Πολλά άλλαξαν με την προσάρτηση της Κριμαίας
Με όρους γεωπολιτικής το έργο από την αρχή πολεμήθηκε. Εκτός των συνηθισμένων ενδοιασμών και του κλίματος δυσπιστίας απέναντι στη Ρωσία, στα χρόνια που μεσολάβησαν από τον Νοέμβριο του 2011 προστέθηκαν γεγονότα που ανέτρεψαν τον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης και έχουν επηρεάσει τη γερμανορωσική συνεργασία σε θέματα ενέργειας. Πριν δύο χρόνια η Μόσχα προσάρτησε την Κριμαία και προσέφερε αμέριστη στήριξη στους ρωσόφιλους αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας. Απότοκο των εξελίξεων ήταν η επιβολή κυρώσεων σε βάρος της από την ΕΕ, που βρίσκονται σε ισχύ μέχρι σήμερα. Ανάμεσα στη Ρωσία και τους ευρωπαίους γείτονες της, που κάποτε ανήκαν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής, επικρατεί έντονο κλίμα δυσπιστίας πρωτόγνωρο στα χρόνια που μεσολάβησαν από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Έτσι το σχέδιο της Gazprom και μερικών ευρωπαϊκών ενεργειακών κολοσσών να κατασκευάσουν τον αγωγό Nord Stream 2 σκοντάφτει σε σοβαρά εμπόδια. Μετά το 2019 η Ρωσία σκοπεύει, με δύο νέους αγωγούς που θα τοποθετηθούν σχεδόν παράλληλα με τους αγωγούς του υπάρχοντος Nord Stream, να μεταφέρει 110 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Στο άλλο άκρο τους, στη γερμανική πόλη Λουμπμίν θα ξεκινούν άλλες διακλαδώσεις αγωγών με προορισμό χώρες της δυτικής, ανατολικής, κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Ο στόχος; Η παράκαμψη της Ουκρανίας ως ενδιάμεσου χώρου μεταφοράς του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.
«Απαράδεκτη και προκλητική»
Η γερμανική κυβέρνηση παρά τις ισχύουσες κυρώσεις στηρίζει τον αγωγό Nord Stream 2. «Για τη γερμανική αγορά φυσικού αερίου μόνο πλεονεκτήματα έχει», υποστηρίζει στο γερμανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο dpa η Κίρστιν Βέστφαλ από το Ίδρυμα Επιστήμη και Πολιτική του Βερολίνου. Όμως για τις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, όπως την Πολωνία ή τις χώρες της Βαλτικής, η γερμανορωσική συνεργασία στον τομέα ενέργειας ισοδυναμεί με προδοσία. Οικονομικά φοβούνται μείωση των εσόδων λόγω της μη χρήσης του δικτύου διέλευσης του φυσικού αερίου, κάτι που για την Ουκρανία που βρίσκεται κοντά στη χρεοκοπία θα ήταν ένα ακόμη πλήγμα και πολιτικά ένα ακόμη εργαλείο στα χέρια της Μόσχας για να ασκεί εκβιασμούς.
Η διαμάχη πέρασε και στις τάξεις της γερμανικής κυβέρνησης. Χθες μέσω της Frankfurter Allgemeine Zeitung ο Νόρμπερτ Ρέτγκεν, πρόεδρος της γερμανικής κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων, επιτέθηκε με ασυνήθιστη δριμύτητα κατά της ΄Αγκελα Μέρκελ. «Βρίσκω την τοποθέτηση της γερμανικής κυβέρνησης, ότι ο Nord Stream 2 ως πρότζεκτ της ιδιωτικής οικονομίας δεν έχει καμιά σχέση με την πολιτική, απαράδεκτη και προκλητική. Ο αγωγός αγγίζει πολωνικά, ουκρανικά και συμφέροντα ασφάλειας άλλων χωρών, που αν τα παραβλέψει κανείς μπορεί να δημιουργήσει ένα ακόμη ρήγμα στην ΕΕ». Ο Ρέτγκεν δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στον ρόλο της Μόσχας στη Συρία. «Δεν μπορούμε να ανταμείψουμε από πάνω τις ρωσικές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και του δικαίου πολέμου με μπίζνες».
Στο πλευρό της καγκελαρίου τάσσεται ο αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας Ζίγκμαρ Γκάμπριελ. Σύμφωνα με τη FAZ είναι θιασώτης της άποψης ότι σε περιόδους έντασης είναι καλύτερο να αναπτύσσονται εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία, παρά να εξαγριώνεται ο ρώσος πρόεδρος με τις κυρώσεις. Καταλυτικό ρόλο στη διαμάχη καλείται να παίξει ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο πρώην γερμανός καγκελάριος, ο άνθρωπος που «ανοίγει τις πολιτικές πόρτες» του φίλου του Βλάντιμιρ Πούτιν, όπως επισημαίνεται στην εφημερίδα.
Προς έναν συμβιβασμό;
Για την ίδια την Ουκρανία η παράκαμψη που επιδιώκει η Ρωσία θα της κοστίσει πολύ ακριβά. Πέρυσι εισέπραξε 1,6 δις ευρώ για τη χρήση του δικτύου διανομής. Παρόλα αυτά ο εθνικός προμηθευτής Naftogaz πνίγεται στα χρέη και χωρίς αυτά τα έσοδα θα διπλασίαζε τις απώλειες. Το συμβόλαιο χρήσης του δικτύου της εκπνέει το 2019 και η Gazprom, με τον αγωγό Turkish Stream για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία, έχει βρει άλλον έναν δρόμο για να παρακάμψει την Ουκρανία. Βέβαια χθες από την Αθήνα ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ ξεκαθάρισε ότι χωρίς ευρωπαϊκές εγγυήσεις η χώρα του δεν πρόκειται να επεκτείνει το δίκτυο, έτσι ώστε μέσω της Ελλάδας να προωθηθεί ρωσικό φυσικό αέριο στην κεντρική Ευρώπη.
Για τον Νord Stream 2 εμπειρογνώμονες θεωρούν ωστόσο ότι η επιρροή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι μάλλον περιορισμένη. Το πώς θα καταλήξει η διαμάχη είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Τεχνικά αλλά και πολιτικά θα είναι δύσκολο για τη Ρωσία να παρακάμψει την Ουκρανία. Ίσως οδηγηθεί σε έναν έντιμο συμβιβασμό: συνέχιση της ροής φυσικού αερίου από την ουκρανική υποδομή κι αντ΄αυτού ένα πιο ανταγωνιστικό τιμολογιακό πακέτο.
Ειρήνη Αναστασοπούλου
