Εβελίνα Καλογεροπούλου Λογίστρια – Φοροτεχνικός
Κανονική άδεια
Κάθε μισθωτός που συνδέεται με σύμβαση εξαρτημένης σχέσης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου δικαιούται να λάβει ετήσια άδεια με αποδοχές από την έναρξη της απασχόλησής του σε μια επιχείρηση, χωρίς να απαιτείται η συμπλήρωση βασικού χρόνου εργασίας [άρθρο 1 του Ν. 3302/2004 (ΦΕΚ Α’ 267/28-12-2004), αρ. πρωτ. 3392/01-03-2005 εγκύκλιος του Υπουργού Απασχόλησης και άρθρο 61 του Ν.4808/21 (ΦΕΚ Α΄101)].
Η χορήγηση της από τον εργοδότη γίνεται αναλογικά με ποσοστό, σύμφωνα με το χρονικό διάστημα που απασχολείται ο εργαζόμενος στον συγκεκριμένο εργοδότη. Η αναλογία αυτή υπολογίζεται με βάση την ετήσια άδεια 20 εργάσιμων ημερών για πενθήμερη εργασία και 24 εργάσιμων ημερών για εξαήμερη εργασία, για 12 μήνες συνεχούς απασχόλησης. Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να χορηγήσει τμηματικά και με αποδοχές στον εργαζόμενο την ετήσια άδεια του μέχρι τη λήξη του πρώτου τριμήνου του επόμενου ημερολογιακού έτους από εκείνο εντός του οποίου προσελήφθη.
Το δεύτερο ημερολογιακό έτος ο μισθωτός έχει το δικαίωμα να λάβει την ετήσια κανονική άδεια του με αποδοχές, σύμφωνα με τον χρόνο απασχόλησης του στη συγκεκριμένη επιχείρηση και υπολογίζεται με τον παραπάνω τρόπο. Η άδεια αυτή αυξάνεται κατά μια (1) εργάσιμη ημέρα για κάθε επιπλέον έτος απασχόλησης πέραν του πρώτου, μέχρι και τις είκοσι έξι (26) εργάσιμες ημέρες, για εξαήμερη απασχόληση, και μέχρι και τις είκοσι δύο (22) εργάσιμες ημέρες για πενθήμερη απασχόληση.
Το τρίτο ημερολογιακό έτος, όπως και τα επόμενα, ο μισθωτός δικαιούται να λάβει ολόκληρη την ετήσια άδεια και σε κάθε χρονικό σημείο του έτους.
Οι εργαζόμενοι που έχουν συμπληρώσει προϋπηρεσία άνω των 10 ετών στον ίδιο εργοδότη ή προϋπηρεσία 12 ετών σε οποιονδήποτε εργοδότη, με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, δικαιούνται άδεια τριάντα (30) εργάσιμων ημερών, για σύστημα εξαήμερης απασχόλησης, και είκοσι πέντε (25) εργάσιμες ημέρες για σύστημα πενθήμερης απασχόλησης (άρθρο 3 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2008/2009). Από 1/1/2008 και έπειτα, μετά τη συμπλήρωση προϋπηρεσίας 25 χρόνων οι εργαζόμενοι δικαιούνται μια (1) επιπλέον ημέρα άδειας, άρα σύνολο τριάντα μια (31) εργάσιμες ημέρες για εξαήμερη εργασία και είκοσι έξι (26) εργάσιμες ημέρες για πενθήμερη εργασία.
Ο εργοδότης και ο εργαζόμενος συμφωνούν από κοινού τη χρονική περίοδο χορήγησης της άδειας, σε κάθε περίπτωση, όμως, ο εργοδότης υποχρεούται μα χορηγήσει την αιτηθείσα άδεια το πολύ μέσα σε δύο μήνες από την ημέρα που ο μισθωτός υπέβαλε το σχετικό αίτημα (παρ. 1 του άρθρου 4 του Α.Ν. 539/1945).
Η χορήγηση της ετήσιας κανονικής άδειας θα πρέπει να γίνεται από τον εργοδότη με τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει εξαντληθεί πλήρως μέχρι 31/3 του επόμενου ημερολογιακού έτους από το ημερολογιακό έτος στο οποίο αντιστοιχεί, ακόμα και αν δεν την έχει αιτηθεί ο εργαζόμενος [άρθρο 4 του Α.Ν.539/1945, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 15 του άρθρου 3 του Ν.4504/1966, άρθρο 1 του Ν.3302/2004 (ΦΕΚ Α’ 267/28-11-2004) και η με αρ. πρωτ. Εγκύκλιος 3392/1-3-2005 του Υπουργού Απασχόλησης και άρθρο 61 του Ν.4808/2021 (ΦΕΚ Α’ 101)]. Μετά το πέρας της 31/3 του επόμενου έτους η αξίωση για την άδεια μετατρέπεται σε χρηματική, με δεδομένο ότι απαγορεύεται η μεταφορά της σε επόμενο έτος, ακόμα και αυτό έγινε με συναίνεση του εργαζομένου.
Λοιπές άδειες
Άδεια άνευ αποδοχών
Η συγκεκριμένη άδεια θεσμοθετήθηκε με το άρθρο 62 του Ν.4808/2021, σύμφωνα με το οποίο ο εργαζόμενος πλήρους ή μερικής απασχόλησης μπορεί να κάνει χρήση της άδειας αυτής μετά από ατομική έγγραφη συμφωνία με τον εργοδότη του. Δεν δύναται να υπερβαίνει το ένα (1) έτος, μπορεί, όμως, να παρατεθεί με νεότερη συμφωνία και των δύο μερών. Κατά τη διάρκεια της η σύμβαση εργασίας του μισθωτού τίθεται σε αναστολή και άρα δεν οφείλονται ασφαλιστικές εισφορές.
Μετά τη λήξη της άδειας αυτής συνεχίζουν ξανά να ισχύουν όλα τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των δύο μερών. Επιπλέον, όσον αφορά τη χορήγηση κανονικής άδειας σε εργαζόμενους που έχουν λάβει άδεια άνευ αποδοχών, για τη λήψη και τον υπολογισμό των ημερών κανονικής άδειας λαμβάνεται υπόψιν και το χρονικό διάστημα που τελούσαν σε άδεια άνευ αποδοχών, όπως ορίζεται στην παρ. 6 του άρθρου 2 του Α.Ν.539/1945.
Άδεια στράτευσης
Οι στρατευόμενοι μισθωτοί μπορεί να μην δικαιούνται άδεια κατά το διάστημα της στράτευσης τους, δικαιούνται, όμως, να λάβουν άδεια το ημερολογιακό έτος στο οποίο εμπίπτει η στράτευση τους, αρκεί, βεβαίως, να ζήτησαν την άδεια αυτή και να γνωστοποίησαν μέσα σε επαρκές χρονικό διάστημα τη μέλλουσα στράτευση τους και υπάρχει και χρόνος για τη λήψη της άδειας τους.
Επιπλέον, δικαιούνται άδεια και κατά το ημερολογιακό έτος της επανόδου τους από τη στράτευση, εφόσον το διάστημα το οποίο απείχαν από την εργασία τους λόγω αυτής δε θεωρείται χρόνος μη απασχόλησης και ούτε συμψηφίζεται με τις ημέρες αδείας. Για να υπολογιστούν οι ημέρες αδείας λαμβάνεται υπόψιν, πέρα από τον χρόνο που είχαν στον εργοδότη πριν από τη στράτευση και όλος ο χρόνος της στράτευσης τους.
Σε περίπτωση που στρατευμένος που είχε τουλάχιστον 6 μήνες υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη και δεν έλαβε την άδεια του είτε επειδή δεν γνωστοποίησε εγκαίρως στον εργοδότη του την στράτευση του, είτε επειδή δεν τη ζήτησε, δεν δικαιούται αποζημίωση αδείας, εφόσον η σύμβαση εργασίας δεν λύνεται. Αυτοί οι μισθωτοί, μόλις επιστρέψουν από τον στρατό, θα λάβουν είτε την άδεια τους, αν συνεχίσουν στον ίδιο εργοδότη, είτε αποζημίωση αδείας, σε διαφορετική περίπτωση.
Σημειώνεται ότι, η άδεια και η αποζημίωση αδείας υπολογίζονται σύμφωνα με τον συνολικό χρόνο της υπηρεσίας του εργαζόμενου στον εργοδότη και της στράτευσης του.
Στρατευόμενοι οι οποίοι δεν είχαν συμπληρώσει τουλάχιστον έξι (6) μήνες υπηρεσίας στον ίδιο εργοδότη, δικαιούται τις αποδοχές και το επίδομα αδείας μέχρι το χρονικό σημείο της στράτευσης τους, αφού κατά τη διάρκεια αυτής η σύμβαση λύεται.
Άδεια για ανεύρεση άλλης εργασίας
Με το άρθρο 677 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι όταν καταγγελθεί μια σύμβαση εργασίας, ο εργαζόμενος δικαιούται να ζητήσει τον απαιτούμενο ελεύθερο χρόνο για να αναζητήσει νέα εργασία, εάν δεν του μένει αλλιώς ο κατάλληλος χρόνος γι’ αυτό. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται, ως άδεια πρέπει να νοηθεί η ολιγόωρη αποχή του μισθωτού από την εργασία του τις ημέρες που υπάρχει η ανάγκη αυτή, ενώ η έκταση της συγκεκριμένης άδειας, που δεν ορίζεται με κάποια σχετική διάταξη, προσδιορίζεται από τα συναλλακτικά ήθη, τις ανάγκες της επιχείρησης και της περιστάσεις.
Η υποχρέωση αυτή του εργοδότη έχει ισχύ σε περίπτωση που αυτός καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας με προειδοποίηση, εφόσον η αξίωση γεννάται μετά την καταγγελία και δεν υπάρχει σε άλλες περιπτώσεις καταγγελίας της σύμβασης. Επίσης, γίνεται αποδεκτό ότι, είναι δυνατή η εφαρμογή της συγκεκριμένης άδειας και σε συμβάσεις ορισμένου χρόνου, για το διάστημα που ακολουθεί αμέσως πριν από τον χρόνο λήξης.
Άδεια εκλογών
Κάθε εργαζόμενος σε βιομηχανικές, βιοτεχνικές και εμπορικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίας του ιδιωτικού τομέα δικαιούται την εκλογική άδεια.
Α. Μισθωτοί με εξαήμερη εβδομαδιαία απασχόληση
α) Όσοι μετακινηθούν για την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος σε απόσταση 100-200 χιλιομέτρων, τους χορηγείται άδεια μιας (1) εργάσιμης ημέρας,
β) όσοι μετακινηθούν σε απόσταση 201-400 χιλιομέτρων, τους χορηγείται άδεια δύο (2) εργάσιμων ημερών,
γ) σε όσους μετακινηθούν σε απόσταση 401 χιλιομέτρων και άνω, τους χορηγείται άδεια τριών (3) εργάσιμων ημερών, εφόσον, βέβαια, η μετακίνηση τους γίνει εξ ολοκλήρου οδικώς, σύμφωνα με την υπεύθυνη δήλωση τους και
δ) σε όσους μετακινηθούν από και προς τα νησιά, για τα οποία η οδική πρόσβαση δεν είναι δυνατή, οι ημέρες τις δικαιούμενης άδειας τους εξετάζεται κατά περίπτωση, με βάση τις αποστάσεις και τις ειδικές συνθήκες μετακίνησης, χωρίς , βέβαια, η εκλογική άδεια να μπορεί να ξεπεράσει στις τρεις (3) ημέρες στις περιπτώσεις αυτές.
Β. Μισθωτοί με πενθήμερη εβδομαδιαία εργασία
α) Όσοι μετακινηθούν σε απόσταση 200-400 χιλιομέτρων, τους χορηγείται άδεια μιας (1) εργάσιμης ημέρας,
β) όσοι μετακινηθούν σε απόσταση 401 χιλιομέτρων και άνω, τους χορηγείται άδεια δύο (2) εργάσιμων ημερών, εάν η μετακίνηση τους γίνει εξ ολοκλήρου οδικώς, και δηλώνεται στην υπεύθυνη δήλωση τους και
γ) σε όσους μετακινηθούν από και προς τα νησιά εκείνα που δεν είναι δυνατή η οδική πρόσβαση, οι ημέρες της δικαιούμενης άδειας τους εξετάζονται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις αποστάσεις και τις ειδικές συνθήκες μετακίνησης, χωρίς, βέβαια, η άδεια να μπορεί να ξεπεράσεις τις τρεις (3) ημέρες στις περιπτώσεις αυτές.
Υγεία – Ασφάλεια
Άδεια γυναικολογικού ελέγχου
Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 40 του Ν.4808/2021, όπως προστέθηκε με το άρθρο 96 του Ν.5043/2023 (ΦΕΚ Α’91), οι εργαζόμενες γυναίκες, χωρίς καμία προϋπόθεση, μπορούν να λάβουν μια (1) ημέρα άδειας τον χρόνο, με αποδοχές, για γυναικολογικό έλεγχο.
Άδεια για μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων ή αιμοκάθαρσης
Όπως ορίζεται στο άρθρο 8 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2002-2003, εργαζόμενοι με εξαρτημένη σχέση εργασίας, με υπηρεσία μέχρι τέσσερα (4) έτη στον ίδιο εργοδότη, που πάσχουν από νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση και το οποίο είναι γνωστό στον εργοδότη, δικαιούνται άδεια έως και είκοσι δύο (22) εργάσιμες ημέρες τον χρόνο, με αποδοχές.
Άδεια αναπήρων
Άτομα με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 50%, που υπάγονται στις διατάξεις του εδαφίου α’ της περ. β’ της παρ. 1 του άρθρου 1 του Ν.2643/1998 δικαιούνται σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 8 του Ν.2643/1998 έξι (6) ημέρες πέραν της κανονικής τους άδειας κάθε έτος.
Άδεια λόγω AIDS
Σύμφωνα με το άρθρο 11 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2004, εργαζόμενοι με εξαρτημένη σχέση, με υπηρεσία έως τέσσερα (4) έτη στον ίδιο εργοδότη, που είναι φορείς ή πάσχουν από AIDS και έχουν κριθεί ικανοί προς εργασία, μετά από γνωστοποίηση στον εργοδότη δικαιούνται έως έναν (1) μήνα επιπλέον άδεια με αποδοχές κάθε έτος.
Άδεια λουτροθεραπείας
Οι δικαιούχοι υγειονομικής περίθαλψης του Ε.Ο.Π.Υ.Υ μπορούν κατά τη διάρκεια της λουτρικής περιόδου, από 1/6 έως 31/10 κάθε έτους, να λάβουν μέχρι 15 λούσεις σε λουτροπηγές αναγνωρισμένες από το κράτος και ανέρχεται στο ποσό των 150 ευρώ, έπειτα από έγκριση από το αρμόδιο υγειονομικό όργανο.
Άδεια επικινδύνου εργασίας
Δικαιούχοι της παραπάνω άδειας, χρονικού διαστήματος έως 10 ημερών τον χρόνο, είναι οι χειριστές ακτινολογικών μηχανημάτων, οι εμφανιστές ακτινολογικών εργαστηρίων, οι ραδιοφυσικοί, οι εμφανιστές ή παρασκευαστές μικροβιολογικών εργαστηρίων, οι τεχνολόγοι ραδιολόγοι ακτινολόγοι, οι οδοντοτεχνίτες και λοιπά συναφή επαγγέλματα.
Απουσία από την εργασία λόγω επικείμενου σοβαρού κινδύνου βίας ή παρενόχλησης
Σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 12 του Ν.4808/2021, κάθε προσώπου του άρθρου 3, που υφίσταται βία ή παρενόχληση έχει δικαίωμα να αποχωρήσει από τον εργασιακό του χώρο, χωρίς να στερηθεί τον μισθό του ή με άλλη δυσμενή συνέπεια, εάν κατά την εύλογη πεποίθηση του υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για την ζωή, την υγεία ή την ασφάλεια του, ιδιαίτερα όταν ο εργοδότης είναι ο δράστης αυτών ή όταν δεν λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα, όπως ορίζονται στην παρ. 2, για να αποκαταστήσει την εργασιακή ειρήνη ή όταν αυτά τα μέτρα δεν αρκούν για να σταματήσουν τη βίαιη συμπεριφορά. Σε αυτή την περίπτωση ο θιγόμενος εργαζόμενος έχει την υποχρέωση να ενημερώσει εγγράφως τον εργοδότη προηγουμένως, αναφέροντας το περιστατικό βίας ή παρενόχλησης και γεγονότα που αιτιολογούν την πεποίθηση του αυτή, ότι δηλαδή επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη ζωή, την υγεία ή την ασφάλεια του. Εάν δεν υφίσταται ή έχει πάψει να υφίσταται ο κίνδυνος αυτός και το πρόσωπο της παρ. 3 αρνείται να επιστρέψει πίσω στον εργασιακό του χώρο, τότε ο εργοδότης μπορεί να προσφύγει στην Επιθεώρηση Εργασίας, με αίτημα του την επίλυση της διαφοράς, για τη περίπτωση αυτή εφαρμόζεται το άρθρο 18.
Οικογένειας
Άδεια μητρότητας
Η διάρκεια της άδειας είναι 17 εβδομάδες για τις εργαζόμενες με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου με οποιονδήποτε εργοδότη. Οι οκτώ εβδομάδες πρέπει να ληφθούν πριν τον τοκετό και οι υπόλοιπες 9 μετά. Η τήρηση των παραπάνω χρονικών διαστημάτων είναι υποχρεωτική. Σε περίπτωση πρόωρου τοκετού, το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθεί ο δικαιούμενος χρόνος άδειας των 17 εβδομάδων.
Εάν ο τοκετός γίνει σε μεταγενέστερο χρόνο από αυτόν που είχε αρχικά οριστεί, η ληφθείσα άδεια πριν τον τοκετό παρατείνεται μέχρι την πραγματική ημερομηνία τοκετού, χωρίς αυτό να συνεπάγεται και αντίστοιχη μείωση των 9 εβδομάδων της άδειας, που θα πρέπει υποχρεωτικά να ληφθούν μετά τον τοκετό.
Την εν λόγω άδεια δικαιούνται και οι τεκμαιρόμενες μητέρες του άρθρου 1464 του Α.Κ. και οι εργαζόμενες μητέρες που υιοθετούν παιδί ηλικίας έως οκτώ (8) ετών, με αφετηρία την ένταξη του στην οικογένεια, έχουν το δικαίωμα λήψης του μεταγενέθλιου τμήματος της άδειας μητρότητας των 9 εβδομάδων, όπως επίσης και όλες τις αποδοχές και τα επιδόματα που αφορούν αυτή, εφόσον, βέβαια, πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις του φορέα ασφάλισης τους.
Επιδότηση/αμοιβή κατά την άδεια μητρότητας
Η εργαζόμενη κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας δικαιούται αθροιστικά:
α) Αποδοχές, ανάλογα με την προϋπηρεσία της, από τον εργοδότη, για την οποία υποχρέωση του εργοδότη ισχύουν οι διατάξεις των άρθρων 657 και 658 του Α.Κ., που αφορούν ανυπαίτιο κώλυμα. Η υποχρέωση περιορίζεται στην καταβολή αποδοχών 15 ημερών σε περίπτωση που η άδεια μητρότητας ξεκίνησε μετά από τουλάχιστον δεκαήμερη παροχή εργασίας και προτού κλείσει το πρώτο έτος υπηρεσίας, ενώ μετά τη συμπλήρωση του πρώτου εργασιακού έτους η υποχρέωση αυτή μπορεί να φτάσει και τον ένα μήνα. Από αυτό το ποσό ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να αφαιρέσει τυχόν ποσά που δίνονταν στην εργαζόμενη από τον ασφαλιστικό φορέα όπου ανήκει και τα οποία αφορούν το χρονικό διάστημα για το οποίο καταβάλλονται οι αποδοχές. Ο εργοδότης βαρύνεται με την εν λόγω υποχρέωση κατ’ ανώτατο για κάθε εργασιακό έτος, χωρίς να λαμβάνεται υπόψιν ο αριθμός των κωλυμάτων που προέκυψαν μέσα σε αυτό, όπως ασθένειες ή άδεια μητρότητας, και για να δημιουργηθεί νέα υποχρέωση πρέπει να αλλάξει αθροιστικά και το εργασιακό έτος της εργαζομένης και το κώλυμα.
β) Επιδότηση τοκετού και λοχείας, τα οποία παρέχονται από τον ασφαλιστικό φορέα της και
γ) συμπληρωματική παροχή μητρότητας και ένσημα από τη Δ.ΥΠ.Α..
Ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας
Η ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας ορίζεται από τις διατάξεις του άρθρου 142 του Ν.3655/2008, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 43 του Ν.4997/2022, την περ. η’ του άρθρου 54 του Ν.4808/2021, το άρθρο 228 του Π.Δ. 80/2022, καθώς και τις Κ.Υ.Α. 39686/2024 και 47360/2023.
Δικαιούχες είναι οι φυσικές, θετές ή τεκμαιρόμενες μητέρες του άρθρου 1464 του Αστικού Κώδικα, οι οποίες εργάζονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου, με πλήρη ή μερική απασχόληση, σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις ή με έμμισθη εντολή. Η διάρκεια της άδειας αυτής είναι εννέα (9) μήνες και χορηγείται μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας ή και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας ή και της ετήσιας άδειας μετ’ αποδοχών. Χορηγείται στην εργαζόμενη μητέρα έπειτα από αίτηση της στον εργοδότη, τον οποίο οφείλει να ενημερώσει ένα μήνα πριν την έναρξη της συγκεκριμένης άδειας.
Εάν πρόκειται για υιοθεσία, χορηγείται στη μητέρα μετά την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και εφόσον είναι μικρότερο των οκτώ (8) ετών.
Όπως ορίζεται στην παρ. 7 του Κεφ. Α της Υπουργικής Απόφασης υπ’ αριθμ. 33891/606/2008 ο χρόνος απουσίας της εργαζόμενης από την εργασία της κατά τη διάρκεια της άδειας αυτής υπολογίζεται ως χρόνος υπηρεσίας για τον υπολογισμό της ετήσιας κανονικής άδειας, της προϋπηρεσίας για τον καθορισμό της αμοιβής της και της αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης και κάθε άλλου δικαιώματος που απορρέει από τις διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας.
Όσο η εργαζόμενη απουσιάζει με την άδεια αυτή, λαμβάνει κάθε μήνα την ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας και καλύπτεται ασφαλιστικά από τη ΔΥΠΑ, εφόσον ισχύουν σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις:
Α) έχει ενεργή εργασιακή σχέση εξαρτημένης εργασίας ή ενεργή σύμβαση έμμισθης εντολής και
Β) έχει λάβει επίδομα μητρότητας από τον e-ΕΦΚΑ ή άλλον φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών.
Το μηνιαίο ποσό που της καταβάλλεται είναι ίσο με τον κατώτατο μισθό, όπως αυτός ορίζεται κάθε φορά. Εάν η μητέρα απασχολείται μέχρι και τέσσερις ώρες ημερησίως ή μέχρι 13 ημέρες το μήνα κατά μέσο όρο στη διάρκεια του εξαμήνου που προηγείται της άδειας κυοφορίας, το ποσό καταβολής ισούται με το μισό του ανωτέρω. Επίσης, σύμφωνα με τα παραπάνω ποσά, καταβάλλονται και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας.
Μεταβίβαση ειδικής άδειας και παροχής προστασίας της μητρότητας στον πατέρα
Η μητέρα μπορεί να μεταβιβάσει στον πατέρα έως και επτά (7) μήνες από την ειδική άδεια προστασίας μητρότητας, ανεξάρτητα από το εάν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή είναι ελεύθερος επαγγελματίας ή αυτοαπασχολούμενος ή αγρότης. Επίσης, για όσο χρόνο ο πατέρας λαμβάνει την άδεια που του έχει μεταβιβαστεί, δικαιούται και τις παροχές και την ασφαλιστική κάλυψη που θα λάμβανε η μητέρα.
Άδεια πατρότητας
Σύμφωνα με το άρθρο 27 του Ν.4808/2021 και με την Οδηγία 2019/1158/ΕΕ, όλοι οι εργαζόμενοι πατέρες δικαιούνται άδεια πατρότητας, διάρκειας δεκατεσσάρων (14) εργάσιμων ημερών, μετ’ αποδοχών, η οποία θα πρέπει να λαμβάνεται κατά τη γέννηση του παιδιού και χωρίς καμία απολύτως προϋπόθεση, ανεξαρτήτως της οικογενειακής κατάστασης. Η χορήγηση της γίνεται συνολικά ή τμηματικά, σύμφωνα με σχετική αίτηση του εργαζόμενου ως ακολούθως:
α) ο εργαζόμενος πατέρας λαμβάνει δύο (2) ημέρες άδειας πριν την Πιθανή Ημερομηνία Τοκετού, για να καλυφθούν ανάγκες σχετικές με την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, και άρα στην συγκεκριμένη περίπτωση οι εναπομείναντες δώδεκα (12) ημέρες είναι δυνατό να χορηγηθούν συνολικά ή τμηματικά, άμεσα σύμφωνα με τη γέννηση του τέκνου, μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την ημερομηνία γέννησης, ή
β) μπορεί να χορηγηθεί το σύνολο των δικαιούμενων ημερών αδείας μετά τη γέννηση.
Για την καλύτερη λειτουργία της επιχείρησης, ο εργαζόμενος πρέπει να γνωστοποιεί την Πιθανή Ημέρα Τοκετού στον εργοδότη, ώστε ο δεύτερος να το γνωρίζει εγκαίρως.
Η άδεια αυτή χορηγείται και στη περίπτωση υιοθεσίας ή αναδοχής τέκνου, έως οκτώ (8) ετών, από την ένταξη του στην οικογένεια.
Επιπλέον, σύμφωνα με την υπ. αρ. 47972/7-7-2022 εγκύκλιο του Υπουργού Εργασίας, ορίζεται ότι σε περίπτωση νοσηλείας του νεογνού μετά τη γέννηση του για διάστημα ενός μηνός, λόγω της οποίας η χορήγηση της άδειας για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα δεν συμβαδίζει με τον σκοπό που χορηγείται, δηλαδή για τη φροντίδα αυτού και την ενίσχυση του συναισθηματικού δεσίματος με τον πατέρα, δύναται, μετά από συμφωνία και των δύο μερών, σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 46, η χορήγηση ενός τμήματος ή ολόκληρης της άδειας αυτής μετά την ολοκλήρωση της νοσηλείας του παιδιού.
Άδεια φροντίδας παιδιού (μειωμένο ωράριο)
Το πλαίσιο της άδειας φροντίδας παιδιού ορίζεται από το άρθρο 37 του Ν.4808/2021, το άρθρο 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 1993, το άρθρο 6 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2002-2003, όπως κυρώθηκε με το άρθρο 7 του Ν.3144/2003, το άρθρο 8 και 9 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2004-2005, την περίπτωση γ’ του άρθρου 7 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2006-2007, το άρθρο 6 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2008-2009, το άρθρο 2 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2014 και το άρθρο 38 του Ν.4342/2015, όπως και από την υπ’ αριθμ. 124/2018 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, τις διατάξεις υπερνομοθετικής ισχύος της Δ.Σ.Ε.103, που κυρώθηκε με τον Ν.1302/1982 και την παρ. 3 του άρθρου 8 του Αν.ΕΚΧ, όπως κυρώθηκε με τον Ν.4359/2016.
Αναλυτικότερα, την παραπάνω άδεια δικαιούνται εναλλακτικά οι εργαζόμενοι γονείς (φυσικοί, θετοί ή ανάδοχοι) και των δύο φύλων, ανεξαρτήτως του είδους της δραστηριότητας του άλλου γονέα, ακόμη και αν δεν εργάζεται. Σε περιπτώσεις διαζυγίου, διάστασης ή γέννησης παιδιού εκτός γάμου των γονέων, την συγκεκριμένη άδεια τη λαμβάνει ο γονέας που κατέχει την επιμέλεια, εκτός και αν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά. Οι θετοί και ανάδοχοι γονείς δικαιούνται την άδεια φροντίδας τέκνου από την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια και εφόσον το παιδί δεν έχει συμπληρώσει τα 8 (οκτώ) έτη.
Εάν και οι δύο γονείς δικαιούνται την άδεια αυτή, χορηγείται μετά από κοινές (ως προς το περιεχόμενο) δηλώσεις τον γονέων προς τους εργοδότες τους, όπου ορίζεται ποιος από τους δύο θα κάνει χρήση ή εάν θα τη μοιραστούν, ενώ θα πρέπει να γνωστοποιούνται και τα συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα που θα χρησιμοποιηθεί η άδεια. Στη συνέχεια, ο εργοδότης υποχρεούται να παρέχει στους εργαζόμενους και σχετικές βεβαιώσεις.
Η άδεια δύναται να χορηγηθεί για χρονικό διάστημα τριάντα (30) μηνών από τη λήξη της άδειας μητρότητας ή της ειδικής παροχής προστασίας της μητρότητας ή της γονικής άδειας, ως μειωμένο ωράριο. Για το συγκεκριμένο διάστημα ο γονέας που πρόκειται να χρησιμοποιήσει το δικαίωμα του αυτό, μπορεί είτε να προσέρχεται μια (1) ώρα αργότερα ή να αποχωρεί μια (1) ώρα νωρίτερα από την εργασία του κάθε μέρα, είτε να τη διακόπτει κατά μια ώρα την ημέρα, ανάλογα με την αίτηση του.
Διαφορετικά, μετά από συμφωνία των ενδιαφερόμενων μερών, το μειωμένο ωράριο μπορεί να χορηγηθεί και με άλλους τρόπους, όπως:
α) Μειωμένο ωράριο εργασίας κατά δύο (2) ώρες την ημέρα για δώδεκα (12) μήνες και κατά μια (1) ώρα την ημέρα για τους επόμενους έξι (6) μήνες.
β) Πλήρεις ημέρες άδειας, που κατανέμονται σε εβδομαδιαία βάση για τη χρονική περίοδο που ο εργαζόμενος δικαιούται το μειωμένο ωράριο.
γ) Ισόχρονη άδεια, η οποία χορηγείται εφάπαξ ή τμηματικά τη χρονική περίοδο που ο εργαζόμενος θα κάνει χρήση του μειωμένου ωραρίου.
δ) Με όποιον άλλο τρόπο επιθυμούν τα μέρη, έπειτα από κοινή τους συμφωνία.
Στις περιπτώσεις μερικής απασχόλησης, η συγκεκριμένη άδεια χορηγείται όπως αναλύθηκε παραπάνω, αναλογικά με τον ημερήσιο χρόνο εργασίας.
Σημειώνεται ότι, η άδεια φροντίδας τέκνου χορηγείται μετ’ αποδοχών και θεωρείται χρόνος εργασίας.
Γονική άδεια
Η χορήγηση της γονικής άδειας γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 28 του Ν.4808/2021 και με την Οδηγία 2019/1158/ΕΕ και συγκεκριμένα:
Προϋποθέσεις χορήγησης – Χρονική διάρκεια – Επίδομα
Κάθε εργαζόμενος γονέας (φυσικός, θετός, ανάδοχος), καθώς και κάθε πρόσωπο που ασκεί γονική μέριμνα διαθέτει ατομικό και αμεταβίβαστο δικαίωμα στη συγκεκριμένη άδεια. Η διάρκεια της άδειας είναι τέσσερις (4) μήνες και η χορήγηση της μπορεί να γίνει συνεχόμενα ή τμηματικά, ανάλογα με τις ανάγκες του εργαζόμενου και με τα όσα ειδικότερα ορίζονται, έως το παιδί να συμπληρώσει τα οκτώ (8) έτη, ώστε να εκπληρώνονται οι ελάχιστες υποχρεώσεις ανατροφής του. Σε περιπτώσεις υιοθεσίας ή αναδοχής παιδιού ηλικίας μέχρι οκτώ (8) ετών, η άδεια χορηγείται από την ένταξη του στην οικογένεια.
Μοναδική προϋπόθεση για το δικαίωμα χορήγησης της εν λόγω άδειας από τον εργοδότη αποτελεί ο εργαζόμενος να έχει συμπληρώσει ένα (1) έτος απασχόλησης, είτε συνεχόμενης, είτε διαδοχικών συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου στον ίδιο εργοδότη, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στο Π.Δ. 81/2003 (ΦΕΚ Α’ 77), εκτός εάν ορίζεται ευνοϊκότερα από κάποια ειδική διάταξη. Η προϋπόθεση αυτή αφορά στον χρόνο κατά τον οποίο δημιουργείται η υποχρέωση του εργοδότη να χορηγήσει τη συγκεκριμένη άδεια, βέβαια η χορήγηση της δύναται να γίνει και σε περιπτώσεις που δεν πληρείται συγκεκριμένη προϋπόθεση, σε περίπτωση που υπάρχει κάποια ευνοϊκότερη ρύθμιση ή συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών, όπως ορίζεται στην παρ. 2 του άρθρου 28 και την παρ.3 του άρθρου 46 του Ν.4808/2021. Σε κάθε περίπτωση και εφόσον χορηγείται η γονική άδεια, καταβάλλεται και η επιδότηση γονικής άδειας από τη Δ.ΥΠ.Α.. Συγκεκριμένα, η Δ.ΥΠ.Α. καταβάλει στον γονέα τους πρώτους δύο μήνες της άδειας επίδομα γονικής άδειας κάθε μήνα, το οποίο ισούται με τον ελάχιστο νομοθετημένο μισθό, καθώς επίσης και αναλογία επιδομάτων εορτών και αδείας.
Το συνολικό διάστημα και ο τρόπος χορήγησης της γονικής άδειας αναρτούνται στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ, στο έντυπο Ε14.
Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότερα του ενός παιδιά, το δικαίωμα τον γονέων στην άδεια και το επίδομα είναι αυτοτελές για το κάθε ένα, εφόσον από τη λήξη της άδειας για το προηγούμενο παιδί μεσολάβησε ένας (1) χρόνος πραγματικής απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από κάποια άλλη ευνοϊκότερη διάταξη ή συμφωνία μεταξύ των μερών. Εάν πρόκειται για πολλαπλές γεννήσεις και ειδικές κατηγορίες μονογονέων, λαμβάνονται υπόψη όλες οι ιδιαίτερες ανάγκες των οικογενειών. Άρα, κατ’ εξαίρεση, γονείς διδύμων, τριδύμων ή και περισσότερων πολύδυμων παιδιών έχουν το δικαίωμα να λάβουν τη συγκεκριμένη άδεια για κάθε παιδί ξεχωριστά, διακεκομμένα ή και συνεχόμενα, χωρίς να χρειάζεται να μεσολαβήσει ένας (1) χρόνος υπηρεσίας. Επιπλέον, μπορούν να λάβουν το επίδομα γονικής άδειας της Δ.ΥΠ.Α. για δύο (2) μήνες επιπλέον, ανεξάρτητα από τον αριθμό των παιδιών που γεννήθηκαν ταυτόχρονα, με χορηγούμενη την άδεια.
Πέραν αυτών, γονείς που είναι μόνοι λόγω θανάτου του άλλου γονέα ή λόγω ολικής αφαίρεσης της γονικής μέριμνας ή μη αναγνώρισης του τέκνου, διατηρούν το δικαίωμα λήψης της άδειας και του επιδόματος εις διπλούν.
Η παρ. 6 του ιδίου άρθρου ορίζει τη διαδικασία για τη χορήγηση της άδειας, η οποία θα πρέπει να χορηγείται συνεχόμενα, τμηματικά ή με άλλο ευέλικτο τρόπο, με αμετάβλητο το δικαίωμα της καταβολής του επιδόματος της Δ.ΥΠ.Α και σύμφωνα με την αίτηση του εργαζόμενου, που θα πρέπει να υποβληθεί στον εργοδότη με κάθε πρόσφορο τρόπο και προσδιορίζει την έναρξη και τη λήξη της.
Η αίτηση πρέπει να υποβληθεί στον εργοδότη τουλάχιστον έναν (1) μήνα πριν την έναρξη της άδειας, εκτός αν υπάρχουν άλλοι έκτακτοι λόγοι που καθιστούν αναγκαία την έναρξη της σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, ο εργοδότης θα πρέπει μετά από διαβούλευση να απαντήσει στην αίτηση μέσα σε έναν (1) μήνα το πολύ. Υποχρεούται να χορηγήσει την άδεια στον απαιτούμενο χρόνο, εκτός αν αυτό θα δημιουργούσε πρόβλημα στη λειτουργία της επιχείρησης, όπου τότε καλείται να τεκμηριώσει εγγράφως τον λόγο αναβολής και να προτείνει εναλλακτικές λύσεις. Εφόσον δεν υπάρχει άλλη συμφωνία, σε κάθε περίπτωση, έχει την υποχρέωση χορήγησης της άδειας μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της αίτησης.
Μετά από αίτηση του εργαζόμενου, η γονική άδεια μπορεί να χορηγηθεί με κάθε ευέλικτο τρόπο που εξυπηρετεί τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως με μειωμένο ωράριο ή ημέρες αδείας, οι οποίες μπορούν να κατανεμηθούν σε εβδομαδιαία ή μηνιαία βάση, χωρίς να θιχτεί το δικαίωμα του εργαζόμενου να λάβει το επίδομα γονικής άδειας. Σε αυτή την περίπτωση, με την αίτηση του ο εργαζόμενος ορίζει τον χρόνο του συνόλου ή του τμήματος της γονικής άδειας που θέλει να λάβει με ευέλικτο τρόπο και το είδος της ευελιξίας που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει. Στη συνέχεια ο εργοδότης εξετάζει την αίτηση σύμφωνα με τις ανάγκες της επιχείρησης και του εργαζόμενου και σε περίπτωση απόρριψη της πρέπει να τεκμηριώσει γραπτώς τους λόγους μέσα σε έναν (1) μήνα από την υποβολή της.
Κατά τη διάρκεια της γονικής άδειας θα πρέπει να παρέχεται στους εργαζόμενους ενημέρωση σχετικά με τις διαδικασίες προαγωγών και την εσωτερική στελέχωση κενών θέσεων εργασίας και θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν σε αυτές, χωρίς καμία διάκριση.
Για τους πρώτους δύο μήνες, που ο εργαζόμενος γονέας θα λαμβάνει επίδομα από τη Δ.ΥΠ.Α., ασφαλίζεται και στους κλάδους κύριας σύνταξης και ασθένειας στον ασφαλιστικό του φορέα, καθώς και στους φορείς επικουρικής ασφάλισης. Επιπλέον, οι προβλεπόμενες εισφορές υπολογίζονται με το κατά περίπτωση αναφερόμενο παραπάνω ποσό, μέσω του οποίου η Δ.ΥΠ.Α. παρακρατεί την προβλεπόμενη εισφορά και την αποδίδει στον ασφαλιστικό φορέα του ασφαλισμένου, μαζί και με την εισφορά εργοδότη που βαρύνει τον Οργανισμό.
Για τον μη επιδοτούμενο χρόνο γονικής άδειας από τη Δ.ΥΠ.Α., που λαμβάνεται υπόψιν και για το ασφαλιστικό δικαίωμα και για τον υπολογισμό της σύνταξης του ασφαλισμένου, ο γονέας μπορεί να αποκτήσει πλήρη ασφαλιστική κάλυψη από τον ασφαλιστικό του φορέα, μετά από την αναγνώριση του χρόνου απουσίας του, όπως ορίζεται με το άρθρο 40 του Ν.2084/1992 (ΦΕΚ Α’ 165), και εφόσον δεν έχει συμφωνηθεί με τον εργοδότη να του καταβάλλονται αποδοχές.
Μετά το τέλος της γονικής άδειας ο εργοδότης έχει το δικαίωμα να επιστρέψει στην ίδια θέση εργασίας ή σε ισοδύναμη θέση, με όχι λιγότερο ευνοϊκούς όρους και να επωφεληθεί από πιθανή βελτίωση των συνθηκών εργασίας, που θα δικαιούταν και κατά την απουσία του.
Ο χρόνος απουσίας σε γονική άδεια λογίζεται ως χρόνος υπηρεσίας για τον υπολογισμό των αποδοχών, τη χορήγηση της ετήσιας άδειας και του επιδόματος αδείας, την επαγγελματική εξέλιξη, καθώς επίσης και για την αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης του.
Δήλωση στο Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ»
Ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να συμπληρώσει και να αναρτήσει στο Π.Σ. ΕΡΓΑΝΗ το Έντυπο Ε14 κάθε εργαζόμενου που κάνει χρήση της γονικής άδειας, καθώς επίσης και κάθε τροποποίηση που μπορεί να επέλθει. Αντίστοιχα, και ο εργαζόμενος υποχρεούται να ενημερώσει άμεσα τη Δ.ΥΠ.Α. για κάθε τροποποίηση, με προϋπόθεση ότι έχει αιτηθεί την επιδότηση της γονικής άδειας.
Άδεια φροντιστή
Σύμφωνα με το άρθρο 29 του Ν.4808/2021 και την Οδηγία 2019/1158/ΕΕ, όλοι οι εργαζόμενοι που έχουν συμπληρώσει έξι (6) μήνες συνεχούς ή με διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου δικαιούται την άδεια φροντιστή, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 26 του ιδίου νόμου, με σκοπό την φροντίδα προσώπου και με διάρκεια έως πέντε (5) εργάσιμες ημέρες για κάθε έτος, εφόσον, βέβαια, το πρόσωπο αυτό έχει ανάγκη για σημαντική φροντίδα ή υποστήριξη για σοβαρό ιατρικό λόγο, που βεβαιώνεται με ιατρική γνωμάτευση, ενώ δεν προβλέπεται καταβολή αποδοχών.
Απουσία από την εργασία για λόγους ανωτέρας βίας
Με το άρθρο 30 του Ν.4808/2021 και την Οδηγία 2019/1158/ΕΕ, ορίζεται το δικαίωμα απουσίας των εργαζόμενων γονέων ή φροντιστών μέχρι δύο (2) φορές τον χρόνο και μέχρι μια (1) εργάσιμη ημέρα τη φορά, με καταβολή αποδοχών, για λόγους ανωτέρας βίας που αφορούν επείγοντα οικογενειακά ζητήματα που οφείλονται σε ασθένεια ή ατύχημα και που καθιστά απαραίτητη την άμεση παρουσία του εργαζομένου αυτού. Απαραίτητη είναι η βεβαίωση του συμβάντος με ιατρική γνωμάτευση νοσοκομείου ή θεράποντος ιατρού.
Ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας
Με το άρθρο 31 του Ν.4808/2021 και με την Οδηγία 2019/1158/ΕΕ ορίζεται το δικαίωμα για κάθε εργαζόμενο γονέα ή φροντιστή τέκνων ηλικίας έως δώδεκα (12) χρονών να ζητά ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας για την φροντίδα αυτού, όπως τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο εργασίας ή μερική απασχόληση. Βασική προϋπόθεση είναι ο γονέας αυτός να έχει συμπληρώσει έξι (6) μήνες συνεχούς ή με διαδοχικές συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου στον ίδιο εργοδότη, εκτός, βέβαια, αν ορίζεται πιο ευνοϊκά από κάποια ειδική διάταξη ή συμφωνία του εργοδότη με τον εργαζόμενο.
Ο εργοδότης υποχρεούται να εξετάσει και να διεκπεραιώσει εντός ενός (1) μηνός κάθε αίτηση του εργαζομένου για ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, σύμφωνα πάντα με τις ανάγκες της επιχείρησης και του εργαζομένου. Επιπλέον, ο εργοδότης πρέπει να τεκμηριώσει εγγράφως την πιθανή απόρριψη κάποιου αιτήματος ή την αναβολή χορήγησης του.
Στις περιπτώσεις που οι ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας έχουν περιορισμένη διάρκεια, όταν λήξει η περίοδος που έχει συμφωνηθεί ο εργαζόμενος επιστρέφει στην αρχική του μορφή απασχόλησης. Επίσης, έχει το δικαίωμα να επιστρέψει στην αρχική μορφή απασχόλησης του και πριν τη λήξη της περιόδου που έχει συμφωνηθεί, μετά από αίτηση του και εφόσον δικαιολογείται από κάποια μεταβολή των περιστάσεων. Την αλλαγή αυτή ο εργοδότης την εγκρίνει σύμφωνα με τα ανωτέρω.
Άδεια για υποβολή σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
Στο άρθρο 35 του Ν.4808/2021 περιλαμβάνεται το δικαίωμα των εργαζόμενων γυναικών στον ιδιωτικό τομέα να λαμβάνουν άδεια διάρκειας έως επτά (7) ημερών με αποδοχές κάθε φορά που υποβάλλονται σε μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής του Ν.3305/2005 (ΦΕΚ Α’ 17), μετά από σχετική βεβαίωση του θεράποντα ιατρού τους ή του διευθυντή της Μ.Ι.Υ.Α..
Άδεια προγεννητικών εξετάσεων
Η άδεια αυτή καθορίζεται με το άρθρο 40 του Ν.4808/2021 και με το άρθρο 9 του Π.Δ. 176/1997, σύμφωνα με τα οποία οι έγκυες εργαζόμενες απαλλάσσονται από την εργασία τους, χωρίς περικοπή των αποδοχών, μετά από σχετική ενημέρωση του εργοδότη, με κάθε πρόσφορο μέσο, για να υποβληθούν σε εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, με δεδομένο ότι οι εξετάσεις αυτές πρέπει να γίνουν κατά τη διάρκεια του χρόνου απασχόλησης τους.
Άδεια γάμου
Η άδεια γάμου (άρθρο 39 του Ν.4808/2021, άρθρο 6 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. του 1993 και άρθρο 10 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε του 2000-2001) χορηγείται σε περίπτωση τέλεσης γάμου ή σύναψης συμφώνου συμβίωσης και η διάρκεια της είναι έξι (6) ημέρες, με αποδοχές, για εξαήμερη εβδομαδιαία απασχόληση και πέντε (5) ημέρες, με αποδοχές, για πενθήμερη απασχόληση.
Άδεια λόγω σοβαρών νοσημάτων των παιδιών
Στους εργαζόμενους γονείς χορηγείται, κατά την έννοια του άρθρου 33 του Ν.4808/2021, ειδική άδεια διάρκειας δέκα (10) εργάσιμων ημερών το έτος, μετ’ αποδοχών, για τις ανάγκες παιδιών ηλικίας έως δεκαοκτώ (18) ετών (κλεισμένων) με νόσημα που απαιτεί μεταγγίσεις αίματος και παραγώγων του ή αιμοκάθαρση, με νεοπλασματική ασθένεια ή που χρήζει μεταμόσχευσης ή με σπάνιο νόσημα ή πάθηση, με βάση τον κατάλογο της παρ. 2 του άρθρου 12 του Ν.4213/2013 (ΦΕΚ Α’ 261) και με προϋπόθεση ότι στην τελευταία περίπτωση υπάρχει ποσοστό αναπηρίας εξήντα επτά τοις εκατό (67%) και άνω ή παιδιών, ανεξαρτήτως ηλικίας, που πάσχουν με βαριά νοητική αναπηρία ή σύνδρομο DOWN ή αυτισμό (άρθρο 43 του Ν.4808/2021, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει με το άρθρο 24 του Ν.4892/2022).
Άδεια λόγω νοσηλείας των παιδιών
Κάθε εργαζόμενος γονέας διαθέτει ατομικό δικαίωμα στην χρήση αυτής της ειδικής άδειας, χωρίς αποδοχές, σε περίπτωση νοσηλείας του τέκνου του, ανεξάρτητα από την ηλικία του, που οφείλεται σε ασθένεια ή ατύχημα, που καθιστά αναγκαία την άμεση παρουσία του γονέα για όσα διάστημα διαρκεί η νοσηλεία και όχι πέρα από τις τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες ανά έτος. Η χορήγηση της άδειας δεν απαιτεί κάποια άλλη προϋπόθεση, εκτός των σχετικών διευκολύνσεων από άλλες διατάξεις στους εργαζόμενους γονείς και ανεξάρτητα από την ηλικία του τέκνου (άρθρο 44 του Ν.4808/2021).
Άδεια μονογονεϊκών οικογενειών
Με το άρθρο 45 του Ν.4808/2021 χορηγείται στους εργαζόμενους γονείς, οι οποίοι έχουν χηρέψει και σε άγαμους που έχουν την αποκλειστική επιμέλεια παιδιού, άδεια έξι (6) εργάσιμων ημερών τον χρόνο, μετ’ αποδοχών, πλέον της δικαιούμενης από άλλες διατάξεις. Σε περίπτωση γονέα με τρία (3) παιδιά ή περισσότερα, έχουν το δικαίωμα λήψης άδειας οκτώ (8) εργάσιμων ημερών τον χρόνο.
Επιπλέον, όπως ορίζεται με την υπ. αρ. 107342/2022 εγκύκλιο, την παραπάνω άδεια δικαιούνται και οι εργαζόμενοι γονείς ή τρίτα πρόσωπα στους οποίους έχει ανατεθεί η κατ’ αποκλειστικότητα άσκηση της γονικής μέριμνας τέκνου/παιδιού με δικαστική απόφαση, καθώς και οι γονείς όπου έχει ανατεθεί η κατ’ αποκλειστικότητα άσκηση της επιμέλειας του τέκνου τους ή σε περίπτωση διακοπής της συμβίωσης των συζύγων ή των μερών του συμφώνου συμβίωσης, ή ακύρωσης του γάμου.
Σύμφωνα με την υπ’ αρ. 38481/2023 εγκύκλιο, η άδεια αυτή μπορεί να ασκηθεί από τους δικαιούχους τον χρόνο κατά τον οποίο ο γονέας ασκεί αποκλειστικά τη γονική μέριμνα ή την επιμέλεια, ενώ το δικαίωμα σε αυτή παύει να ισχύει όταν πάψει να υφίσταται δικαίωμα/υποχρέωση στη γονική μέριμνα η στην επιμέλεια του παιδιού με την ενηλικίωση του, σύμφωνα με το άρθρο 127 του Α.Κ..
Βέβαια, σύμφωνα με τα άρθρο 281 και 288 του Αστικού Κώδικα, την καλή πίστη και τα χρηστά και συναλλακτικά ήθη, όπως επίσης και τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος για την υποστήριξη του μόνου γονέα, η παραπάνω άδεια θα πρέπει να χορηγείται και μετά την ενηλικίωση του τέκνου, εφόσον έχει αποδεδειγμένα ανάγκη από ειδική φροντίδα λόγω βαριάς ή χρόνιας ασθένειας ή αναπηρίας, όπως νοείται με την περ. β’ της παρ. 2 του άρθρου 42 του Ν.4808/2021.
Άδεια παρακολούθησης σχολικής επίδοσης τέκνου
Όπως ορίζεται με το άρθρο 38 του Ν.4808/2021 και με το άρθρο 4 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2008-2009, οι εργαζόμενοι γονείς, με πλήρη ή μερική απασχόληση, δικαιούνται για κάθε παιδί τους μέχρι την ηλικία των δεκαοκτώ (18) ετών συμπληρωμένων, το οποίο παρακολουθεί μαθήματα στοιχειώδους ή μέσης εκπαίδευσης, όπως επίσης και οι γονείς τέκνου με ειδικές ανάγκες, ανεξάρτητα από την ηλικία του, το οποίο φοιτά σε δομή ειδικής εκπαίδευσης του Υπ. Παιδείας ή είναι ενταγμένο και παρακολουθεί προγράμματα σε (ΚΔ-ΗΦ ΑμεΑ), (ΚΔΑΠ ΑμεΑ) και εκπαιδευτήρια, να απουσιάζουν από την εργασία τους, χωρίς μείωση των αποδοχών τους και μετά από άδεια του εργοδότη, συγκεκριμένες ώρες ή και ολόκληρη την ημέρα, έως τη συμπλήρωση τεσσάρων (4) εργάσιμων ημερών για κάθε ημερολογιακό έτος, ώστε να μπορούν να επισκεφθούν το σχολείο των παιδιών τους για να παρακολουθήσουν την σχολική επίδοση του και την εν γένει παρουσία τους.
Την άδεια αυτή μπορεί να χρησιμοποιήσει είτε ο ένας γονέας, είτε να τη μοιραστούν και οι δύο γονείς. Εάν τη δικαιούνται και οι δύο γονείς, αποφασίζεται με κοινή συμφωνία κάθε φορά ποιος από τους δύο και για πόσο χρονικό διάστημα θα τη χρησιμοποιήσει. Σημειώνεται ότι, δεν μπορεί να ξεπερνάει συνολικά και για τους δύο γονείς τις τέσσερις (4) ημέρες.
Η χορήγηση της άδειας γίνεται μετά από κοινές, ως προς το περιεχόμενο, υπεύθυνες δηλώσεις των γονέων προς τους εργοδότες τους, όπου δηλώνεται ποιος από τους δύο θα κάνει χρήση ή εάν συμφωνούν να τη μοιραστούν και για ποια χρονικά διαστήματα. Στη συνέχεια, ο εργοδότης υποχρεούται να χορηγήσει και σχετικές βεβαιώσεις.
Με την 47972/2022 εγκύκλιο του Υπουργού Εργασίας διευκρινίζεται ότι, η άδεια αυτή είναι δυνατό να χορηγηθεί και την ημέρα του αγιασμού για την έναρξη της σχολικής χρονιάς και τις ημέρες σχολικών εορτών ή εκδηλώσεων, καθώς εκείνες τις ημέρες ο γονέας μπορεί να ενημερωθεί και να συζητήσει γενικά θέματα που αφορούν τη λειτουργία και την οργάνωση του σχολείου, τον προγραμματισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την επίδοση του παιδιού, ενώ επιπλέον δύναται να συζητήσει και γενικότερα θέματα ή προβλήματα που αφορούν τη φοίτηση, τη συμπεριφορά, την ένταξη του παιδιού στο σχολείο ή την αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά.
Την εν λόγω άδεια δικαιούνται και οι εργαζόμενοι τη νύχτα.
Άδεια λόγω ασθένειας παιδιού ή άλλου εξαρτώμενου μέλους
Ο γονέας έχει ατομικό και αμεταβίβαστο δικαίωμα λήψης άδειας, χωρίς αποδοχές, σε περίπτωση ασθένειας του παιδιού του. Η διάρκεια της φτάνει τις έξι (6) ημέρες για κάθε ημερολογιακό έτος για όσους προστατεύουν ένα παιδί, τις οκτώ (8) για όσους προστατεύουν δύο και τις δεκατέσσερις (14) για όσους προστατεύουν από δύο παιδιά και πάνω (άρθρο 42 του Ν.4808/2021, άρθρο 11 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2000-2001 και άρθρο 5 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2008/-2009).
Μειωμένο ωράριο γονέων παιδιών με αναπηρία
Όπως ορίζεται στο άρθρο 41 του Ν.4808/2021, οι γονείς, οι οποίοι εργάζονται σε επιχείρηση ή εκμετάλλευση με τουλάχιστον πενήντα (50) άτομα και έχουν παιδιά με ψυχική, πνευματική ή σωματική αναπηρία, που πιστοποιείται με ιατρική γνωμάτευση από τον ασφαλιστικό φορέα όπου υπάγονται, έχουν αυτοτελές δικαίωμα για κάθε παιδί να αιτηθούν μείωση του ωραρίου εργασίας τους κατά μια (1) ώρα την ημέρα, μαζί με ανάλογη περικοπή των αποδοχών. Η ισχύς του δικαιώματος αυτού είναι αυτοτελής για κάθε παιδί.
Άδεια πενθούντων γονέων
Οι εργαζόμενοι γονείς δικαιούνται, χωρίς κάποια προϋπόθεση, άδεια είκοσι (20) ημερών με αποδοχές σε περίπτωση θανάτου του παιδιού τους, όπως ορίζεται στο άρθρο 93 του Ν.5018/2023, με το οποίο προστέθηκε το άρθρο 236Α στον Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου [Π.Δ. 80/2022 (ΦΕΚ Α’ 222) και κατά την έννοια του άρθρου 218].
Άδεια λόγω θανάτου συγγενούς
Σε περίπτωση θανάτου συζύγου, τέκνων, γονέων ή αδελφών οι εργαζόμενοι με εξαρτημένη σχέση εργασίας δικαιούνται δύο (2) ημέρες αδείας, με αποδοχές.
Εθελοντισμός
Αιμοδοτική άδεια
Όπως ορίζεται στο άρθρο 68 του Ν.4554/2018, ο εργαζόμενος που ανταποκρίνεται σε πρόσκληση από υπηρεσία αιμοληψίας για κάλυψη έκτακτης ανάγκης ή μετέχει σε οργανωμένη ομαδική αιμοληψία, καθώς και εκείνος ο οποίος προσέρχεται σε οποιοδήποτε κέντρο αιμοληψίας με δική του πρωτοβουλία για να προσφέρει αίμα, δικαιούται ειδική άδεια απουσίας, μετ’ αποδοχών, μόνο για την ημέρα της αιμοληψίας. Οφείλει να προσκομίσει στον εργοδότη σχετική βεβαίωση από το νοσηλευτικό ίδρυμα όπου πραγματοποιήθηκε η διαδικασία, ενώ η ίδια άδεια χορηγείται και σε περίπτωση λήψης αιμοπεταλίων.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη της άδειας αυτής είναι η έγκαιρη ενημέρωση του εργοδότη τουλάχιστον πέντε (5) εργάσιμες ημέρες πριν την αιμοληψία, εκτός από περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Εξαιρετικά, σε περίπτωση ταυτόχρονων αιτημάτων εργαζομένων για λήψη της συγκεκριμένης άδειας μπορεί ο εργοδότης σε συνεννόηση με τον εργαζόμενο και ανάλογα με το πρόγραμμα εργασίας του και τις ανάγκες της επιχείρησης να χορηγήσει την εν λόγω άδεια έως και δέκα (10) ημέρες μετά την ημέρα της αιμοληψίας. Ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα χρήσης της ειδικής μέχρι δύο (2) φορές τον χρόνο.
Σπουδαστικές άδειες
Σπουδαστική άδεια για συμμετοχή σε γραπτές εξετάσεις
Όπως ορίζεται με την παρ. 1 του άρθρου 2 του Ν. 1346/1983 (ΦΕΚ Α’46), οι εργαζόμενοι που είναι μαθητές, σπουδαστές ή φοιτητές εκπαιδευτικών μονάδων οποιουδήποτε τύπου και βαθμίδας του Δημοσίου ή υποπτευόμενων από το Δημόσιο και δεν έχουν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους, δικαιούνται πρόσθετη άδεια 14 εργάσιμων ημερών ανά έτος, χωρίς αποδοχές, για τη συμμετοχή τους σε εξετάσεις. Η άδεια μπορεί να χορηγηθεί σε συνεχείς ημέρες ή τμηματικά.
Η δικαιούμενες ημέρες της συγκεκριμένης άδειας αυξήθηκαν σε 30 με το άρθρο 7 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 1996-1997 και με το άρθρο 6 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 1998-1999 ορίστηκε ότι μπορεί να χορηγηθεί και σε εργαζόμενους που έχουν υπερβεί το 28ο έτος της ηλικίας τους, μόνο όμως για την προβλεπόμενη διάρκεια σπουδών που παρακολουθεί και προσαυξημένη κατά δύο έτη, ανεξαρτήτως του τρόπου διάνυσης των σπουδών.
Οι αποδοχές της παραπάνω άδειας εξετάσεων καταβάλλονται στους δικαιούμενους από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Δ.ΥΠ.Α..
Άδεια εξετάσεων μεταπτυχιακών φοιτητών
Στο άρθρο 10 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2004-2005 ορίζεται ότι όσοι συμμετέχουν σε πρόγραμμα για μεταπτυχιακό δίπλωμα τουλάχιστον ετήσιας φοίτησης ή διδακτορικό της ημεδαπής ή της αλλοδαπής δικαιούνται άδεια 10 ημερών, άνευ αποδοχών. Χορηγείται σε συνεχείς ημέρες ή τμηματικά, ανεξαρτήτως της ηλικίας του δικαιούχου και ισχύει έως δύο χρόνια.
Η Δ.ΥΠ.Α. (πρώην Ο.Α.Ε.Δ.) είναι υπεύθυνη για ζητήματα που αφορούν την καταβολή των αποδοχών κατά τις ημέρες απουσίας, το ύψος της ημερήσιας αμοιβής, τον τρόπο καταβολής της, τη διαδικασία και όποια άλλη σχετική λεπτομέρεια.
Σπουδαστική άδεια ανηλίκων
Την άδεια αυτή δικαιούνται ανήλικοι εργαζόμενοι και μαθητές ή σπουδαστές, η διάρκεια της είναι 2 ημέρες, χωρίς αποδοχές, ενώ δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 14 ημέρες συνολικά.
Συνδικαλισμός
Άδεια εκπαίδευσης συνδικαλιστικών στελεχών
Δικαιούχοι είναι οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες με περισσότερους από 50 εργαζομένους. Λαμβάνεται με καταβολή των αποδοχών και η διάρκεια της φτάνει έως τις 14 ημέρες, σε αναλογία 1% του απασχολούμενου προσωπικού κατά τον χρόνο χορήγησης της.
Συνδικαλιστικές άδειες
Τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις (Συνομοσπονδίες):
- τα μέλη του Δ.Σ. της πιο αντιπροσωπευτικής τριτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης δικαιούνται άδεια μετ’ αποδοχών για όλο το χρονικό διάστημα της θητείας τους,
- τα μέλη της εκτελεστικής επιτροπής ή του προεδρείου των μη αντιπροσωπευτικότερων τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων δικαιούνται άδεια 30 ημερών χωρίς αποδοχές και
- τα μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής και της Γραμματείας της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων δικαιούνται άδεια χωρίς αποδοχές για όλο το χρονικό διάστημα της θητείας τους.
Δευτεροβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις (Ομοσπονδίες – Εργατικά Κέντρα):
- ο Πρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας Εργατικού Κέντρου/Ομοσπονδίας, εφόσον οι υπαγόμενες σε αυτά πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις διαθέτουν άνω των 10.000 ψηφισάντων μελών, δικαιούνται άδεια μετ’ αποδοχών για όλη τη θητεία τους,
- ο Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου/Ομοσπονδίας, εφόσον οι υπαγόμενες σε αυτά πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν από 1.501 ως 10.000 ψηφίσαντα μέλη, δικαιούται άδεια μετ’ αποδοχών για όλη τη θητεία του,
- ο Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου/Ομοσπονδίας, εφόσον οι υπαγόμενες σε αυτά πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν έως 1.500 μέλη δικαιούται κάθε μήνα άδεια δεκαπέντε (15) ημερών μετ’ αποδοχών,
- ο Αντιπρόεδρος, ο Γενικός Γραμματέας και ο Ταμίας των Διοικητικών Συμβουλίων των πιο αντιπροσωπευτικών δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων δικαιούνται μηνιαίως άδεια δεκαπέντε (15) ημερών χωρίς αποδοχές,
- τα υπόλοιπα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των πιο αντιπροσωπευτικών δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων δικαιούνται μηνιαία άδεια εννέα (9) ημερών χωρίς αποδοχές,
- ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, της αμέσως επόμενης της πιο αντιπροσωπευτικής δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης, εφόσον αυτή έχει πάνω από 10.000 ψηφίσαντα μέλη, δικαιούται ετήσια άδεια τριάντα (30) ημερών χωρίς αποδοχές,
- ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου, της αμέσως επόμενης της πιο αντιπροσωπευτικής δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης, εφόσον αυτή διαθέτει 1.501 ως 10.000 ψηφίσαντα μέλη, δικαιούται ετήσια άδεια τριάντα (30) ημερών χωρίς αποδοχές,
- ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος, ο Γενικός Γραμματέας και ο Ταμίας, της δεύτερης αντιπροσωπευτικότερης δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης δικαιούνται μηνιαία άδεια πέντε (5) ημερών χωρίς αποδοχές και
- τα υπόλοιπα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων της δεύτερης αντιπροσωπευτικότερης δευτεροβάθμιας οργάνωσης δικαιούνται μηνιαία άδεια τριών (3) ημερών χωρίς αποδοχές.
Πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις (Σωματεία):
- ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, σε περίπτωση που τα μέλη της οργάνωσης είναι 500 και άνω, δικαιούνται μηνιαία άδεια πέντε (5) ημερών χωρίς αποδοχές,
- ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας των πρωτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, σε περίπτωση που τα μέλη της οργάνωσης είναι λιγότερα από 500, δικαιούνται μηνιαία άδεια τριών (3) ημερών χωρίς αποδοχές,
- ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας, της δεύτερης αντιπροσωπευτικότερης επιχειρησιακής συνδικαλιστικής οργάνωσης, της οποίας τα μέλη είναι 500 και άνω, δικαιούνται ως άδεια το 1/3 των ημερών που δικαιούνται τα συνδικαλιστικά στελέχη της πιο αντιπροσωπευτικής συνδικαλιστικής οργάνωσης, χωρίς αποδοχές, και
- ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και ο Γενικός Γραμματέας, της δεύτερης αντιπροσωπευτικότερης επιχειρησιακής συνδικαλιστικής οργάνωσης, της οποίας τα μέλη είναι λιγότερα από 500, δικαιούνται ως άδεια το 1/3 των ημερών που δικαιούνται τα συνδικαλιστικά στελέχη της πιο αντιπροσωπευτικής συνδικαλιστικής οργάνωσης, χωρίς αποδοχές.
