Οι αναθεωρητικές δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου, Ρεζέπ Ταγίπ Ερντογάν, διά των οποίων έθεσε θέμα κυριότητας σε νησιά του Αιγαίου Πελάγους, αμφισβητώντας ταυτοχρόνως τη Συνθήκη της Λωζάνης, κάθε
άλλο παρά τυχαίες είναι. Παρά το ότι η εν λόγω Συνθήκη θεωρείται από πολλούς πως ρυθμίζει τα των διμερών σχέσεων της Τουρκίας με την Ελλάδα, η πραγματικότητα είναι ότι αφορά και στα ανατολικά σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ, ήτοι άπτεται και του συριακού και του κουρδικού ζητήματος.
Οι δηλώσεις του Ερντογάν διατυπώθηκαν την επαύριον του πραξικοπήματος του Ιουλίου και την επακόλουθη εκκαθάριση στελεχών των ενόπλων δυνάμεων, της αστυνομίας, του δικαστικού και διπλωματικού σώματος αλλά και του ευρύτερου δημόσιου τομέα.
Γιατί όμως ο Τούρκος Πρόεδρος αποφάσισε να βάλει κατά της Συνθήκης της Λωζάνης, η οποία, στο κάτω – κάτω, πέτυχε την κατάργηση της Συνθήκης των Σεβρών, διά της οποίας η Ελλάδα επεκτάθηκε στο Βόρειο Αιγαίο, την Ανατολική Θράκη και την περιοχή της Σμύρνης, ενώ προέβλεπε και τη δημιουργία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους; Και πιο συγκεκριμένα, γιατί επέλεξε να στρέψει τα πυρά του προς τις προβλέψεις εκείνες της Συνθήκης που αφορούν στην Ελλάδα και όχι σε εκείνες που απέδωσαν τη Μοσούλη, φερ’ ειπείν, στο Ιράκ και όχι στην Τουρκία; Η απάντηση δύναται να δοθεί μελετώντας τις απόψεις Νταβούτογλου, που άλλωστε απηχούν και τις πολιτικές θέσεις του Ερντογάν.
Στο βιβλίο του «Στρατηγικό βάθος: Η θέση της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή», ο Νταβούτογλου εκτιμά πως το Αιγαίο αποτελεί το σημαντικότερο σημείο – κλειδί της Ευρασίας, τουλάχιστον στον άξονα Βορρά – Νότου. Μεταφέρουμε αυτούσια: «Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία, αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας.
Η βασική πηγή του προβλήματος στο Αιγαίο είναι η αγεφύρωτη αντίφαση μεταξύ της γεωλογικής και της γεωπολιτικής πραγματικότητας και του ισχύοντος καθεστώτος. Το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου είναι η φυσική προέκταση της γεωλογικής δομής της χερσονήσου της Μικράς Ασίας και ότι ο πολιτικός διαχωρισμός που έχει προκύψει με τις διεθνείς συνθήκες, σε αντίθεση με τις γεωπολιτικές αναγκαιότητες, έχει επικυρωθεί υπέρ της Ελλάδος, παρέχει το κατάλληλο έδαφος για να αναφύονται διάφορα ζητήματα, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, το FIR, τα πεδία διοίκησης και ελέγχου και ο εξοπλισμός των νησιών. Η εγγύτητα ενός σημαντικού αριθμού ελληνικών νησιών στη μικρασιατική ακτή σε τέτοιον βαθμό ώστε να δύνανται να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρησιακές βάσεις εναντίον της Μικράς Ασίας και η περικύκλωση των υδάτινων οδών, που εξασφαλίζουν το πέρασμα από την Προποντίδα στη Μεσόγειο, από αυτά τα ίδια νησιά, αξιολογούνται από την Τουρκία ως ένα πολύ σοβαρό κενό ασφαλείας».
Γίνεται, συνεπώς, αντιληπτό πως ο Τούρκος Πρόεδρος ουσιαστικά επιδιώκει την αλλαγή του υφιστάμενου καθεστώτος ελληνικής κυριαρχίας των νησιών σε τουρκική και τη ρύθμιση της υφαλοκρηπίδας, της ΑΟΖ και του FIR Αθηνών, με τρόπο που να ανταποκρίνεται στα συμφέροντα της Τουρκίας. Απώτερος στόχος είναι να τεθούν οι βάσεις για τη «νεκρανάσταση» μιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 21ου αιώνα, με σουλτάνο, φυσικά, τον ίδιον.
Το πιο επικίνδυνο για την Ελλάδα είναι το γεγονός ότι τα παραπάνω τα συνδυάζει με τις εξελίξεις στο Κυπριακό και την ανακίνηση μειονοτικών θεμάτων στη Θράκη, όπως και την υποστήριξη και υποδαύλιση των αλβανικών προκλήσεων (διεθνοποίηση του «Θέματος των Τσάμηδων», ματαίωση της ελληνοαλβανικής συμφωνίας για την ΑΟΖ, καταπίεση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία κ.λπ.).
Οι άλλοι αποδέκτες της απειλής
Είναι, όμως, η Ελλάδα ο μοναδικός αποδέκτης των δηλώσεων Ερντογάν; Όπως ήδη αναφέραμε, ένα από τα επίμαχα σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης είναι και αυτό που αφορά στη (μη) δημιουργία κουρδικού κράτους, που όμως τίθεται εν αμφιβόλω με τη δημιουργία ανεξάρτητης κουρδικής περιοχής στο Β. Ιράκ, ήδη από το 2003- 2005 και τα σχέδια των ΗΠΑ για τη δημιουργία ενός ακόμη κουρδικού κράτους κατά μήκος της τουρκοσυριακής μεθορίου. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται πως ο εν λόγω σχεδιασμός είναι πολύ πιθανό να πραγματοποιηθεί και φροντίζει δια των αναθεωρητικών δηλώσεων του ηγέτη της να ανταλλάξει τη γεωπολιτική της απώλεια στα νότια σύνορά της με κέρδη στα δυτικά. Τα σενάρια για το πώς θα το επιτύχει είναι πολλά. Ένα από αυτά αφορά στη δημιουργία θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. Το σενάριο αυτό έχει το πλεονέκτημα ότι εμπλέκει την αδύναμη και εξουθενωμένη λόγω κρίσης Ελλάδα, αλλά και το μειονέκτημα ότι σε αυτό εμφιλοχωρεί η αντίδραση των ΗΠΑ, που κάθε άλλο παρά δεδομένη υπέρ της Τουρκίας μπορεί να εκληφθεί.
Είναι, όμως, η Ελλάδα ο μοναδικός αποδέκτης των δηλώσεων Ερντογάν; Όπως ήδη αναφέραμε, ένα από τα επίμαχα σημεία της Συνθήκης της Λωζάνης είναι και αυτό που αφορά στη (μη) δημιουργία κουρδικού κράτους, που όμως τίθεται εν αμφιβόλω με τη δημιουργία ανεξάρτητης κουρδικής περιοχής στο Β. Ιράκ, ήδη από το 2003- 2005 και τα σχέδια των ΗΠΑ για τη δημιουργία ενός ακόμη κουρδικού κράτους κατά μήκος της τουρκοσυριακής μεθορίου. Η Τουρκία αντιλαμβάνεται πως ο εν λόγω σχεδιασμός είναι πολύ πιθανό να πραγματοποιηθεί και φροντίζει δια των αναθεωρητικών δηλώσεων του ηγέτη της να ανταλλάξει τη γεωπολιτική της απώλεια στα νότια σύνορά της με κέρδη στα δυτικά. Τα σενάρια για το πώς θα το επιτύχει είναι πολλά. Ένα από αυτά αφορά στη δημιουργία θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. Το σενάριο αυτό έχει το πλεονέκτημα ότι εμπλέκει την αδύναμη και εξουθενωμένη λόγω κρίσης Ελλάδα, αλλά και το μειονέκτημα ότι σε αυτό εμφιλοχωρεί η αντίδραση των ΗΠΑ, που κάθε άλλο παρά δεδομένη υπέρ της Τουρκίας μπορεί να εκληφθεί.
Ένα άλλο σενάριο ίσως στοχεύει στη μετατροπή της ελληνικής Θράκης σε οντότητα αντίστοιχη του Κοσσυφοπεδίου. Αν και η πλειονότητα των μελών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη είναι κεμαλική, η οργιώδης δραστηριοποίηση του τουρκικού προξενείου ενδέχεται να την οδηγήσει σε εξτρεμιστικά μονοπάτια. Πόσο μάλλον, αν αυτό συνδυαστεί με αντίστοιχες ενέργειες των μουσουλμάνων της νότιας Βουλγαρίας.
Φυσικά, τίποτε δεν αποκλείει τον συγκερασμό των δύο σεναρίων σε ένα τρίτο, ιδιαιτέρως εφιαλτικό για την Ελλάδα σενάριο, στο οποίο θα προκληθούν αποβατικές ενέργειες και οξεία κλιμάκωση σε όλο το μήκος του Αιγαίου, ως περισπασμός για την κύρια ενέργεια, που θα λάβει χώρα στη Θράκη ή το αντίστροφο.
Ας μη ξεφύγει της προσοχής μας το ότι οι ΗΠΑ ασκούν τεράστια διπλωματική πίεση σε Ελλάδα και Κύπρο για άμεση λύση του Κυπριακού, στη βάση ενός «αναπαλαιωμένου» Σχεδίου Ανάν, που όμως ευνοεί σκανδαλωδώς τα τουρκικά (και όχι μόνον) συμφέροντα. Ο συνδυασμός της εξέλιξης αυτής με την επικράτηση ενός νέου status quo στο Αιγαίο, θα άλλαζε άρδην τα σημερινά δεδομένα υπέρ της Άγκυρας και θα συνέβαλε στην ουσιαστική φινλανδοποίηση της Ελλάδας.
Σημειωτέον πως η εξέλιξη αυτή μάλλον βολεύει και τον έτερο παίκτη της περιοχής, το Ισραήλ, αφού με τον τρόπο αυτόν θα ξεμπλοκαρισθεί το αδιέξοδο της μεταφοράς των σημαντικότατων κοιτασμάτων φυσικού αερίου του Ισραήλ και της Κύπρου προς την Ευρώπη, μέσω όμως Τουρκίας.
Γιατί, όμως, ο Ερντογάν επέλεξε τη συγκεκριμένη συγκυρία για να ξεσπαθώσει κατά της Συνθήκης της Λωζάνης; Αρχικά, διότι νιώθει απολύτως παντοδύναμος στο εσωτερικό της Τουρκίας, μετά την κατάπνιξη του περίεργου πραξικοπήματος του περασμένου Ιουλίου. Η αίσθηση αυτή τον ωθεί ουσιαστικά στην απροκάλυπτη διατύπωση των μύχιων επιδιώξεών του, τις οποίες, άλλωστε, ενστερνίζονται διαχρονικά και οι έτεροι πυλώνες της εξουσίας στην Τουρκία (στρατός και διπλωματικό σώμα).
Κατόπιν, διότι η διαμορφωθείσα μετά το πραξικόπημα κατάσταση, του επιτρέπει να κινείται με πρωτοφανή ευχέρεια στο διεθνές πεδίο. Εκμεταλλεύεται την αντιπαράθεση ΗΠΑ – Ρωσίας αλλά και την υποβόσκουσα αντιπαλότητα ΗΠΑ – Γερμανίας, προς όφελος των επιδιώξεών του. Στο πλαίσιο αυτό, άμβλυνε την εχθρότητά του προς τη Μόσχα, τόσο σε διμερές επίπεδο, όσο και στο θέμα της Συρίας, αποδεχόμενος ακόμη και την παραμονή του Άσαντ στην εξουσία, τουλάχιστον μέχρι νεωτέρας. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι τις δύο τελευταίες φορές που η Τουρκία κατήγαγε στρατιωτικές νίκες κατά του Ελληνισμού (Μικρά Ασία 1922 και Κύπρος 1974), ήταν ή σύμμαχος με τη Ρωσία (Σύμφωνο Λένιν ? Κεμάλ) ή η δεύτερη ετήρησε αιδήμονα ουδετερότητα (λόγω της ανησυχίας της μήπως η Κύπρος δεθεί στο άρμα του ΝΑΤΟ). Ο Πούτιν έχει, άλλωστε αποδείξει πως προ ουδενός ορρωδεί, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς του.
- Η βασική πηγή του προβλήματος στο Αιγαίο είναι η αγεφύρωτη αντίφαση μεταξύ της γεωλογικής και της γεωπολιτικής πραγματικότητας και του ισχύοντος καθεστώτος.
- Ενα άλλο σενάριο ίσως στοχεύει στη μετατροπή της ελληνικής Θράκης σε οντότητα αντίστοιχη του Κοσσυφοπεδίου. Αν και η πλειονότητα των μελών της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη είναι κεμαλική, η οργιώδης δραστηριοποίηση του τουρκικού προξενείου ενδέχεται να την οδηγήσει σε εξτρεμιστικά μονοπάτια.
- Το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου είναι η φυσική προέκταση της γεωλογικής δομής της χερσονήσου της Μικράς Ασίας και ότι ο πολιτικός διαχωρισμός που έχει προκύψει με τις διεθνείς συνθήκες, σε αντίθεση με τις γεωπολιτικές αναγκαιότητες, έχει επικυρωθεί υπέρ της Ελλάδος, παρέχει το κατάλληλο έδαφος για να αναφύονται διάφορα ζητήματα, όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος
ΗΜΕΡΗΣΙΑ
