Έτσι ακύρωσε ελέγχους προσαύξησης περιουσίας το δικαστήριο

Γιώργου Χριστόπουλου

Οι προβληματισμοί και η αναδρομικότητα του ελέγχου σε βάθος 10ετίας, που αναπτύσσονται παρακάτω, συνάδουν και βρίσκονται στο σκεπτικό του

Με το άρθρο 15 παρ.3 του 3888/2010 προστέθηκε νέο εδάφιο στο άρθρο 48 παρ. 3 του προηγούμενου Κ.Φ.Ε. (ν.2238 /1994), το οποίο προβλέπει:

“3. Ως εισόδημα από υπηρεσίες ελευθέρων επαγγελμάτων λογίζεται και κάθε εισόδημα που δεν μπορεί να υπαχθεί σε κάποια από τις κατηγορίες Α’  ως Ζ’ της παρ. 2 του άρθρου 4. 

Σε προσαύξηση περιουσίας που προέρχεται από άγνωστη ή μη διαρκή ή μη σταθερή πηγή  ή αιτία,  ο φορολογούμενος μπορεί κληθεί να αποδείξει είτε την πραγματική πηγή  ή  αιτία προέλευσής της είτε όχι, φορολογείται από άλλες διατάξεις, είτε απαλλάσσεται από το φόρο με ειδική διάταξη, προκειμένου αυτό να μην φορολογηθεί ως εισόδημα από   υπηρεσίες ελευθέρων επαγγελμάτων της χρήσης την οποία επήλθε η προσαύξηση.”

Συνεπώς για πρώτη φορά εντάχθηκαν διατάξεις, για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της περιουσίας που έχει φορολογηθεί ή διέφυγε της φορολόγησης. 

Η διάταξη αυτή (καταρχήν) ισχύει από την 30/ 9/2010 και μετά, μέχρι την 31.12.2013. 
Η ερμηνευτική:
Ωστόσο, στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι με την παρ. 10 της ΠΟΛ.1095/29.4.2011 (με την οποία παρασχέθηκαν διευκρινίσεις για την ορθή εφαρμογή του άρθρου 15 Ν. 3888/2010) ορίζεται ότι οι διατάξεις άρθρου 15 Ν. 3888/2010 ισχύουν για υποθέσεις που η προσαύξηση προέκυψε πριν ή μετά τις 30.9.2010 (ημερομηνία ψήφισης του νόμου) και η έκδοση των καταλογιστικών πράξεων γίνεται μετά τις 30.9.2010. 
Με βάση αυτή την ΠΟΛ ο φορολογικός έλεγχος επεκτείνεται σε βάθος δεκαετίας, γεγονός απαράδεκτο, καθόσον αφενός μεν πρόκειται περί αναδρομικής εφαρμογής (δηλαδή πέραν του προηγούμενου οικονομικού έτους) φορολογικού νόμου που αντίκειται στο Σύνταγμα (άρθρο 78 παρ. 2) και αφετέρου δεν είναι δυνατόν να τεθεί κανόνας δικαίου με αναδρομική ισχύ διά διευκρινιστικής οδηγίας της διοίκησης και όχι διά τυπικού νόμου (άρθρο 78 παρ. 1 του Συντάγματος).

οι νεότερες διατάξεις:
Το ίδιο καθεστώς ισχύει και από 1.1.2014 και οι σχετικές διατάξεις είναι το άρθρο 39 του Ν.4174/2013 και παρ. 4 του άρθρου 21 του ν.4172/2013, με τη διαφορά ότι ο εφαρμοζόμενος συντελεστής φορολογίας ανέρχεται στο 33%.

Με την εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων ο έλεγχος του περιουσιολογίου είναι γεγονός και ήδη απασχολεί φορολογούμενους και φορολογικές αρχές.

Η κρίση οδήγησε πολλούς συμπολίτες μας να μεταφέρουν για ασφάλεια τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό (που ασχέτως του προβλήματος που δημιούργησε η ενέργεια αυτή στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα αποτελούσε σε κάθε περίπτωση ενάσκηση νομίμου δικαιώματος) και σήμερα καλούνται να αποδείξουν το νόμιμο της δημιουργίας της περιουσίας αυτής, την πραγματική πηγή προέλευσής της και την τυχόν απαλλαγή της από την φορολόγηση κατά το οικείο οικονομικό έτος, άλλως την κατ΄ ειδικό τρόπο φορολόγησή της. 

Πολλά εισοδήματα δεν είχαν δηλωθεί στις ετήσιες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, γιατί δεν υπήρχε η σχετική προς τούτο υποχρέωση, όπως έσοδα από τόκους, μερίσματα, κέρδη από αμοιβαία, υπεραξία   μετοχών, δωρεές, κληρονομιές, γονικές παροχές, έσοδα από εκποίηση ακίνητης και κινητής   περιουσίας. Επίσης, δεν είχαν δηλωθεί και έσοδα φορολογηθέντα με ειδικό τρόπο του άρθρου 33 του. 2238/1994 και, για το λόγο αυτό, το Υπουργείο Οικονομικών εξέδωσε την ΠΟΛ.1033/21.2.2013,  με την οποία δίνει οδηγίες ελέγχου των εμβασμάτων, αναγνωρίζοντας εισοδήματα άσχετα εάν έχουν ή όχι δηλωθεί νομότυπα και εμπρόθεσμα στις ετήσιες δηλώσεις φόρου εισοδήματος. Τα εισοδήματα αυτά που προβλέπει η ΠΟΛ.1033/21.2.2013 είναι τα ακόλουθα:

– Τόκοι και λοιπά έσοδα από παράγωγα χρήματος.
– Κέρδη από μερίσματα ΑΕ και συμμετοχών σε εταιρείες.
– Κέρδη από υπεραξία πώλησης μετοχών και εταιρικών μεριδίων.
– Κέρδη από υπεραξία ομολόγων και αμοιβαίων κεφαλαίων, παραγώγων, swaps κλπ.
– Γονικές παροχές, δωρεές, κληρονομιές που έχουν φυσικά βέβαιη χρονονολογία .
– Δάνεια από τράπεζες ή τρίτους, αλλά να αποδεικνύεται η νομιμότητα σύνταξης τωνσυμβάσεων και σε κάθε περίπτωση να έχουν συνταχθεί πριν την έναρξη του ελέγχου. 
– Νόμιμη εισαγωγή συναλλάγματος. 
– Πάσης φύσεως νομίμως αποκτηθείσες αποζημιώσεις. 
– Χρήματα από λίστες γάμου.
– Εμβάσματα που προέρχονται από μερίσματα πλοίων ν.27/1975.
– Εμβάσματα αλλοδαπού προσωπικού ν.89/1967.
– Διαφορά λογιστικών και τεκμαρτών κερδών.  Στη περίπτωση αυτή θα σταθούμε περισσότερο γιατί αφορά μεγάλη μερίδα επαγγελματιών και γιατί πρώτη φορά εισάγεται και εφαρμόζεται στο φορολογικό  μας σύστημα. 

Βάσει της ερμηνευτικής εγκυκλίου του Υπουργείου Οικονομικών ΠΟΛ.1095/29.4.2011 ο φορολογούμενος για απόδειξη  της προσαύξησης της περιουσίας του,  μπορεί να επικαλεστεί ως εισόδημα τη διαφορά που προκύπτει μεταξύ των λογιστικών και τεκμαρτών (φορολογηθέντων) κερδών και αφορά επιχειρήσεις, φορολογηθείσες σύμφωνα με το άρθρο 33 του ν.2238/1994,  όπως:

α) Εκμετάλλευσης  αυτοκινήτων Δημόσιας χρήσης (ΤΑΧΙ, ΚΤΕΛ, Δ.Χ.φορτηγά) κλπ.
β) Εκμετάλλευσης ενοικιαζομένων δωματίων, διαμερισμάτων και camping. 
γ) Πλανοδίων λιανοπωλητών και λιανοπωλητών σε λαϊκές αγορές. 

Επίσης, στις διατάξεις της ΠΟΛ.1095/29.4.2011, περιλαμβάνονται και οι μηχανικοί του άρθρου 49 του ν.2238/1994, οι οποίοι μπορούν να επικαλεστούν τη διαφορά μεταξύ λογιστικών και τεκμαρτών κερδών με τα οποία και φορολογήθηκαν.

Με την αριθμό πρωτοκόλλου ΔΕΛ Α 1141178 ΕΞ 2014/15.10.2014, δόθηκαν διευκρινήσεις και εντάσσονται στο ίδιο καθεστώς και οι διαφορές των λογιστικών και τεκμαρτών κερδών που προκύπτουν σε προσωπικές εταιρείες (ΟΕ, ΕΕ, Κοινοπραξίες), που συμμετέχουν μηχανικοί, και η προκύπτουσα διαφορά μερίζεται κατά το ποσοστό συμμετοχής του καθενός. 

Με την αριθμό πρωτ. ΔΕΛ Β 1167136 ΕΞ 2014 / 16-12-2014 δίνονται διευκρινήσεις σχετικά με τη φορολογική αντιμετώπιση των ατομικών επιχειρήσεων, ΟΕ, ΕΕ, και κοινοπραξιών που τηρούν βιβλία Β’ κατηγορίας και ασχολούνται με την ανέγερση οικοδομών, οι οποίες φορολογούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 34 του ν.2238/1994 και οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι (εταίροι) ελέγχονται για την προσαύξηση της περιουσίας τους.

Με την προαναφερόμενη διευκρινιστική, υιοθετείται η υποχρέωση για τις φορολογικές αρχές να λαμβάνουν υπόψη τους τα λογιστικά κέρδη, εφόσον είναι μεγαλύτερα των αντίστοιχων τεκμαρτών.

Τέλος, με την εγκύκλιο ΠΟΛ.1228/15.10.2014, δόθηκαν εντολές στους ελεγκτές να κάνουν δεκτά, χωρίς έλεγχο της νομιμότητας απόκτησης, περιουσιακά στοιχεία (όπως κινητά, ακίνητα, καταθέσεις, μετοχές, ομόλογα, αμοιβαία, κλπ) που υπήρχαν στην κατοχή των ελεγχόμενων φορολογουμένων την 31.12.1999 και τα οποία μπορούν οι ελεγχόμενοι να επικαλεστούν, με την υποχρέωση να προσκομίσουν νόμιμα έγγραφα που να αποδεικνύουν την υπαρξή τους.

Όλα τα ανωτέρω εκτεθέντα καλύπτουν τη πηγή προέλευσης, την νομιμότητα ύπαρξης και αποστολής χρημάτων στο εξωτερικό.

Στο σημείο αυτό γεννώνται τα ακόλουθα ερωτήματα:
– Γιατί οι φορολογούμενοι που έχουν χρήματα σε Ελληνικές τράπεζες δεν έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση;
– Γιατί οι φορολογούμενοι που επένδυσαν ή θα επενδύσουν τα χρήματά τους σε ακίνητα, μετοχές,    συμμετοχές σε εμπορικές εταιρείες, θα κληθούν να αιτιολογήσουν το πόθεν έσχες με εντελώς διαφορετικό τρόπο;
-Με ποιο αιτιολογικό γίνεται αυτή η ειδική μεταχείριση;   

Ολοκληρώνοντας την παρούσα μελέτη παρατίθενται διατάξεις του Συντάγματος και ακολούθως παράδειγμα:
“Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου” (άρθρο 4 παρ. 1)
“Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις” (άρθρο 4 παρ. 2)
“Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους.” (άρθρο 4 παρ. 5)

Φορολογούμενος, ελεγχόμενος από το ΚΕ.ΦΟ.ΜΕ.Π  για τις χρήσεις 2000 μέχρι και 2009, ελέγχεται με τις ισχύουσες διατάξεις όσον αφορά την επίκληση παλαιών εισοδημάτων και για τα έτη 2010, 2011 και 2012 με τις διατάξεις της ΠΟΛ.1033/21.2.2013 και λοιπών  εκδοθεισών εγκυκλίων και αποφάσεων που αφορούν εμβάσματα στο εξωτερικό. 

*Ο κ. Γιώργος Χριστόπουλος είναι φοροτεχνικός

capitalgr