1. Ιδρυτική συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, η επίσημη ονομασία της οποίας είναι Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, σηματοδότησε την έναρξη “μιας νέας φάσης στη διαδικασία μιας διαρκώς στενότερης ένωσης των λαών της Ευρώπης”. Έθεσε τα θεμέλια για ένα ενιαίο νόμισμα, το ευρώ, και διεύρυνε σημαντικά τη συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών σε μια σειρά νέων τομέων:
- Δημιουργήθηκε η ευρωπαϊκή ιθαγένεια, η οποία επιτρέπει στους Ευρωπαίους πολίτες να διαμένουν και να μετακινούνται ελεύθερα στα κράτη μέλη.
- Θεσπίστηκε κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας.
- Συμφωνήθηκε η στενότερη συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών και των δικαστικών αρχών σε ποινικές υποθέσεις.
Η Συνθήκη υπογράφηκε στην ολλανδική πόλη του Μάαστριχτ, η οποία βρίσκεται κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο και τη Γερμανία. Ήταν αποτέλεσμα πολυετών διακρατικών διαβουλεύσεων για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
2. Υπογράφηκε από 12 χώρες
Η Συνθήκη υπογράφηκε στις 7 Φεβρουαρίου 1992 από τους εκπροσώπους των ακόλουθων 12 χωρών: Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία.
Τα κοινοβούλια αυτών των χωρών στη συνέχεια επικύρωσαν τη Συνθήκη, σε ορισμένες περιπτώσεις κατόπιν δημοψηφίσματος. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ, με την οποία ιδρύθηκε επισήμως η Ευρωπαϊκή Ένωση, τέθηκε σε ισχύ την 1η Νοεμβρίου 1993.
Έκτοτε, 16 ακόμη χώρες έχουν ενταχθεί στην ΕΕ και έχουν υιοθετήσει τους κανόνες της Συνθήκης του Μάαστριχτ ή των συνθηκών που ακολούθησαν.
3. Έθεσε τα θεμέλια του ευρώ
Η Συνθήκη του Μάαστριχτ άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, του ευρώ. Ήταν το αποκορύφωμα διαβουλεύσεων που διήρκεσαν αρκετές δεκαετίες σχετικά με την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας στην Ευρώπη. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ επίσης ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών. Ο κύριος στόχος της ΕΚΤ είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, δηλ. η διαφύλαξη της αξίας του ευρώ.
Η ιδέα για ένα ενιαίο νόμισμα στην Ευρώπη διατυπώθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του ’60 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, το σχέδιο ανακόπηκε εξαιτίας του ασταθούς οικονομικού τοπίου τη δεκαετία του ’70.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες επανέφεραν την ιδέα του ενιαίου νομίσματος το 1986, ενώ το 1989 δεσμεύτηκαν να ακολουθήσουν μια διαδικασία μετάβασης τριών σταδίων. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ καθορίστηκαν επισήμως αυτά τα στάδια:
- Πρώτο Στάδιο (από την 1η Ιουλίου 1990 έως τις 31 Δεκεμβρίου 1993): εισαγωγή ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών
- Δεύτερο Στάδιο (από την 1η Ιανουαρίου 1994 έως τις 31 Δεκεμβρίου 1998): ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών κεντρικών τραπεζών και μεγαλύτερη ευθυγράμμιση των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών
- Τρίτο Στάδιο (από την 1η Ιανουαρίου 1999 έως σήμερα): σταδιακή εισαγωγή του ευρώ σε συνδυασμό με την άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής, για την οποία είναι αρμόδια η ΕΚΤ.
4. Εισήγαγε τα κριτήρια ένταξης στη ζώνη του ευρώ
Πέρα από το χρονοδιάγραμμα για την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος, η Συνθήκη θέσπισε κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το ευρώ θα λειτουργούσε στην πράξη. Οι κανόνες αυτοί περιλαμβάνουν και τον τρόπο προσδιορισμού κατά πόσον μια χώρα είναι έτοιμη να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ.
Σκοπός των κανόνων, οι οποίοι είναι γνωστοί και ως κριτήρια του Μάαστριχτ ή κριτήρια σύγκλισης, είναι η διασφάλιση της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ ακόμη και όταν νέες χώρες υιοθετούν το νέο νόμισμα. Οι κανόνες αποσκοπούν στη διασφάλιση ότι οι υπό ένταξη χώρες χαρακτηρίζονται από σταθερότητα στους ακόλουθους τομείς:
- πληθωρισμός,
- επίπεδα δημόσιου χρέους,
- επιτόκια,
- συναλλαγματική ισοτιμία.
5. Ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση
Μετά την υπογραφή της Συνθήκη του Μάαστριχτ, οι χώρες της Ευρώπης ήρθαν πιο κοντά, ενώ ορισμένοι τομείς πολιτικής όπως η οικονομική και η δημοσιονομική πολιτική εξακολουθούν να ασκούνται σε εθνικό επίπεδο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε πρόσθετα βήματα για την περαιτέρω προώθηση της ολοκλήρωσης μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, το οποίο υπογράφηκε το 1997, αποσκοπεί στη διασφάλιση ότι οι χώρες ακολουθούν υγιείς δημοσιονομικές πολιτικές.
- Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας ιδρύθηκε για την παροχή χρηματοδοτικής συνδρομής σε χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται από σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης.
- Ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός και το Ενιαίο Συμβούλιο Εξυγίανσης δημιουργήθηκαν μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση για την ενίσχυση τόσο της ασφάλειας του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος όσο και της χρηματοπιστωτικής ολοκλήρωσης και σταθερότητας.
Σήμερα, περισσότεροι από 510 εκατομμύρια πολίτες από 28 κράτη μέλη απολαμβάνουν τα οφέλη της ευρωπαϊκής συνεργασίας. Μάλιστα, 25 χρόνια αφότου συμφωνήθηκε ο οδικός χάρτης για το ενιαίο νόμισμα, το ευρώ βρίσκεται στη δεύτερη θέση μεταξύ των πλέον χρησιμοποιούμενων σε συναλλαγές νομισμάτων και είναι μέρος της καθημερινότητας 340 εκατομμυρίων πολιτών σε 19 χώρες.
