Ρωσική «εισβολή» διαρκείας σε Νοτιοανατολική Ευρώπη – Μεσόγειο

Υπάρχει ένα κοινό γνώρισμα στη Φυσική και στη Γεωπολιτική το ότι δεν υπάρχει κενό, καθώς κάθε φορά που προκύπτει, καλύπτεται με

Όταν η Τουρκία του Ερντογάν λίγες ημέρες πριν από το αποτυχημένο πραξικόπημα βρέθηκε απομονωμένη λόγω της εμπλοκής της στη Συρία επέλεξε να προσεγγίσει τη Μόσχα, με τον Πούτιν να καλύπτει το κενό που δημιούργησε η διάρρηξη της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον.

Αν η Τουρκία βρέθηκε σε πλήρη περιφερειακή απομόνωση λόγω του τυχοδιωκτικού μικρομεγαλισμού της πολιτικής του Στρατηγικού Βάθους των Ερντογάν-Νταβούτογλου το μεγαλύτερο τμήμα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης -με εξαίρεση τη Σλοβενία και την Κροατία που κατατάσσονται στην Κεντρική Ευρώπη- εντός και εκτός ΝΑΤΟ και Ε.Ε. νιώθει ότι βρίσκεται στις παρυφές, στο περιθώριο της Ενωμένης Ευρώπης, με την επικράτηση φιλορώσων υποψηφίων στις προεδρικές εκλογές της προηγούμενης Κυριακής στη Βουλγαρία και στη Μολδαβία να φωτίζουν τα περιθώρια επιστροφής της Μόσχας στις περιφερειακές ισορροπίες.

Τέλος, δεν θα πρέπει να παραλείψουμε την παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο ισχυρής Ρωσικής Ναυτικής Μοίρας, που δεν προσθέτει τίποτε επί της ουσίας στο μέτωπο της Συρίας όπου η Ρωσία επιχειρεί με μαχητικά αεροσκάφη και πυραύλους μέσου βεληνεκούς που εκτοξεύονται από την Κασπία. Πρόκειται από ό,τι φαίνεται για μόνιμη παρουσία στην περιοχή με μόνιμη βάση τη Σεβαστούπολη στην Κριμαία και αγκυροβόλιο το Ταρτούς και τη Λαττάκεια στη Συρία με τις διαδρομές ανάμεσα στις παραπάνω πόλεις-λιμένες να θυμίζουν την ρωσική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα, την ανεμπόδιστη διέλευση των Στενών Βοσπόρου – Δαρδανελίων και του Αιγαίου και τη μόνιμη παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αν ο Τραμπ αναζητήσει μια Ρεαλπολιτίκ συνεργασίας με τη Μόσχα με ρητό ή σιωπηρό προσδιορισμό ζωνών επιρροής, τότε η παραπάνω δυναμική παρουσία της Ρωσίας σε Τουρκία, Βαλκάνια και Ανατολική Μεσόγειο ενισχύεται.

Τουρκία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας

Το Κρεμλίνο έτσι δημιούργησε ένα μέτωπο πίεσης στις ΗΠΑ από μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, η οποία έχει ως στόχο να υπονομεύσει τη συμμαχία της Ουάσιγκτον με τους Κούρδους της Συρίας. Εξυπακούεται ότι αν μετά την εκλογή Τραμπ Ρωσία και ΗΠΑ βρουν κοινή γραμμή πλεύσης στη Συρία, τα περιθώρια της Τουρκίας συρρικνώνονται.

Όμως η κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ -Τουρκίας θα έχει συνέχεια, καθώς το γυαλί ανάμεσα στις δύο πλευρές έχει ραγίσει, με την Αγκυρα να βλέπει τη συμμαχία της Ουάσιγκτον με τους Κούρδους της Συρίας και του Ιράκ σαν απειλή για την εδαφική της ακεραιότητα.

Την μακράς διαρκείας κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ – Τουρκίας θα αξιοποιήσει η Μόσχα, με στόχο οι εμπορικές και ενεργειακές συμφωνίες των δύο χωρών να της διασφαλίζουν ότι η Αγκυρα θα κρατά μια ισορροπία ανάμεσα στις δύο Μεγάλες Δυνάμεις.

Δεν μιλάμε για ανατροπή συμμαχιών, αλλά για τη μεγίστη δυνατή αξιοποίηση μιας απόκλισης των ζωτικών συμφερόντων Ουάσιγκτον ? Αγκύρας, με την αμερικανική πλευρά να παίζει ανοικτά το κουρδικό χαρτί σήμερα στη Συρία και στο Ιράκ και την τουρκική να διεκδικεί ακόμη άλλοτε μαζί και άλλοτε σε ανταγωνισμό με τη Σαουδική Αραβία ηγετικό ρόλο στο Σουνιτικό Ισλάμ στον Αραβικό Κόσμο.

Πριν από δύο βδομάδες ο αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ στρατηγός Ακάρ και ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών ΜΙΤ Φιντάν βρέθηκαν στη Μόσχα για συνομιλίες και μόλις επέστρεψαν στην Αγκυρα δέχθηκαν την αιφνιδιαστική επίσκεψη του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ στρατηγού Ντάνφορθ, μια εικόνα που δείχνει τις ισορροπίες που προσπαθεί να κρατήσει η Αγκυρα. Ισορροπίες που αφορούν και τον τομέα της ενέργειας, με τους Ερντογάν – Πούτιν να προωθούν την υλοποίηση της συμφωνίας για τον αγωγό Turkish Stream και ταυτόχρονα τις ΗΠΑ να συνδέουν τη λύση του Κυπριακού με τη συμμετοχή της Αγκυρας στην αξιοποίηση μαζί με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Ρουμανία και Σερβία στο στόχαστρο της Μόσχας

Με τα παραπάνω δεδομένα, εύλογα τίθεται το ερώτημα σε ποιο βαθμό θα επηρεασθούν οι διεθνείς ισορροπίες της Ρουμανίας που είναι μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ και φιλοξενεί σημαντικές στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ, μία εκ των οποίων είναι ενταγμένη στο σύστημα της Αντιπυραυλικής Ασπίδας. Το ερώτημα τίθεται και γιατί η Βουλγαρία και η Μολδαβία είναι όμορες χώρες, αλλά κυρίως γιατί αν ο Τραμπ δρομολογήσει μια Ρεαλπολιτίκ ζωνών επιρροής ΗΠΑ-Ρωσίας, η επένδυση στον ρόλο του προωθημένου φυλακίου του ΝΑΤΟ σε μια νέα ψυχροπολεμική αντιπαράθεση δεν θα είναι αποδοτική για το Βουκουρέστι, όπως δεν θα είναι και για την Πολωνία και τις Βαλτικές Χώρες.

Τέλος η Ρωσία μπορεί να αντιγράψει το μοντέλο της εξισορρόπησης του γεωπολιτικού στίγματος της Τουρκίας και με τη Σερβία που προσπαθεί να προσεγγίσει τη Δύση, ΗΠΑ και Ε.Ε., αλλά δυσφορεί για την πίεση που δέχεται να αναγνωρίσει τα σε βάρος της τετελεσμένα τόσο στο Κόσοβο όσο και στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη. Σε παρόμοια διεύρυνση επιρροής-παρουσία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Τουρκία και Ανατολική Μεσόγειο δεν είχε φθάσει ποτέ στο παρελθόν, ούτε η τσαρική Ρωσία, ούτε και η ΕΣΣΔ.

«Στροφή στη Μόσχα»
Το μεγαλύτερο τμήμα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης -με εξαίρεση τη Σλοβενία και την Κροατία που κατατάσσονται στην Κεντρική Ευρώπη- εντός και εκτός ΝΑΤΟ και Ε.Ε. νιώθει ότι βρίσκεται στις παρυφές, στο περιθώριο της Ενωμένης Ευρώπης, με την επικράτηση φιλορώσων υποψηφίων στις προεδρικές εκλογές της προηγούμενης Κυριακής στη Βουλγαρία και στη Μολδαβία να φωτίζουν τα περιθώρια επιστροφής της Μόσχας στις περιφερειακές ισορροπίες.

Κερδισμένος ο Πούτιν
Την μακράς διαρκείας κρίση εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ – Τουρκίας θα αξιοποιήσει η Μόσχα, με στόχο οι εμπορικές και ενεργειακές συμφωνίες των δύο χωρών να της διασφαλίζουν ότι η Αγκυρα θα κρατά μια ισορροπία ανάμεσα στις δύο Μεγάλες Δυνάμεις. Δεν μιλάμε για ανατροπή συμμαχιών, αλλά για τη μεγίστη δυνατή αξιοποίηση μιας απόκλισης των ζωτικών συμφερόντων Ουάσιγκτον ? Αγκύρας.

ΝΕΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΕΣ
Back to the USSR; (How lucky you are)

Ενα εκλογικό αποτέλεσμα είναι κατά κύριο λόγο συνάρτηση της εσωτερικής συγκυρίας και οι προεδρικές εκλογές περασμένης Κυριακής στη Βουλγαρία και στη Μολδαβία δεν αποτελούν εξαίρεση. Όμως, εδώ και ένα τέταρτο αιώνα από τις κοσμογονικές αλλαγές της περιόδου 1989-1991, την κατάρρευση των καθεστώτων του Υπαρκτού Σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η εσωτερική συγκυρία στις χώρες που υπήρξαν μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας και Σοβιετικές Δημοκρατίες διαμορφώθηκε με βαρύνουσα παράμετρο τις μεγάλες προσδοκίες από την πλήρη ένταξη στη Δύση, το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Η Νοτιοανατολική Ευρώπη δεν είχε την προσδοκία πλήρους ένταξής της σε ένα διευρυμένο παραγωγικό – εμπορικό χώρο της Γερμανίας στην Ανατολική – Κεντρική Ευρώπη και κατά συνέπεια προσδοκούσε αν όχι ένα ευρωπαϊκό Σχέδιο Μάρσαλ, τουλάχιστον εισροές κοινοτικών πόρων ανάλογες με αυτές που στήριξαν την προσαρμογή της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στη δεκαετία του ’80.

Η πλήρης ένταξη στην Ε.Ε. καθυστέρησε για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, έγινε το 2007, ενώ οι υπόλοιπες χώρες εντάχθηκαν από το 2004, ενώ η Μολδαβία ως χώρα της πρώην ΕΣΣΔ δεν μπορούσε ούτε να προκαλέσει τη Μόσχα με την προοπτική της πλήρους ένταξης που δεν ήθελε και δεν μπορούσε να προσφέρει η Δύση -ΗΠΑ και Ε.Ε- ούτε να προχωρήσει σε μεγαλύτερη προς το Κρεμλίνο πρόκληση προωθώντας ένωση με την ομόγλωσση και ομοεθνή Ρουμανία στην οποία ανήκε ως Βεσσαραβία στην περίοδο 1918-40. Επιπλέον από το 1992 παρεμβαλλόταν μεταξύ Μολδαβίας και Ουκρανίας η αυτοανακηρυχθείσα ρωσόφωνη δημοκρατία της Τρανσδνειστρίας, μια ανοικτή πληγή που δεν είχε ορίζοντα ούτε βέβαια στρατιωτικής, αλλά ούτε και πολιτικής λύσης χωρίς τη συγκατάθεση της Μόσχας. Διπλή ήταν και η διάψευση της εντός ΝΑΤΟ και Ε.Ε., Βουλγαρίας, η οποία όχι μόνον δεν υλοποίησε άλμα σύγκλισης με μια Ε.Ε. που βρισκόταν ήδη στη βαριά σκιά της Κρίσης της Ευρωζώνης, αλλά άρχισε να αμφιβάλλει αν τα προβλήματα ασφαλείας της προκύπτουν από την αστάθεια στην πρώην Γιουγκοσλαβία και από την εργαλειοποίηση της τουρκόφωνης μειονότητας από την Αγκυρα ως μοχλού διαμόρφωσης των εσωτερικών πολιτικών ισορροπιών. Όλα τα παραπάνω αθροιστικά μπορούν να ερμηνεύσουν τη διαφοροποίηση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από την Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη και τις Βαλτικές, που για λόγους ιστορικούς και γεωγραφικούς βλέπουν τη Ρωσία ως απειλή.

Ηδη η ανάφλεξη στην Ουκρανία το 2013-4 είχε θέσει στις χώρες της περιοχής το ερώτημα, κατεξοχήν στη Μολδαβία λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, αν θα εμπλακούν ως χώρες της πρώτης γραμμής σε μια νέα αντιπαράθεση της Δύσης με τη Μόσχα με υψηλό κόστος και κινδύνους και αμφίβολα αντισταθμιστικά οφέλη. Δίπλα στην εσωτερική συγκυρία τα παραπάνω συνέβαλαν στο αποτέλεσμα της προηγούμενης Κυριακής, τη νίκη του Ράντεφ στη Βουλγαρία και την παραίτηση της κυβέρνησης Μπορισόφ που ανοίγει τον δρόμο για πρόωρες εκλογές και του Ντόντον στη Μολδαβία.

Πέραν του διμερούς εμπορίου και της συνολικής οικονομικής συνεργασίας, το Κρεμλίνο μπορεί να συμβάλει σε ό,τι αφορά τη Μολδαβία με την εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης σε ό,τι αφορά την Τρανδνειστρία, ενώ για τη Βουλγαρία να αποτελέσει μια άτυπη αλλά βαρύνουσα εγγύηση, καθώς τα αναθεωρητικά παραληρήματα του Ερντογάν αποτελούν απειλή για τη Σόφια. Εξυπακούεται ότι αν υλοποιηθεί η πολιτική Τραμπ για προσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας, οι νέες διεθνείς ισορροπίες της Βουλγαρίας και της Μολδαβίας θα είναι συμπληρωματικές και όχι αλληλοαποκλειόμενες, με τους δεσμούς που έχουν σε διαφορετικό βαθμό αναπτύξει οι δύο αυτές χώρες με τη Δύση.

ΗΜΕΡΗΣΙΑ