«Η κυβέρνηση βγάζει στο σφυρί τα όνειρα και τις ζωές μας» δηλώνουν πολίτες – Τεράστιο το κύμα κατασχέσεων σε σπίτια τους επόμενους μήνες – «Εξέγερση» και αυτοδικίες σε πλειστηριασμούς κατοικιών σε Λαύριο, Νέα Ιωνία, Ιλιον και Νίκαια
Ανησυχητικές διαστάσεις, σε μια συνολικά δύσκολη πολιτική συγκυρία για την κυβέρνηση, λαμβάνει το θέμα των πλειστηριασμών μετά και τις αντιδράσεις οργανωμένων πλέον ομάδων πολιτών στα Ειρηνοδικεία της χώρας.
του Δημήτρη Μαρκόπουλου
Οι εικόνες από τη Θεσσαλονίκη, όπου πολίτες μπήκαν μπροστά ως ασπίδα προστασίας υπέρ ευπαθούς, πολύτεκνου συμπολίτη τους, οι απειλές έως και για αυτοχειρίες αν προχωρήσουν οι κατασχέσεις κατοικιών και λοιπών περιουσιακών στοιχείων, η ένταση και σε άλλους δικαστικούς χώρους όπως τα Ειρηνοδικεία Πατρών και Καλαμάτας και οι δεκάδες περιπτώσεις πλειστηριασμών σε όλη την Αττική αποτελούν σκηνές από το κοντινό παρελθόν. Εικόνες που θυμίζουν την Ισπανία, όταν οι πλειστηριασμοί κατοικιών οδήγησαν σε κύμα πρωτοφανούς κοινωνικής έκρηξης που στο διάβα της παρέσυρε τη σοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της χώρας.
«Η κυβέρνηση βγάζει στο σφυρί τα όνειρα και τις ζωές μας» δηλώνουν πολίτες – Τεράστιο το κύμα κατασχέσεων σε σπίτια τους επόμενους μήνες – «Εξέγερση» και αυτοδικίες σε πλειστηριασμούς κατοικιών σε Λαύριο, Νέα Ιωνία, Ιλιον και Νίκαια
Ανησυχητικές διαστάσεις, σε μια συνολικά δύσκολη πολιτική συγκυρία για την κυβέρνηση, λαμβάνει το θέμα των πλειστηριασμών μετά και τις αντιδράσεις οργανωμένων πλέον ομάδων πολιτών στα Ειρηνοδικεία της χώρας.
του Δημήτρη Μαρκόπουλου
Οι εικόνες από τη Θεσσαλονίκη, όπου πολίτες μπήκαν μπροστά ως ασπίδα προστασίας υπέρ ευπαθούς, πολύτεκνου συμπολίτη τους, οι απειλές έως και για αυτοχειρίες αν προχωρήσουν οι κατασχέσεις κατοικιών και λοιπών περιουσιακών στοιχείων, η ένταση και σε άλλους δικαστικούς χώρους όπως τα Ειρηνοδικεία Πατρών και Καλαμάτας και οι δεκάδες περιπτώσεις πλειστηριασμών σε όλη την Αττική αποτελούν σκηνές από το κοντινό παρελθόν. Εικόνες που θυμίζουν την Ισπανία, όταν οι πλειστηριασμοί κατοικιών οδήγησαν σε κύμα πρωτοφανούς κοινωνικής έκρηξης που στο διάβα της παρέσυρε τη σοσιαλιστική κυβέρνηση Θαπατέρο και ολόκληρο το πολιτικό σύστημα της χώρας.
Η πρόταση την οποία ο κ. Σάλας έθεσε σε δημόσιο διάλογο προβλέπει, όπως αναφέρει, ότι «οι τράπεζες θα μπορούσαν να διαχωρίσουν το κάθε κόκκινο στεγαστικό δάνειο σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος που θα αντιστοιχεί π.χ. στο 90% της αξίας του ακινήτου, θα προτείνεται από την τράπεζα για sales & lease back, επεκτείνοντας αντίστοιχα τη διάρκειά του και μειώνοντας σημαντικά το ύψος της μηνιαίας εξυπηρέτησης σύμφωνα με τις δυνατότητες του δανειολήπτη. Ετσι διασφαλίζεται ότι ο δανειολήπτης δεν πρόκειται να απομακρυνθεί από το σπίτι του ή να χάσει το ακίνητό του. Σε ό,τι αφορά το υπόλοιπο μέρος του δανείου, εφόσον σε μια περίοδο π.χ. 5 ετών δεν αποκαθίστανται οι αξίες των ακινήτων, να διαγράφεται το 50% της διαφοράς ανάμεσα στο συνολικό ύψος του δανείου και του ποσού που έχει μετατραπεί σε sales and lease back. Το υπόλοιπο 50% θα διαγράφεται στην επόμενη 5ετία, εάν και πάλι δεν έχουν μεταβληθεί προς τα πάνω οι αξίες των ακινήτων. Εάν ωστόσο έχει αποπληρωθεί μέρος του δανείου, εξυπακούεται ότι αυτό θα συνεκτιμηθεί. Αυτή η λύση θα ανακούφιζε εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες, θα προστάτευε τις αξίες των ακινήτων και δεν θα διέλυε τους ισολογισμούς των τραπεζών».
Τη συγκεκριμένη πρόταση ο κ. Σάλλας την είχε θέσει υπόψη των αρμόδιων υπουργών Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας που είναι υπεύθυνοι για το ζήτημα των κόκκινων δανείων συνεχώς τα τελευταία χρόνια. «Είναι αναγκαίο», τονίζει, «να σκεφτούμε λύσεις που θα είναι παραγωγικές τόσο για τις τράπεζες όσο και για τους πελάτες τους. Να βρούμε λύσεις που θα διευκολύνουν ακόμη και τα πιο μικρά δάνεια».
Η συγκεκριμένη πρόταση δεν χρειάζεται για να εφαρμοστεί παρά μια τροπολογία την οποία θα ψηφίσει η Βουλή και θα επιτρέπει στις τράπεζες να μετατρέπουν τα δάνεια σε συμφωνίες sale & lease back, δηλαδή πώλησης και επαναμίσθωσης. Επιπλέον μπορεί να έχει εφαρμογή σε δάνεια που αφορούν κύριες ή εξοχικές κατοικίες και γενικότερα σε κάθε στεγαστικό δάνειο. Ας υποθέσουμε ότι κάποιος δανειολήπτης, που μπορεί να έχει μείνει άνεργος ή να έχει μειωθεί σημαντικά το εισόδημά του, έχει πάρει στεγαστικό δάνειο 100.000 ευρώ: με την αξία των ακινήτων στη διάρκεια της κρίσης να έχει υποχωρήσει κατά μέσο όρο 40%, η αξία του σπιτιού έχει φτάσει τα 60.000 ευρώ, αλλά ο εν λόγω δανειολήπτης συνεχίζει να οφείλει στην τράπεζα 100.000 ευρώ.
Οι τράπεζες από τις πληρωμές των δανειοληπτών γνωρίζουν ποιοι δυσκολεύονται, ποιοι είναι κοντά σε πλήρη αδυναμία να καταβάλλουν τις δόσεις κ.ο.κ. Σε αυτούς τους πελάτες μπορούν να γίνονται συμφωνίες sale & lease back για την αξία των 60.000 ευρώ και μάλιστα με επιμήκυνση της διάρκειας στα 15 ή και 20 χρόνια ώστε οι δόσεις να είναι χαμηλές ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του καθενός, ακόμη κι αν το δάνειό τους έληγε π.χ. σε 5 χρόνια.
Η διαφορά των 40.000 ευρώ θα παγώνει και θα διαγράφεται σταδιακά σε μια δεκαετία αν δεν ανακάμψουν οι τιμές των ακινήτων. «Οι τράπεζες», αναφέρει ο κ. Σάλλας, «για πολλά κόκκινα δάνεια έχουν πάρει ήδη προβλέψεις και έχουν διαγράψει από τα κεφάλαιά τους μέρος της ζημίας. Συνεπώς αν ελαφρύνουμε τους δανειολήπτες μειώνοντας με το sale & lease back το δάνειο στην πραγματική αξία του ακινήτου δεν θα πλήξουμε τους ισολογισμούς των τραπεζών».
Κίνδυνος για τις αξίες των ακινήτων
«Πρόκειται για αδιέξοδο», τονίζει ο κ. Σάλλας και συνεχίζει: «Αν οι τράπεζες πάρουν από κόκκινους δανειολήπτες π.χ. 100.000 σπίτια, οι αξίες των ακινήτων θα εκμηδενιστούν παρασύροντας καθοδικά και τις εγγυήσεις των εξυπηρετούμενων δανείων. Υπάρχουν όμως και σοβαρά πρακτικά ζητήματα: Πώς θα ασφαλίσουν οι τράπεζες όλα αυτά τα ακίνητα; Ποιος θα αναλάβει τη φύλαξή τους; Ποια θα είναι η φορολογική επιβάρυνση των τραπεζών από τον ΕΝΦΙΑ; Σε τι κατάσταση θα παραδώσουν τις κατασχεμένες κατοικίες οι δανειολήπτες; Πώς θα συντηρηθούν από τις τράπεζες; Από την άλλη δεν πρέπει να υποτιμηθεί και η κοινωνική διάσταση. Αν εφαρμόσουμε τη λύση που προτείνω με το sale & lease back, οι οικογένειες θα είναι ήρεμες πληρώνοντας ένα μίσθωμα στα μέτρα των δυνατοτήτων τους. Δεν θα ζουν καθημερινά με τον τρόμο της έξωσης και του πλειστηριασμού»
Κλείδωσαν οι στόχοι των συστημικών τραπεζών για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Τα επιχειρησιακά σχέδια είναι στα χέρια του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) όπως και της Τραπέζης της Ελλάδος και ο χρόνος ήδη μετρά αντίστροφα. Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου θα έχουν ολοκληρωθεί οι αλλαγές στα διοικητικά συμβούλια των τραπεζών, τα οποία θα κληθούν να εγκρίνουν τα συγκεκριμένα επιχειρησιακά σχέδια. Μέσα στον μήνα θα πρέπει επίσης να υποβληθούν στην ΤτΕ και τα στοιχεία για τις επιδόσεις στο μέτωπο των κόκκινων δανείων του διαστήματος Ιουλίου-Αυγούστου. Στη συνέχεια τον Νοέμβριο θα ακολουθήσει από την Τράπεζα της Ελλάδος η έκδοση της πρώτης έκθεσης προόδου για τα κόκκινα δάνεια για κάθε τράπεζα χωριστά.
Ο SSM έχει δημιουργήσει ασφυκτικό κλοιό γύρω από τις διοικήσεις των τραπεζών, οι οποίες είναι υποχρεωμένες να παρουσιάζουν συνεχή πρόοδο στην αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων. Ο έλεγχος έχει ξεκινήσει ήδη από τον Ιούνιο, αλλά η περίοδος μέχρι το τέλος του έτους θεωρείται πιλοτική, υπό την έννοια ότι οι τράπεζες πρέπει να επιτύχουν τους στόχους που ήδη έχουν εντάξει στα επιχειρησιακά τους πλάνα.
Οι νέοι και εξαιρετικά φιλόδοξοι στόχοι θα ισχύουν από τον Ιανουάριο του 2017. Οι τράπεζες καλούνται μέχρι το 2019 να μειώσουν συνολικά τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα κατά 41 δισ. ευρώ. Οι στόχοι θα ελέγχονται ανά τρίμηνο από κλιμάκιο της Τραπέζης της Ελλάδος, το οποίο και θα συντάσσει τη σχετική έκθεση που θα δίνεται στη δημοσιότητα, με αρχή τον προσεχή Νοέμβριο.
Οι πωλήσεις σε funds
Το 2017, οπότε θα έχει ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων, οι τράπεζες θα πρέπει να κινηθούν με ταχύτερους ρυθμούς ώστε να επιτύχουν τους στόχους για τους οποίους δεσμεύτηκαν στα επιχειρησιακά πλάνα προς τον SSM. Στο πρώτο τρίμηνο του 2017 εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθούν και οι πρώτες πωλήσεις προβληματικών δανείων σε funds.
Γενικότερα οι εκτιμήσεις θέλουν το πιο σημαντικό διάστημα να είναι το πρώτο εξάμηνο του 2017, καθώς οι διοικήσεις θα πρέπει με τις ενέργειές τους να πείσουν τον SSM τόσο για την προσήλωση στον στόχο όσο και για την αποτελεσματικότητα των ενεργειών που θα κάνουν. Η δυσκολότερη, όμως, περίοδος θα είναι το 2018, και αυτό για δύο λόγους: Ο πρώτος είναι ότι τα όποια περιθώρια ανοχής του SSM λόγω του εύλογου χρόνου προσαρμογής θα έχουν εξαντληθεί.
Ο δεύτερος και βασικότερος είναι ότι τον Ιανουάριο του 2018 λήγει η προστασία των δανειοληπτών για την πρώτη κατοικία, που σήμερα προστατεύει περίπου το 80% των στεγαστικών δανείων.
Με τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι τράπεζες για την επόμενη τριετία, προβληματικά ανοίγματα ύψους 28 δισ. ευρώ θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με αναδιαρθρώσεις, 7,6 δισ. με ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων που έχουν δοθεί ως εγγυήσεις, ενώ 5,4 δισ. θα πουληθούν σε funds. Ειδικότερα, στην επόμενη τριετία η Τράπεζα Πειραιώς πρέπει να μειώσει τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα κατά 42%, η Alpha Bank κατά 40%, η Εθνική Τράπεζα κατά 38,5% και η Eurobank κατά 37%. Η διοίκηση κάθε τράπεζας έχει την ευχέρεια να επιλέξει τις πρωτοβουλίες και τις ενέργειες που θα αναπτύξει για να επιτύχει τους στόχους της.
Στόχοι και χρονοδιαγράμματα χαρακτηρίζονται από τα τραπεζικά στελέχη αρκετά αυστηρά. Οι τράπεζες θα υποχρεωθούν να εφαρμόσουν επιθετική πολιτική, καθώς απόκλιση χωρίς επαρκείς λόγους από τους στόχους για δύο συνεχόμενα τρίμηνα θα έχει επιπτώσεις αρχικά στη διοίκηση και σε δεύτερη φάση στους μετόχους. Εκτός από τη μεγάλη κλίμακα του έργου που καλούνται να διεκπεραιώσουν οι τράπεζες, η όλη προσπάθεια θα κριθεί από τις συνθήκες που θα επικρατούν στην οικονομία. Αν συνεχίσει η οικονομία να κινείται στην τροχιά της ύφεσης, δεν υπάρχει περίπτωση οι αναδιαρθρώσεις των δανείων να αποδώσουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, όπως άλλωστε και τα έσοδα από ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων.
Μόνο για βιώσιμες επιχειρήσεις το κούρεμα των οφειλών
Στο ζήτημα των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων, που είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση, το σχέδιο που προωθείται και αναμένει την έγκριση των δανειστών προβλέπει μια διαδικασία εξωδικαστικού συμβιβασμού μόνο για όσες επιχειρήσεις κριθούν βιώσιμες, με βάση τα οικονομικά μεγέθη, με αξιολόγηση τυποποιημένων χρηματοοικονομικών δεικτών.
Οι μεν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (με τζίρο κάτω από 2,5 εκατ. ευρώ και λιγότερους από 50 εργαζομένους) θα συμπληρώνουν ένα τυποποιημένο Τεστ Αξιολόγησης Βιωσιμότητας, ενώ οι μεγαλύτερες θα υποβάλλουν ολοκληρωμένο φάκελο αξιολόγησης. Εάν οι μικρές επιχειρήσεις «αποτυγχάνουν» στο τυποποιημένο τεστ, θα μπορούν να υποβάλουν και αυτές αναλυτικό φάκελο. Εφόσον η επιχείρηση αξιολογείται ως βιώσιμη, δηλαδή προκύπτει ότι μπορεί να επιβιώσει και να αναπτυχθεί, θα μπορεί να υποβάλει αίτηση εξωδικαστικού συμβιβασμού στη νεοσυσταθείσα Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, η οποία θα αναθέτει σε έναν διαμεσολαβητή, πιστοποιημένο από το υπουργείο Δικαιοσύνης, να καλέσει όλους τους πιστωτές, δηλαδή τράπεζες, Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, αλλά και τους προμηθευτές και τους εργαζομένους.
Εάν οι πιστωτές που κατέχουν το 60% των οφειλών συμφωνήσουν σε ένα σχέδιο για αναδιάρθρωση (κούρεμα) των οφειλών, έτσι ώστε να συνεχιστεί η λειτουργία της επιχείρησης, τότε αυτομάτως θα πρέπει να το αποδέχονται και οι υπόλοιποι. Οσες όμως επιχειρήσεις χαρακτηρίζονται μη βιώσιμες, δεν θα μπορούν να υπαχθούν στη διαδικασία εξωδικαστικού συμβιβασμού και θα αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να οδηγηθούν σε εκκαθάριση, δηλαδή κλείσιμο και πώληση των περιουσιακών τους στοιχείων. Η εταιρεία, πάντως, εφόσον το αίτημα αναδιάρθρωσης απορρίπτεται θα μπορεί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη.
Η διαδικασία, πέρα από τη ρήτρα του 60% των πιστωτών, δεν προβλέπει κάποια αντικειμενικά κριτήρια για το πότε θα γίνεται κούρεμα, οπότε εναπόκειται στους πιστωτές να αποφασίσουν κάτι τέτοιο ή αντίθετα να απορρίψουν την αναδιάρθρωση του δανείου, ανοίγοντας τον δρόμο για εκκαθάριση της εταιρείας.
Οι ασφαλιστικές δικλίδες
Πηγές που ασχολούνται με το ζήτημα έλεγαν ότι με τις ρυθμίσεις που τελικά εισάγονται στη διαδικασία τίθενται ορισμένες ασφαλιστικές δικλίδες, έτσι ώστε η διαδικασία να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης προκειμένου οι τράπεζες να δέχονται την αναδιάρθρωση. Και τούτο επειδή οι επιχειρήσεις θα έχουν ένα σοβαρό επιχείρημα για να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη και να αμφισβητήσουν πιθανό αρνητικό αποτέλεσμα του εξωδικαστικού συμβιβασμού, εφόσον θα υπάρχει η σφραγίδα της οικονομικής βιωσιμότητας και μάλιστα με διαδικασίες υπό την αιγίδα ενός επίσημου κρατικού φορέα, της Γενικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδωτικού Χρέους. Η τελευταία δεν θα μπορεί να παρεμβαίνει επί της ουσίας στον εξωδικαστικό συμβιβασμό, αλλά θα εποπτεύει ως διαιτητής τις διαδικασίες. Στην ίδια κατεύθυνση θα λειτουργήσει και η συμμετοχή στη διαδικασία των προμηθευτών, των εργαζομένων αλλά και του Ταμείου και του Δημοσίου, καθώς θα μπορεί να δημιουργηθεί μια δυναμική πίεσης υπέρ της αναδιάρθρωσης, ένα είδος «συμμαχίας» για να μη χάνεται η επιχείρηση.
Ο ακατάσχετος λογαριασμός
Ενα άλλο ζήτημα στο οποίο εκδηλώνεται η εμμονή των θεσμών στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων είναι εκείνο του ακατάσχετου λογαριασμού, για τον οποίο εξέφρασαν αρχικά την πλήρη αντίθεσή τους.
Ωστόσο, ύστερα από συζητήσεις με την κυβέρνηση, η ιδέα που προωθείται για νέα διαπραγμάτευση είναι να προστατεύεται μόνο ένα ποσοστό από το «νέο χρήμα» που θα εισρέει στον λογαριασμό από πλαστικό χρήμα ή e-banking και μόνο εφόσον προορίζεται για ρυθμίσεις οφειλών σε Εφορία, εισφορές, πληρωμές ΔΕΚΟ, μισθών, προμηθευτών κ.λπ., με πάγιες εντολές και ειδικούς κωδικούς.
Γιώργος Παπαγεωργίου
