Γιατί οι δαπάνες για συντάξεις μειώνονται στην Ελλάδα
Ο πληθυσμός της Ελλάδας θα συρρικνωθεί κατά 40% έως το 2100 με τους σημερινούς ρυθμούς των γεννήσεων, ενώ θα πέσει τουλάχιστον στο μισό στο πιο ρεαλιστικό σενάριο της HSBC, δηλαδή αυτό που θέλει τους ρυθμούς των γεννήσεων μειώνονται κατά 20% από τα σημερινά επίπεδα. Ο επενδυτικός οίκος προειδοποιεί ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας θα πέσει στο μισό με το πέρασμα μόλις μίας γενιάς, δηλαδή σε 80 χρόνια από σήμερα. Στις 40 χώρες του κόσμου που μελέτησε ο οίκος, ο συνολικός πληθυσμός θα μειωθεί έως τα τέλη του αιώνα από 170 έως 300 εκατ. άτομα.
Έως το 2050, πάνω από το 35% του πληθυσμού της Ελλάδας θα είναι άτομα άνω των 65 ετών.
Η κατάρρευση του πληθυσμού της Ελλάδας είναι μονόδρομος, καθώς τα στοιχεία της HSBC δείχνουν ότι οι Έλληνες κάνουν τα λιγότερα παιδιά ανάμεσα στις 40 χώρες που εξετάστηκαν, μετά τους Βόσνιους. Συγκεκριμένα, στη χώρα μας αντιστοιχούν περίπου 1,2 παιδιά ανά γυναίκα, περίπου όσα και στην Ιταλία. Η HSBC εξηγεί με μελανά χρώματα τι σημαίνει ένας τόσο χαμηλός ρυθμός γεννήσεων για μια χώρα: Ο πληθυσμός της Ιταλίας θα μειώνεται κατά ένα τρίτο κάθε γενιά που περνά, εκτός και εάν οι ρυθμοί των γεννήσεων αλλάξουν. Έως το 2400, η Ιταλία θα έχει λιγότερους από 10 εκατ. κατοίκους, έναντι τουλάχιστον 60 εκατ. που έχει σήμερα. «Η κλίμακα αυτών των αλλαγών είναι δραματική», τονίζουν οι αναλυτές της HSBC.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Έως το 2030, στην Ευρώπη θα υπάρχουν 20 εκατομμύρια λιγότερα άτομα σε ηλικία που μπορούν να εργαστούν. «Είναι σαν να εξαφανιστεί απλά το μισό από το εργατικό δυναμικό της Βρετανίας, της Γαλλίας ή της Ιταλίας», εξηγούν οι αναλυτές.
«Και η δημογραφική πρόκληση δεν σχετίζεται μόνο με τους λιγότερους εργαζόμενους – θα υπάρξει επίσης ένα τεράστιο άλμα στον αριθμό των συνταξιούχων», προσθέτουν. Για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ο αριθμός των συνταξιούχων θα αυξάνεται πάνω από 1% κάθε χρόνο έως το 2030.
Οι επιπτώσεις στην οικονομία
Με βάση τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, μόνο η συρρίκνωση του πληθυσμού και του εργατικού δυναμικού αρκεί για να αφαιρέσει 0,2 ποσοστιαίες μονάδες από την ετήσια ανάπτυξη της Ευρωζώνης έως το 2070.
Όμως, ένας πληθυσμός που γερνά δεν επιβαρύνει μόνο την ανάπτυξη αλλά και τα δημόσια οικονομικά, δημιουργώντας μεγάλες προκλήσεις για τα συνταξιοδοτικά συστήματα. Η Ιταλία, για παράδειγμα, αναμένεται να δει τον «λογαριασμό» των συντάξεών της να αυξάνεται κατά 2% του ΑΕΠ έως το 2030.
«Η Ελλάδα, από την άλλη πλευρά, λόγω των ουσιαστικών πρόσφατων μεταρρυθμίσεων στο συνταξιοδοτικό της σύστημα, στο πλαίσιο του προγράμματος διάσωσης που συμφώνησε με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, αναμένεται να δει τις δημόσιες δαπάνες για συντάξεις να μειώνονται ελαφρώς», τονίζει χαρακτηριστικά η HSBC.
Βέβαια, η γήρανση των πληθυσμών προκαλεί την αύξηση και άλλων κρατικών δαπανών, όπως για παράδειγμα στον τομέα της υγείας και της μακροχρόνιας φροντίδας. Η αύξηση αυτών των δαπανών αντισταθμίζεται μόνο μερικώς από τη μείωση των δαπανών για την εκπαίδευση, καθώς ο αριθμός των μαθητών και φοιτητών υποχωρεί. Συνυπολογίζοντας όλες αυτές τις δαπάνες μαζί, η HSBC επικαλείται τις εκτιμήσεις της Κομισιόν που μιλούν για αύξηση των κρατικών δαπανών σχεδόν κατά 2% στην Ευρωζώνη. Και εδώ, η Ελλάδα είναι η χώρα που εμφανίζει τη μεγαλύτερη μείωση δαπανών, λόγω των μεταρρυθμίσεων.
Μία από αυτές τις μεταρρυθμίσεις, την οποία η HSBC θεωρεί τόσο χαρακτηριστική ώστε κάνει ειδική αναφορά σε αυτήν στην έκθεσή της, είναι η μείωση των «επικίνδυνων» επαγγελμάτων που εξασφαλίζουν πρόωρες συντάξεις, από 580 σε 100. Όπως σημειώνουν με έκπληξη οι συντάκτες της ανάλυσης, στην Ελλάδα, το να είναι κάποιος κομμωτής θεωρούνταν επικίνδυνο επάγγελμα, ενώ στην ίδια λίστα περιλαμβάνονταν οι παρουσιαστές της τηλεόρασης και οι μουσικοί που παίζουν πνευστά όργανα.
