Προδικαστικό ερώτημα άρθρου 1 παρ. 2 ν. 3900/10: Δεν αντίκειται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος η επαναφορά στην υποχρεωτική παράλληλη ασφάλιση στον ΟΑΕΕ των ασφαλισμένων πριν την 1.1.1993 στο Ταμείο Νομικών, ΤΣΑΥ και ΤΣΜΕΔΕ (ΕΤΑΑ)
ΣτΕ 223/2025 7μ. Α΄ Τμ. (προδικαστικό ερώτημα άρθρου 1 παρ. 2 ν. 3900/10)
Πρόεδρος: Μ.-Ε. Κωνσταντινίδου, Αντιπρόεδρος
Εισηγητής: Π. Μπραΐμη, Σύμβουλος της Επικρατείας
Δεν αντίκειται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος η επαναφορά στην υποχρεωτική παράλληλη ασφάλιση στον ΟΑΕΕ των ασφαλισμένων πριν την 1.1.1993 στο Ταμείο Νομικών, ΤΣΑΥ και ΤΣΜΕΔΕ (ΕΤΑΑ)
1. Με την 509/2021 απόφαση του Διοικητικού Πρωτοδικείου Χανίων υποβλήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα : «Αν η ρύθμιση του άρθρου 18 παρ. 3 του ν. 3863/2010, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 60 του ν. 3996/2011, η οποία [ρύθμιση] κατάργησε την εξαίρεση από την υποχρεωτική ασφάλιση σε δύο φορείς των ανεξάρτητα απασχολούμενων ασφαλισμένων μέχρι 31.1.1992 στο Ε.Τ.Α.Α. (πρώην Ταμείο Νομικών, Τ.Σ.Α.Υ. και Τ.Σ.Μ.Ε.Δ.Ε.), οι οποίοι παράλληλα απασχολούνται ως ελεύθεροι επαγγελματίες, υπαγόμενοι ως εκ τούτου στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε. (πρώην Τ.Α.Ε., Τ.Ε.Β.Ε., Τ.Σ.Α., Τ.Α.Ν.Π.Υ και Ταμείο Προνοίας Ξενοδόχων), παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας, υπό την έννοια ότι μεταχειρίζεται με όμοιο τρόπο δύο ανόμοιες [τελούσες υπό διαφορετικές συνθήκες] κατηγορίες ασφαλισμένων, δηλαδή: α) αφενός μεν, τους μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένους του Ε.Τ.Α.Α. οι οποίοι απασχολούνται σε μη συναφείς δραστηριότητες υπαγόμενες στην ασφάλιση του Ο.Α.Ε.Ε., και β) αφετέρου τους λοιπούς μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένους οι οποίοι απασχολούνται σε παράλληλες δραστηριότητες υπαγόμενες στην κύρια ασφάλιση πλειόνων ασφαλιστικών οργανισμών. Είναι δε ανόμοιες οι παραπάνω δύο κατηγορίες ασφαλισμένων, διότι τα μέλη της πρώτης κατηγορίας (δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, ιατροί και μηχανικοί), λόγω της φύσης του επαγγέλματός τους, μόνο ευκαιριακά μπορούν να απασχολούνται σε παράλληλες μη συναφείς δραστηριότητες, με αποτέλεσμα να μην έχουν προσδοκίες συμπλήρωσης των χρονικών και λοιπών προϋποθέσεων για τη χορήγηση δεύτερης κύριας σύνταξης γήρατος στο μέλλον από την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών για την παράλληλη προς το κύριο επάγγελμά τους και ευκαιριακή απασχόλησή τους, όπως δέχεται και η εισηγητική έκθεση του ν. 2335/1995. Αντιθέτως, οι υπόλοιποι μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένοι οι οποίοι έχουν αναπτύξει δύο παράλληλες επαγγελματικές δραστηριότητες, έχουν προσδοκίες συμπλήρωσης των χρονικών και λοιπών προϋποθέσεων για τη χορήγηση δεύτερης κύριας σύνταξης γήρατος στο μέλλον από την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών για τη δεύτερη δραστηριότητά τους».
2. Με την απόφαση του Δικαστηρίου κρίθηκε ότι η εξαίρεση των μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένων, ανεξάρτητα απασχολουμένων, οι οποίοι ασφαλίζονταν στο Ταμείο Νομικών, ΤΣΑΥ και ΤΣΜΕΔΕ (ΕΤΑΑ), και παράλληλα απασχολούνταν ως ελεύθεροι επαγγελματίες υπαγόμενοι στην ασφάλιση των ΤΑΕ, ΤΕΒΕ, ΤΑΝΠΥ, ΟΑΕΕ, Ταμείου Προνοίας Ξενοδόχων και ΤΣΑ (ΟΑΕΕ), από την υποχρεωτική παράλληλη ασφάλιση στους προαναφερθέντες ασφαλιστικούς φορείς με το άρθρο 2 παρ. 2 του ν. 2335/1995 είχε ως σκοπό, όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση του νόμου, να αμβλύνει προβλήματα που αντιμετώπιζαν από την υποχρεωτική παράλληλη ασφάλιση σε φορείς κύριας ασφαλίσεως οι κατηγορίες των ανεξάρτητα απασχολουμένων και των ελευθέρων επαγγελματιών. Η εξαίρεσή τους όμως αυτή, η οποία κρίθηκε σκόπιμη από τον νομοθέτη ενόψει των συνθηκών κατά τον χρόνο θεσπίσεώς της, επανεξετάστηκε βάσει των νέων συνθηκών που δημιουργήθηκαν στις αρχές του έτους 2010 (κίνδυνος χρεοκοπίας της χώρας και κρίση ασφαλιστικού συστήματος) και αποφασίστηκε η κατάργησή της (όπως και όλων των εξαιρέσεων που είχαν θεσπιστεί μέχρι τότε με άλλα νομοθετήματα) με το άρθρο 18 παρ. 3 του ν. 3863/2010, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 60 του ν. 3996/2011, για λόγους δημοσίου συμφέροντος (διασφάλιση των εσόδων του ΕΤΑΑ και ήδη e-ΕΦΚΑ και γενικότερα διασφάλιση της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος). Ο ίδιος δε ο νομοθέτης θεώρησε, όπως προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση, ότι δεν συνέτρεχε πλέον δικαιολογητικός λόγος διατηρήσεως των εξαιρέσεων και ότι η κατάργηση αυτών επιβαλλόταν από λόγους ίσης μεταχειρίσεως μεταξύ όλων των ασφαλισμένων που υπήχθησαν στην ασφάλιση μέχρι την 1.1.1993. Συνεπώς, η διάταξη του άρθρου 18 παρ. 3 του ν. 3863/2010, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 60 του ν. 3996/2011 δεν παραβιάζει τη συνταγματική αρχή της ισότητας, υπό την έννοια που εκτίθεται στο προδικαστικό ερώτημα. Η ενδεχόμενη δε ευκαιριακή απασχόληση των μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένων του ΕΤΑΑ σε παράλληλες δραστηριότητες, οι οποίες υπάγονται στην ασφάλιση του ΟΑΕΕ, καθώς και η, εξ αυτού του λόγου, έλλειψη προσδοκίας συμπληρώσεως των προϋποθέσεων για τη χορήγηση δεύτερης κύριας συντάξεως στο μέλλον είναι στοιχεία, μεταξύ άλλων (όπως η ανεργία ορισμένων επαγγελμάτων π.χ. πολιτικών μηχανικών κ.ά), που χρησιμοποίησε ο νομοθέτης το έτος 1995 (βλ. την εισηγητική έκθεση του ν. 2335/1995) για να δικαιολογήσει την εξαίρεση της κατηγορίας αυτής ασφαλισμένων από τους λοιπούς μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένους, οι οποίοι παρέμειναν στον κανόνα της υποχρεωτικής παράλληλης κύριας ασφαλίσεως. Δεν αποτελούν όμως στοιχεία που διαφοροποιούν την ως άνω κατηγορία ασφαλισμένων από τους λοιπούς μέχρι 31.12.1992 ασφαλισμένους από την άποψη της αρχής της ισότητας ως προς το ζήτημα της υποχρεωτικής παράλληλης κύριας ασφαλίσεως, όπως αναφέρεται στο προδικαστικό ερώτημα που υποβλήθηκε, ώστε να κωλύεται ο νομοθέτης να επαναφέρει την κατηγορία αυτή των ασφαλισμένων, για λόγους μάλιστα δημοσίου συμφέροντος, όπως εκτέθηκε, στον κανόνα της υποχρεωτικής παράλληλης ασφαλίσεως που ίσχυε για όλους τους ασφαλισμένους μέχρι 31.12.1992.
3. Μετά την επίλυση του ως άνω νομικού ζητήματος, το Δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να κρατήσει και να δικάσει την υπόθεση, ενόψει δε του ότι α) το διοικητικό πρωτοδικείο με την απόφασή του απέρριψε όλους τους λόγους που είχε προβάλει ο προσφεύγων και β) το ζήτημα της συνταγματικότητας του ως άνω άρθρου, υπό την έννοια που υποβλήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με το προδικαστικό ερώτημα, δεν προβλήθηκε από τον προσφεύγοντα αλλά εξετάστηκε αυτεπαγγέλτως από το διοικητικό πρωτοδικείο και κρίθηκε συνταγματικό με την παρούσα απόφαση, η προσφυγή είναι απορριπτέα στο σύνολό της.
