ΑΠΟΦΑΣΗ
Văleanu κ.α. κατά Ρουμανίας της 07.01.2025 (προσφ. αριθ. 59012/17 και 29 άλλες)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι προσφεύγοντες είναι 53 Ρουμάνοι υπήκοοι. Μετά το τέλος της κομμουνιστικής περιόδου στη Ρουμανία, το κράτος θέσπισε νομοθεσία για να επιτρέψει σε άτομα των οποίων η περιουσία είχε εθνικοποιηθεί να αποζημιωθούν, συνήθως μέσω επιστροφής της περιουσίας ή αποζημίωσης.
Το 2005, ιδρύθηκαν σχετικές Επιτροπές για την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Στην απόφασή Maria Atanasiu κ.α. κατά Ρουμανίας (αριθ. 30767/05 και 33800/06) του 2010, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ελλείψεις στον μηχανισμό αποκατάστασης. Έτσι, το 2013 η Ρουμανία εισήγαγε νέα νομοθεσία για την εξάλειψη αυτών των ζητημάτων.
Στη συνέχεια εκδόθηκαν αμετάκλητες αποφάσεις υπερ των προσφευγόντων για την χορήγηση τίτλων ιδιοκτησίας και είτε να τους επιστραφεί η περιουσία τους, είτε να τους χορηγηθεί αποζημίωση. Οι αποφάσεις όμως δεν εκτελέστηκαν.
Στις 8 Νοεμβρίου 2022 το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου σε βάρος των προσφευγόντων. Αναφέρθηκε στην παρατεταμένη μη εκτέλεση εκκρεμών αποφάσεων που εκδόθηκαν υπέρ τους και την έλλειψη αποτελεσματικού ένδικου μέσου. Με την ίδια απόφαση το Δικαστήριο ανέβαλε την έκδοση απόφασης σχετικά με τη δίκαιη ικανοποίηση όσον αφορά την περιουσιακή ζημία, προκειμένου να δώσει την ευκαιρία στους διαδίκους να καταλήξουν σε φιλικό διακανονισμό. Καθώς αυτό δεν συνέβη, το Δικαστήριο στη συνέχεια προχώρησε στην εξέταση των αιτημάτων των διαδίκων βάσει του άρθρου 41 της Σύμβασης.
Το ΕΔΔΑ, επιδίκασε δίκαιη ικανοποίηση όσον αφορά τη περιουσιακή ζημία που υπέστησαν οι προσφεύγοντες λόγω της μη εκτέλεσης των δικαστικών αποφάσεων που αφορούσαν την επιστροφής της περιουσίας τους (τα ποσά των αποζημιώσεων αναφέρονται σε πίνακα που επισυνάπτεται στο τέλος της απόφασης).
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι 53 Ρουμάνοι υπήκοοι. Τα ονόματά τους αναφέρονται αναλυτικά στην απόφαση του ΕΔΔΑ. Μετά το τέλος της κομμουνιστικής περιόδου στη Ρουμανία, το κράτος θέσπισε νομοθεσία (τέσσερις νόμους μεταξύ 1991 και 2001) για να επιτρέψει σε άτομα των οποίων η περιουσία είχε εθνικοποιηθεί να αποζημιωθούν, συνήθως μέσω επιστροφής ή αποζημίωσης.
Το 2005, ένα νέο Κεντρικό Συμβούλιο Αποζημίωσης (σήμερα η Εθνική Επιτροπή Αποζημίωσης Περιουσίας) και η Εθνική Υπηρεσία Αποκατάστασης Περιουσίας ιδρύθηκαν για την εφαρμογή του σχετικού νόμου. Στην απόφασή του Maria Atanasiu κ.α. κατά Ρουμανίας (αριθ. 30767/05 και 33800/06) του 2010, το Δικαστήριο διαπίστωσε ελλείψεις στον μηχανισμό αποκατάστασης. Έτσι, το 2013 η Ρουμανία εισήγαγε νέα νομοθεσία (ν.165/2013) για την εξάλειψη αυτών των ζητημάτων. Το σύστημα αποκατάστασης βάσει του εν λόγω νόμου εξετάστηκε ουσιαστικά και εγκρίθηκε κατ’ αρχήν εκ των προτέρων από το Δικαστήριο στην υπόθεση Preda κ.α. κατά Ρουμανίας (αριθ. 9584/02 και 7 άλλες υποθέσεις).
Τελεσίδικες αποφάσεις εκδόθηκαν υπέρ τους είτε για την χορήγηση έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας, είτε για να τους παραχωρηθεί η κυριότητα της περιουσίας τους, είτε για αποφάσεις αποζημίωσης. Σε κανέναν από τους προσφεύγοντες δεν εκδόθηκε τίτλος ιδιοκτησίας ούτε δόθηκε η κατοχή του ακινήτου παρά τις εν λόγω τελεσίδικες αποφάσεις. Ορισμένοι από τους προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν λάβει επαρκή αποζημίωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ισχυρίστηκαν ότι δεν έλαβαν νομική απάντηση στις αξιώσεις τους. Σε τρεις από τις περιπτώσεις οι τίτλοι ιδιοκτησίας των προσφευγόντων φέρονται να ακυρώθηκαν. Στις προσφυγές, τα ποσά της γης σε κυμαίνονταν από 0,15 εκτάρια στην κοινότητα Scǎrișoara (περιφέρεια Olt) έως 17.000 εκτάρια στην Borșa (περιφέρεια Maramureș).
Στις 8 Νοεμβρίου 2022 το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (προστασία των ιδιοκτησίας) της Σύμβασης όσον αφορά όλες τις προσφυγές που δεν είχαν διαγραφεί από τον κατάλογο των υποθέσεων. Αναφέρθηκε στην παρατεταμένη μη εκτέλεση εκκρεμών αποφάσεων που εκδόθηκαν υπέρ των προσφευγόντων και την έλλειψη αποτελεσματικού ένδικου μέσου- την ακύρωση των τίτλων ιδιοκτησίας των προσφευγόντων λόγω της μη ορθής εφαρμογής του εφαρμοστέου δικαίου από το κράτος χωρίς καμία αποζημίωση, και την παράλειψη των αρχών να διασφαλίσουν ότι η αποζημίωση που επιδικάστηκε ήταν εύλογη σε σχέση με την τρέχουσα αξία του ακινήτου.
Κατά την ημερομηνία αυτή, το Δικαστήριο ανέβαλε την έκδοση απόφασης σχετικά με τη δίκαιη ικανοποίηση όσον αφορά την περιουσιακή ζημία, προκειμένου να δώσει την ευκαιρία στους διαδίκους να καταλήξουν σε φιλικό διακανονισμό. Καθώς αυτό δεν συνέβη, το Δικαστήριο στη συνέχεια προχώρησε στην εξέταση των αιτημάτων των διαδίκων βάσει του άρθρου 41 της Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο έκρινε καταρχάς ότι οι κληρονόμοι των προσφευγόντων, Mircea Romulus Todea, Sorin Constantin Grigorescu, Anca Simona Banc-Oltean, Ciprian Oltean, Octavian Vasile Oltean, Zoiţa Mihaela Oltean, ValeriaZoriţa Pastor και Gabriela Carmen Boarti είχαν το δικαίωμα να συνεχίσουν την παρούσα δίκη ως νόμιμοι κληρονόμοι, αντιστοίχως, των αποβιωσάντων προσφευγόντων Romulus Nicolae Todea (αίτηση αριθ. 38992/18) και Maria Grigorescu, Floarea Oltean και Lucreția Boarti (αριθ. 25503/19).
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Έχοντας ήδη αποφανθεί υπέρ των προσφευγόντων, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρουμανία έπρεπε να καταβάλει στους προσφεύγοντες τα ποσά που αναφέρονται στην απόφαση όσον αφορά την περιουσιακή ζημία και τα δικαστικά έξοδα. Σημείωσε τη διακριτική ευχέρεια του κράτους («περιθώριο εκτίμησης») κατά την επιλογή των γενικών μέτρων που πρέπει να ληφθούν για τον τερματισμό μιας παραβίασης, και έκρινε ότι οι εκτιμήσεις των ακινήτων θα πρέπει να βασίζονται στους τελευταίους διαθέσιμους συμβολαιογραφικούς πίνακες, δίνοντας προτεραιότητα στην τρέχουσα κατάσταση των σχετικών ακινήτων.
Όπου οι σχετικοί πίνακες δεν ενημερώνονταν ετησίως, το ποσό που προέκυπτε αυξήθηκε κατά 13% ανά έτος, από το έτος της τελευταίας ενημέρωσης μέχρι τη στιγμή της πληρωμής. Θεώρησε απαραίτητο ότι αυτό το σύστημα αποτίμησης, το οποίο θεσπίστηκε από το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, έπρεπε να βασίζεται σε σχετικά δεδομένα από την αγορά ακινήτων, να είναι διαφανές, να επικαιροποιείται τακτικά (τουλάχιστον ετησίως), να είναι εύκολα προσβάσιμο και σχετικά φιλικό προς τον χρήστη. Το Δικαστήριο στήριξε τις εκτιμήσεις του στα εν λόγω πλέγματα που καταρτίστηκαν από το αρμόδιο συμβολαιογραφικό επιμελητήριο για το έτος 2024 (όταν εκδόθηκε η παρούσα απόφαση), όπου η εν λόγω αποτίμηση ήταν διαθέσιμη.
Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι στην περίπτωση που τα ποσά που οφείλονται στους προσφεύγοντες έχουν σαφώς καθοριστεί και επικυρωθεί σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο με διοικητικές ή δικαστικές αποφάσεις που κατέστησαν τελεσίδικες πριν από την έναρξη ισχύος του νόμου αριθ. 165/2013, το ρουμανικό κράτος θα πρέπει να καταβάλει τα αντίστοιχα ποσά όπως αυτά καθορίζονται σε εθνικό επίπεδο, προσαρμοσμένα με τον πληθωρισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το σύστημα ς που αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο δεν εφαρμόζεται.
Όσον αφορά την υποτιθέμενη αποζημίωση χρήσης, διαφυγόντων κερδών της περιουσίας των προσφευγόντων, το Δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς αυτούς, σύμφωνα με την προηγούμενη νομολογία του σχετικά με τη Ρουμανία, δεδομένου ότι θα ήταν εικασία να επιδικαστεί η σχετική αποζημίωση, δεδομένων των μεταβλητών που εμπλέκονται.
Το Δικαστήριο ανέφερε ότι η προθεσμία για την άμεση καταβολή αποζημίωσης ήταν τρεις μήνες. Εάν, από την άλλη πλευρά, οι προσφεύγοντες ζητούσαν εναλλακτικά την επιστροφή της περιουσίας, η προθεσμία για την εκτέλεση σε είδος των αμετάκλητων δικαστικών αποφάσεων υπέρ τους, ορίστηκε σε 12 μήνες.
