Η δορυφορική απεικόνιση είναι ένα εργαλείο το οποίο έχει αρχίσει να κάνει την άνοδό του τα τελευταία χρόνια. Η χρήση διαφορετικών τύπων δορυφόρων στοχεύει στην επιτέλεση συγκεκριμένου σκοπού και στην απεικόνιση διαφορετικών συμβάντων. Το γεγονός ότι ακόμη τα εργαλεία αυτά δεν έχουν πολιτικοποιηθεί τα καθιστά αντικειμενικά μέσα αναπαράστασης της καθημερινότητας, καθώς παρουσιάζουν εικόνες που αποτελούν «τροφή για σκέψη». Η διάθεση ελεύθερων δεδομένων (open data) επίσης επιτρέπει τα όργανα αυτά να μετατραπούν σε καίρια μέσα, τα οποία συμβάλλουν σημαντικά στην λήψη αποφάσεων και οργάνωσης του κρατικού μηχανισμού.
Οι δασικές και αστικές πυρκαγιές οι οποίες έχουν κυριεύσει την χώρα τα τελευταία εικοσιτετράωρα καταγράφηκαν από τους δορυφόρους Sentinel του συστήματος Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δορυφόροι Sentinel 2 και Sentinel 5P κατέγραψαν τις καμένες εκτάσεις και την αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση αντιστοίχως, και απεικόνισαν την ανεξέλεγκτη τροπή του φαινομένου.
Η απεικόνιση από το διάστημα αποδεικνύει ότι από 4 έως και 6 Αυγούστου, οι καμένες εκτάσεις από τις φωτιές στην Ελλάδα αυξήθηκαν από 22.685 εκτάρια σε 70.059 εκτάρια όπως καταγράφει το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), το οποίο οφείλεται στα πύρινα μέτωπα τα οποία βρίσκονται– μεταξύ άλλων – στην Εύβοια, την Ολυμπία, την Μάνη και την Αττική. Η αλλαγή αυτή συμβολίζει μια αύξηση 719% σε καμένες εκτάσεις μέσα στο 2021 σε σχέση με τον μέσο όρο από το 2008 έως και το 2020.
Η σημαντική αυτή αλλαγή τοποθετεί την Ελλάδα κοντά στην κορυφή της λίστας των χωρών οι οποίες παρατηρούν μια τόσο σημαντική αύξηση, όπως η Τουρκία η οποία σημειώνει μια αύξηση 824% σε καμένες εκτάσεις το 2021 συγκριτικά με τον μέσο όρο από το 2008 έως και το 2020.
Το Σύστημα Επείγουσας Διαχείρισης Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης φωτογράφησε επίσης τις καμένες εκτάσεις από το διάστημα κατόπιν υποβολής αιτήματος για έκτακτη αναπαράσταση. Για ακόμη μια φορά, τα δεδομένα και τα νούμερα δεν ψεύδονται, και «ζωγραφίζουν» μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, η οποία τόσο σοκάρει όσο και προβληματίζει τους υπεύθυνους λήψης πολιτικών αποφάσεων. Οι δορυφόροι επίσης κατέγραψαν την ατμοσφαιρική ρύπανση και παρατήρησαν αυξημένη ύπαρξη σωματιδίων, όπως αζώτου, διοξειδίου του άνθρακα και μονοξειδίου του θείου. Χαρακτηριστική είναι η εικόνα των αερολυμάτων όπως καταγράφηκαν από όργανα του δορυφόρου Sentinel 5P στην Νότια Ελλάδα την Παρασκευή 06/08/2021.
Η καθημερινότητα η οποία φαίνεται πως θα αποτελέσει κανόνα τα επόμενα χρόνια χαρακτηρίζεται από την κλιματική κρίση την οποία βιώνουμε. Μηχανισμοί αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής απουσιάζουν αισθητά από τις περισσότερες Μεσογειακές χώρες οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με τα διάφορα πύρινα μέτωπα τις τελευταίες ημέρες. Καθώς η Ελλάδα φλέγεται, η γειτονική Ιταλία καλείται επίσης να ανταποκριθεί στις πυρκαγιές οι οποίες απειλούν το νότιο τμήμα της χώρας. Η Τουρκία βρίσκεται επίσης τυλιγμένη στις πύρινες – αλλά και πολιτικές φλόγες – , μιας και οι πυρκαγιές σε Αττάλεια και Μπόντρουμ μαίνονται ανεξέλεγκτες για ημέρες.
Τα δεδομένα, επομένως, δείχνουν ότι εάν και η Ελληνική πραγματικότητα είναι εξαιρετικά κρίσιμη και απαιτεί άμεση διαχείριση, το φαινόμενο δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αποκλειστικά ελληνικό. Τα τελευταία χρόνια, επιστήμονες έχουν παρατηρήσει μια έντονη αλλαγή στα περιβαλλοντικά δεδομένα της περιοχής, με αυξημένες θερμοκρασίες, ξηρασία και πρώιμη έναρξη των εποχών, οι οποίες συνεπάγονται περισσότερες φυσικές καταστροφές και σοβαρότερες επιπτώσεις.
Η πραγματικότητα αυτή απαιτεί οργανωμένη και συντονισμένη διαχείριση, η οποία θα ξεπερνάει πολιτικά και ιδεολογικά πλαίσια, και θα στοχεύει στην ορθή προστασία του περιβάλλοντος. Η μετατροπή μιας κρίσης τέτοιας έκτασης σε εργαλείο άσκησης πολιτικής πίεσης προς όλους τους τομείς αποπροσανατολίζει και δεν ωφελεί στον σχεδιασμό άμεσων λύσεων και απαντήσεων.
Ωστόσο, η σημερινή κατάσταση «κόκκινου συναγερμού» στην οποία βρίσκεται η χώρα δεν αποδίδεται μόνο στην κλιματική κρίση. Οι ενέργειες εμπρησμού και σκόπιμης δημιουργίας φωτιάς ανά την χώρα έχει οδηγήσει σε καταστροφές μεγάλης έκτασης, το κόστος των οποίων θα κληθεί να αντιμετωπίσει τόσο η τωρινή όσο και επόμενες κυβερνήσεις.
Τα μέτρα το οποία θα κληθεί η χώρα να λάβει οφείλουν να εστιαστούν σε τρείς τομείς: Πρώτον, την οργάνωση συγκροτημένου κρατικού μηχανισμού διαχείρισης έκτακτων περιβαλλοντικών κρίσεων. Μιας και τα νούμερα δείχνουν ότι η νέα καθημερινότητα θα χαρακτηρίζεται από κρίσιμες κλιματικές καταστάσεις, οι κυβερνήσεις οφείλουν να επικεντρωθούν στην διαχείριση και αντιμετώπισή τους. Δεύτερον, την σύσταση ενημερωμένου συστήματος πληροφόρησης και ενημέρωσης. Οι τελευταίες ημέρες έχουν αποδείξει ότι η παραπληροφόρηση και η διαρροή λανθασμένων δεδομένων οδηγεί μόνο στον πανικό και την αποδιοργάνωση, επομένως η ύπαρξη έγκυρων πηγών ενημέρωσης δύναται να οδηγήσουν σε ομαλότερη εξέλιξη των κρίσιμων στιγμών. Τέλος, η κρίσιμη αυτή κατάσταση υπαγορεύει την συνεργασία πολιτικών θεσμών και επιστημονικής κοινότητας για την δημιουργία πλάνου διαχείρισης έκτακτης ανάγκης.
* Στο άρθρο χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χαρτογραφικό υλικό από Sentinel Hub EO Browser της εταιρείας Synergise.
