Πάνω από 800 Σύροι παραμένουν εδώ και μήνες στα νησιά του Αιγαίου, εφόσον οι δευτεροβάθμιες επιτροπές εξέτασης αιτημάτων ασύλου έχουν σταματήσει να εκδίδουν αποφάσεις. Αναμένουν να δημοσιοποιηθεί πρώτα η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το αν η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα για δύο συγκεκριμένους Σύρους οι οποίοι κατέθεσαν προσφυγή όταν απορρίφθηκε και σε δεύτερο βαθμό η αίτησή τους. Στην περίπτωση που η Τουρκία κριθεί «μη ασφαλής τρίτη χώρα», η απόφαση του ΣτΕ ασφαλώς αφορά στους συγκεκριμένους Σύρους, ωστόσο όπως αναφέρει πηγή από την υπηρεσία ασύλου, είναι σαφές ότι «θα μπλοκάρει όλο το σύστημα», καθώς μια βασική παράμετρος της Συμφωνίας δεν θα μπορέσει να εφαρμοστεί.
Μετά τη συμφωνία Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας στις 20 Μαρτίου 2016, για τους Σύρους που αιτούνται άσυλο δεν εξετάζεται το αίτημα ασύλου τους επί της ουσίας αλλά κρίνεται αν το αίτημα είναι «παραδεκτό», πρέπει να εξεταστεί δηλαδή στην Ελλάδα, ή «απαράδεκτο» εφόσον η Τουρκία είναι «ασφαλής τρίτη χώρα» και άρα μπορούν να επιστρέψουν. Το βάρος της απόφασης για το αν η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα έχει έτσι μεταφερθεί στις δευτεροβάθμιες επιτροπές εξέτασης αιτημάτων ασύλου, οι οποίες τις περισσότερες φορές αποφασίζουν υπέρ της έκδοσης ασύλου.
Στις πρώτες αρνητικές αποφάσεις άμεση ήταν η αντίδραση δύο Σύρων που προσέφυγαν στο ΣτΕ ζητώντας ακύρωση της απορριπτικής απόφασης με την αιτιολογία ότι: α) η νέα σύνθεση των δευτεροβάθμιων επιτροπών (δύο διοικητικοί δικαστές και ένας εκπρόσωπος της Υπατης Αρμοστείας) είναι αντισυνταγματική και β) ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα.
Το τμήμα του ΣτΕ απέρριψε την προσφυγή, ωστόσο παρέπεμψε το θέμα για συζήτηση στην Ολομέλεια. Η απόφαση αναμένεται εδώ και μήνες, με αποτέλεσμα να έχουν σταματήσει να εκδίδονται δευτεροβάθμιες αποφάσεις για Σύρους.
Προσφυγή στο ΣτΕ δρομολογεί και ο Δικηγορικός Σύλλογος Χίου, που εδώ και μήνες συγκεντρώνει στοιχεία προκειμένου να προσφύγει κατά του εγκλωβισμού των προσφύγων και μεταναστών στο νησί για όλο το χρονικό διάστημα έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου. Σύμφωνα με πληροφορίες, η προσφυγή θα βασιστεί στο γεγονός ότι δεν πρόκειται για κρατούμενους εφόσον ο εισαγγελέας δεν έχει ασκήσει δίωξη και άρα δεν δικαιολογείται η παραμονή τους στο νησί.
Ερμηνεία της συμφωνίας
Πηγές, πάντως, τόσο από το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής όσο και από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη αναφέρουν ότι το θέμα βρίσκεται στο πώς η Τουρκία ερμηνεύει τη Συμφωνία. Η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει επαφές σε υψηλότατο επίπεδο με τη γειτονική χώρα, προκειμένου να επιτραπεί η μετακίνηση των ανθρώπων στην ενδοχώρα. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει θέσει το θέμα στον Ερντογάν, ενώ σειρά επαφών με Ευρωπαίους αξιωματούχους έχει πραγματοποιήσει και ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας.
Παράλληλα έχουν σταλεί σχετικά υπομνήματα στα υπουργεία Εξωτερικών, Εσωτερικών και στην αστυνομία της Τουρκίας. Σε αυτά αναφέρονται λεπτομερώς οι εγγυήσεις που παρέχει η Ελλάδα ότι θα τηρηθούν τα προβλεπόμενα από τη Συμφωνία όσον αφορά την ταυτότητα των ανθρώπων που θα μεταφερθούν από τα νησιά στην ενδοχώρα. Ομως από την πλευρά της Τουρκίας έχει γίνει σαφές πως όποιος μεταφερθεί στην ενδοχώρα εκπίπτει της Συμφωνίας. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι εφόσον μεταφερθούν μετανάστες από τα νησιά στην ενδοχώρα αυτό θα αποτελέσει σήμα προς τους διακινητές για την αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς τα ελληνικά νησιά.
