλειας, η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών εκδίδει δεσμευτικές πολιτικές και ορίζει διαδικασίες ασφάλειας, οι οποίες εφαρμόζονται με ευθύνη των Περιφερειών.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 10 του άρθρου 16 «Σε περίπτωση παραβίασης της ασφάλειας των δεδομένων, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος, διενεργείται υποχρεωτικά ένορκη διοικητική εξέταση (Ε.Δ.Ε.) κατά τα προβλεπόμενα στις ισχύουσες διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα, για τη διαπίστωση τέλεσης πειθαρχικού παραπτώματος». Πρόκειται για μια από τις πρώτες φορές που βλέπουμε το νομοθέτη να συνδέει την πράξη ή παράλειψη που οδηγεί σε παραβίαση του άρθρου 32 ΓΚΠΔ με την τέλεση πειθαρχικού παραπτώματος.
Τέλος, επισημαίνεται ότι σύμφωνα με τη συνοδευτική του νομοσχεδίου Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης «Κατά τη σύνταξη του σχεδίου νόμου πραγματοποιήθηκε μια αρχική διαβούλευση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και ελήφθησαν υπόψη όλες οι σχετικές παρατηρήσεις της Αρχής. Αναμένεται σχετική τελική γνωμοδότησή της».
Το σχέδιο νόμου είναι διαθέσιμο εδώ.
