Κώστας Κατίκος
Συναγερμό για τις επιπτώσεις που θα έχει η επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος, στο ασφαλιστικό, στις συντάξεις, και στην ανάπτυξη της χώρας μακροπρόθεσμα σήμανε η μελέτη του ΙΟΒΕ, που παρουσιάστηκε χθες σε ειδική εκδήλωση παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος χαρακτήρισε το δημογραφικό ως «εθνικό υπαρξιακό ζήτημα» και κάλεσε σε υπερκομματική συστράτευση δυνάμεων για την αντιμετώπισή του.
Το καμπανάκι που χτύπησε η μελέτη είναι ηχηρότατο και δείχνει ότι επείγει η λήψη μέτρων περιορισμού του δημογραφικού προβλήματος πριν πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη.
Στο δυσμενές σενάριο (που είναι αυτό χωρίς τη λήψη μέτρων) το δημογραφικό σε 8 δεκαετίες από σήμερα (ως το έτος 2100) θα φέρει την Ελλάδα σε μη βιώσιμη οικονομικά θέση, όπως τόνισε ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νίκος Βέττας και γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, παρουσιάζοντας τη μελέτη του Ιδρύματος. Αυτό σημαίνει ότι τα δημόσια οικονομικά δεν θα αντέξουν να καταβάλουν τις σημερινές κοινωνικές δαπάνες (κυρίως συντάξεις) υπό την πίεση που θα ασκούν η αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού από τη μια, και η επιταχυνόμενη μείωση των γεννήσεων, και της απασχόλησης από την άλλη.
Θεραπεία του προβλήματος δεν μπορεί να υπάρξει, σημείωσε ο κ. Βέττας, αλλά εκείνο που μπορεί να γίνει είναι να αντιμετωπιστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις στο μέλλον.
Οι προβλέψεις της μελέτης για τα επόμενα χρόνια με το λεγόμενο «βασικό σενάριο», δείχνουν:
- Μείωση πληθυσμού 24% στην Ελλάδα ως το 2100 έναντι 5% στην ευρωζώνη. Στο 2050 ο πληθυσμός της Ελλάδας θα είναι μεταξύ 9 εκατ. και 9,5 εκατ. για να υποχωρήσει στα 8,1 εκατ. έως το 2100. Την περίοδο 2011-2021 ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώθηκε κατά 441.000 άτομα (σ.σ: ως «διάγραμμα του τρόμου» χαρακτήρισε ο κ. Βέτας το διάγραμμα της μείωσης του πληθυσμού).
- Διπλάσιους θανάτους από τις γεννήσεις ως το 2060. Οι γεννήσεις προβλέπεται να υποχωρούν στις 66.000 ετησίως και οι θάνατοι στους 136.000. Ο συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5 μονάδες από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, και σήμερα είναι στο 1,4 από 2,1-2,5 μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970.
- Μείωση του ΑΕΠ κατά 58 δισ. ως το 2100, μείωση απασχόλησης κατά 2,1 εκατομμύρια άτομα, μείωση εσόδων κατά 14 δισ. και μείωση κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 1.740 ευρώ ετησίως.
- Μείωση ποσοστών αναπλήρωσης για τις συντάξεις από 69% του μισθού το 2019 σε 63,4% του μισθού το 2030, σε 59,4% το 2040 και σε 55,5% του μισθού το 2060.
- Λιγότερους μαθητές και λιγότερους καθηγητές στα σχολεία. Ως το 2040 οι μαθητές θα είναι λιγότεροι κατά 320.000 άτομα με 50.000 λιγότερους εκπαιδευτικούς! Είναι ενδεικτικό ότι στο σχολικό έτος 2019-2020 γράφτηκαν 95.700 νέοι μαθητές, ενώ το 2014-2015 γράφτηκαν 115.000.
- Αύξηση του πληθυσμού άνω των 65 ετών και αύξηση των ηλικιωμένων άνω των 85 ετών (γήρανση μέσα στη γήρανση). Ο πληθυσμός άνω των 65 ετών ως το 2080 θα φτάσει στο 60% του συνολικού πληθυσμού, από 40% που είναι σήμερα και 10% που ήταν το 1960. Ενώ προβλέπεται αύξηση και των ατόμων άνω των 85 ετών, γεγονός που θα δημιουργήσει πρόσθετες ανάγκες για υπηρεσίες φροντίδας και υγείας προς τα άτομα αυτά, άρα και πρόσθετες δαπάνες.
Στα θετικά του δημογραφικού είναι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, που για την Ελλάδα προβλέπεται κατά μέσο όρο να ανέβει κατά 9 έτη και να φτάσει στα 91 έτη ως το 2100 από 82 έτη το 2021.
Το υψηλότερο προσδόκιμο (πάνω και από τα 91 έτη) παρατηρείται σε Ευρυτανία, Φωκίδα και Θεσπρωτία και 4 χρόνια πιο κάτω ηλικιακά (το χαμηλότερο) προβλέπεται το προσδόκιμο ζωής για όσους μένουν στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών, στον Πειραιά και στις Σέρρες. Στις γυναίκες το προσδόκιμο είναι ως 5 έτη υψηλότερο από το μέσο όρο.
Ενας από τους «μύθους» που καταρρίπτει η μελέτη είναι ότι η γονιμότητα πέφτει επειδή οι γυναίκες επιλέγουν σπουδές και καριέρα. Η αντίληψη αυτή είναι εσφαλμένη, καθώς σε άλλες αναπτυγμένες χώρες με υψηλά ποσοστά συμμετοχής γυναικών στην απασχόληση υπάρχει αντίστοιχα και υψηλότερη γονιμότητα.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ
Σύμφωνα με τη μελέτη για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προτείνονται:
- Ενίσχυση οικογενειακών πολιτικών για την αύξηση της γονιμότητας με έμφαση στην αύξηση της γυναικείας απασχόλησης σε συνδυασμό με μειώσεις φορολογίας, κρατικής επιδότησης γονικών αδειών, καθολικής συμμετοχής των παιδιών σε παιδικούς σταθμούς κ.ά.
2.Επανασχεδιασμός του συστήματος κοινωνικών επιδομάτων και επιδότηση του κόστους ανατροφής των παιδιών για γονείς, εφόσον εργάζονται.
- Φορολογικές απαλλαγές για συμπληρωματική «ιδιωτική σύνταξη».
- Αναχαίτιση των μεταναστευτικών εκροών και επαναπατρισμό Ελλήνων του
εξωτερικού.
5. Εξέταση της αποτελεσματικότητας των οικονομικών κινήτρων για τον επαναπατρισμό Ελλήνων και ενδεχόμενη ενδυνάμωσή τους.
6. Επανασχεδιασμός και ενίσχυση των υπηρεσιών προσχολικής αγωγής και φροντίδας.
7. Βελτίωση της προσέλκυσης εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης μέσω του προγράμματος της μπλε κάρτας στην Ελλάδα. - Αναγνώριση τίτλων σπουδών από ιδιωτικά ιδρύματα, σε συνδυασμό με αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων σπουδών τους από ανεξάρτητη ελληνική εκπαιδευτική αρχή.
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟ
- Μείωση εισφορών για όσους παίρνουν τον κατώτατο μισθό των 713 ευρώ και μείωση του πλαφόν αποδοχών (σήμερα 6.500 ευρώ) που γίνονται οι ασφαλιστικές κρατήσεις, ώστε να περισσέψουν χρήματα για αποταμίευση.
- Συνδυασμός κεφαλαιοποιητικού με διανεμητικό σύστημα.
3.Αλλαγές προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, εθνική σύνταξη και με λιγότερα από 15 έτη.
4. Σύσταση εθνικής υπερκομματικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για την
παρακολούθηση του συνταξιοδοτικού συστήματος, την αξιολόγηση και λήψη μέτρων.
- Διευκόλυνση εργοδοτικών επαγγελματικών ταμείων πανευρωπαϊκού προσωπικού.
- Επιμήκυνση εργασιακού βίου, απασχόληση συνταξιούχων, καθορισμό «δίκαιων και επαρκών» ποσοστών αναπλήρωσης και περιορισμό στις εξαιρέσεις πρόωρης
συνταξιοδότησης.
Νέα στεγαστική πολιτική για τους νέους
Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελεί η πολιτική απόκτησης στέγης για τους νέους στην οποία αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, τονίζοντας ότι «βασική πρακτική μας προτεραιότητα για το άμεσο μέλλον θα είναι η εξασφάλιση προσιτής στέγης για τους νέους ανθρώπους». Το κυβερνητικό σχέδιο προβλέπει διάθεση ακινήτων του Δημοσίου για νέα ζευγάρια, ανακαινίσεις κλειστών διαμερισμάτων από νέους που θα μένουν σε αυτά, με χαμηλό ενοίκιο και δυνατότητα μελλοντικής αγοράς, συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα για την ανακαίνιση παλαιών κατοικιών, κ.ά.
Ο πρωθυπουργός αναφέρθηκε και στην ενσωμάτωση των νόμιμων μεταναστών στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας, όπως προτείνει και η μελέτη του ΙΟΒΕ.
«Πρόκειται για μία απάντηση στο μεγάλο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουμε: την έλλειψη εργατικών χεριών που παρατηρείται τόσο στον πρωτογενή τομέα όσο και στον κλάδο των κατασκευών», όπως είπε χαρακτηριστικά.
Για την ενσωμάτωση των μεταναστών η μελέτη προτείνει επιτάχυνση των διαδικασιών απόκτησης νομιμοποιητικών εγγράφων, βελτίωση της πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες (όπως υγεία και εκπαίδευση), ειδικά για τα παιδιά των
μεταναστών, κ.ά.
