Η Ευρώπη οδεύει προς μία τέλεια καταιγίδα. Εν μέσω μιας ενεργειακής κρίσης που εκτινάσσει το σχετικό κόστος για επιχειρήσεις και νοικοκυριά και αναγκάζεις τις κυβερνήσεις να ξοδέψουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξή τους, ο πληθωρισμός βρίσκεται στα ύψη, τα επιτόκια ανεβαίνουν και η απειλή της ύφεσης είναι πλέον πολύ πραγματική. Ήδη, την εμφάνισή τους κάνουν οι πρώτες προειδοποιήσεις για μια νέα κρίση χρέους. Και όπως έδειξε η επανεμφάνιση των λεγόμενων bond vigilantes στα βρετανικά ομόλογα, οι αγορές βρίσκονται με το όπλο παρά πόδα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του think tank Bruegel, ο «λογαριασμός» των μέτρων στήριξης που λαμβάνουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις έναντι της ενεργειακής κρίσης έχει ήδη ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ, με το ποσό να είναι μόλις 90 δισ. ευρώ μικρότερο από το πρόγραμμα της Ε.Ε. για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από την πανδημία του κορωνοϊού.
Ενεργειακή κρίση: Θα φέρουν τα μέτρα στήριξης την επόμενη ευρωπαϊκή κρίση χρέους;-1
Ειδικότερα, τα μέτρα στήριξης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις έχουν ξεπεράσει τα 500 δισ. ευρώ, ενώ το ποσό ανεβαίνει στα 710 δισ. ευρώ εάν συνυπολογιστεί η στήριξη για τις εταιρείες κοινής ωφέλειας, μέσω δανείων, πακέτων διάσωσης και κρατικοποιήσεων. Τα στοιχεία του think tank Bruegel αποτυπώνουν τη μεγάλη δημοσιονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται αυτή η κρίση.
Η Γερμανία ευθύνεται για μεγάλο μέρος των μέτρων στήριξης, με το πακέτο των 200 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Bruegel, η Ελλάδα έχει ανακοινώσει μέτρα στήριξης συνολικού ύψους 10,5 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 5,74% του ΑΕΠ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το ελληνικό πακέτο είναι το πέμπτο μεγαλύτερο στην Ε.Ε., μετά από εκείνα της Κροατίας, της Μάλτας, της Γερμανίας και της Λιθουανίας.
Μεγάλο μέρος αυτών των μέτρων στήριξης χρηματοδοτείται από νέο κρατικό δανεισμό και σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, οι κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να αποπληρώσουν αυτά τα χρέη.
«Πιστεύω ότι αρκετές χώρες θα δυσκολευτούν να αποφύγουν τα προβλήματα χρέους τα επόμενα χρόνια και το αποτέλεσμα θα είναι επώδυνο», είπε στο Business Insider ο Michael Boskin, οικονομολόγος του Stanford University. «Ιστορικά έχει παρατηρηθεί ότι οι πιο χρεωμένες χώρες καταλήγουν να έχουν προβλήματα. Ίσως να έχουν μια χρηματοοικονομική κρίση, μπορεί να πυροδοτήσουν υψηλότερο πληθωρισμό. Μπορεί, και συχνά συμβαίνει, να οδηγήσουν σε χαμηλή ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα».
Η κατάσταση κάθε χώρας είναι μοναδική, όμως ο Boskin τονίζει ότι καμία δεν ξεφεύγει από τις ανησυχίες: Ενώ οι χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, εμφανίζουν ιστορικά υψηλότερα χρέη και ελλείμματα, οι χώρες του Βορρά αντιμετωπίζουν έναν πιο κρύο χειμώνα και άρα πιθανότατα θα είναι αναγκασμένες να δώσουν περισσότερα χρήματα για να στηρίξουν τους πολίτες τους.
«Νομίζω ότι μία κρίση χρέους είναι πιθανή, με δεδομένα τα τεράστια ποσά, ως ποσοστό του ΑΕΠ, που ξοδεύονται. Είναι αναγκαία μεν, όπως συνέβη και με τις κρατικές δαπάνες της πανδημίας, όμως θα αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα χρέη, που ήδη συσσωρεύονται», λέει στο Business Insider η Jennifer Lee, οικονομολόγος της Bank of Montreal.
Η Capital Economics έχει προειδοποιήσει για αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων, παρόμοια με εκείνη που έπληξε τη Βρετανία και ανάγκασε την Τράπεζα της Αγγλίας να επανεκκινήσει το πρόγραμμα αγοράς τίτλων, αλλά και για νέα απότομη αύξηση των spreads της περιφέρειας. Όπως σημειώνει η οικονομολόγος της Capital Economics Franziska Palmas, δεν περιμένει ότι οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της μεγάλης δημοσιονομικής χαλάρωσης της νέας βρετανικής κυβέρνησης. Παρόλα αυτά, τα αδύναμα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας και/ή η απροθυμία της ΕΚΤ να παρέμβει στις αγορές ομολόγων ενδεχομένως να προκαλέσουν κάποια αναταραχή στις αγορές σύντομα.
Άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι πιθανότητες μιας νέας κρίσης χρέους είναι χαμηλές και θεωρούν ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι τώρα η ελάφρυνση των επιπτώσεων από την ενεργειακή κρίση.
Όπως σημείωνε πρόσφατα το Barron’s, μία διαφορά ανάμεσα στη σημερινή κατάσταση και εκείνη του 2012, που πολλοί δεν προσέχουν, είναι ότι το ξέσπασμα του πληθωρισμού, που δεν συνοδεύεται από επιτόκια στα ίδια επίπεδα, βοηθά τα δημόσια οικονομικά.
Με την ανάπτυξη του ονομαστικού ΑΕΠ να παραμένει πολύ υψηλότερη από το επιτοκιακό κόστος, ο συνδυασμός της ονομαστικής ανάπτυξης και του επιτοκιακού κόστους είναι σήμερα 10 ποσοσοστιαίες μονάδες καλύτερος από το 2012 και δεν έχει υπάρξει ποτέ τόσο ευνοϊκός, τα τελευταία χρόνια, τονίζει το Barron’s.
