Η πρόσφατη κλιμάκωση της αστάθειας στην ΠΓΔΜ μοιάζει με πρόωρη επαλήθευση των προειδοποιήσεων Γιούνκερ: και μόνη η αίσθηση της αποδυνάμωσης της Ε.Ε., ο περιορισμός της ικανότητάς της να προτάσσει είτε το “μαστίγιο” είτε το “καρότο”, οδηγεί πολλούς παίκτες της περιοχής σε επιλογές όλο και πιο τυχοδιωκτικές.
Άλλωστε, για μία ακόμη φορά, αυτός που επιστρατεύτηκε στα δύσκολα ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, με την επίσκεψη του βοηθού υφυπουργού Εξωτερικών Χόιτ Γι στα Σκόπια, η οποία έδειξε να εκτονώνει προσώρας τις εντάσεις.
Νέα πλειοψηφία
Η θεαματικότερη έως τώρα εκδήλωση της τρέχουσας κρίσης στη γειτονική χώρα, ήτοι η βίαιη εισβολή την περασμένη εβδομάδα (με την ανοχή αστυνομίας και μυστικών υπηρεσιών) εκατοντάδων εθνικιστών διαδηλωτών στο κτίριο του κοινοβουλίου μπορεί να ερμηνευθεί και ως σπασμωδική προσπάθεια να προκαταληφθούν οι εξελίξεις ενόψει της αμερικανικής παρέμβασης που είχε προαναγγελθεί.
Υπενθυμίζεται ότι η εισβολή προέκυψε ως αντίδραση στην εκλογή για πρώτη φορά ως προέδρου του Κοινοβουλίου ενός Αλβανού: του Ταλάτ Τζαφέρι, άλλοτε διοικητή του UCK στις εθνοτικές συγκρούσεις που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας της Αχρίδας, μετά από παρέμβαση της Ε.Ε. το 2001. Στις μέρες μας η εθνοτική αντιπαράθεση βρέθηκε να διασταυρώνεται με την πολιτική κρίση της τελευταίας διετίας, στο πλαίσιο της οποίας συγκρούονται το VMRO-DPMNE του μέχρι πρότινος πρωθυπουργού Νίκολα Γκρούεφσκι και η Σοσιαλδημοκρατική Ένωση του Ζόραν Ζάεφ.
Η εκλογή Τζαφέρι ήταν η αποτύπωση της νέας πλειοψηφίας που προέκυψε, μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου, από τη συμμαχία του Ζάεφ με τα τρία αλβανικά κόμματα – και στην οποία ο προσκείμενος στο VMRO-DPMNE πρόεδρος της Δημοκρατίας Γκιόργκι Ιβάνοφ αρνείται από τον Μάρτιο να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης επικαλούμενος κινδύνους για την ενότητα της χώρας.
Ο ρόλος Τιράνων και Μόσχας
Στη μάχη οπισθοφυλακής των Ιβάνοφ και Γκρούεφσκι πολύτιμο χαρτί αποτελεί ο ρόλος της Αλβανίας, ο πρωθυπουργός της οποίας Έντι Ράμα συντόνισε τα τρία αλβανικά κόμματα της ΠΓΔΜ για την υπογραφή της “πλατφόρμας των Τιράνων” (με διεκδικήσεις όπως η μετατροπή της αλβανικής σε επίσημη γλώσσα καθ’ όλη την επικράτεια της γειτονικής χώρας). Παράλληλα με συνέντευξή του στο Politico προειδοποίησε ότι η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει “έναν εφιάλτη” αν τα Βαλκάνια “τρελαθούν”, λόγω απόσυρσης της ενταξιακής προοπτικής τους στην Ε.Ε., οπότε η περιοχή “θα γίνει μία γκρίζα ζώνη, όπου άλλοι παίκτες θα έχουν μεγαλύτερη επιρροή από τις Βρυξέλλες”. Ουσιαστικά ο Ράμα πιέζει για την εκ των πραγμάτων ένωση Αλβανίας και το Κοσόβου μέσω της ταυτόχρονης εισδοχής τους στην Ε.Ε., ειδάλλως η οικοδόμηση της “φυσικής Αλβανίας” θα επιχειρηθεί διαφορετικά – με μεγαλύτερο κόστος.
Οι κίνδυνοι που υποκρύπτονται για όλη την περιοχή από την καλλιέργεια τέτοιων λογικών είναι προφανείς (λ.χ., ποια είναι τα όρια της “φυσικής Αλβανίας”; γιατί να μην υπάρξει και μία “φυσική Σερβία” με διαμελισμό της Βοσνίας; κ.ο.κ.). Όπως άλλωστε και οι ευρύτερες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις που μπορούν να προβληθούν στα στενά όρια της Δυτικής Βαλκανικής. Ήδη η Μόσχα, με πύρινες ανακοινώσεις του υπουργείου Εξωτερικών, υιοθετεί πλήρως την επιχειρηματολογία του VMRO-DPMNE περί επιχειρούμενου “πραξικοπήματος” και απόπειρας αποσταθεροποίησης της ΠΓΔΜ από ΗΠΑ και Ε.Ε. – ευτυχής που η ανακάλυψη ενός νέου “πελάτη” της δίνει ευκαιρίες παρεμβολής στη Βαλκάνια.
Η κρίση δεν έληξε
Προς το παρόν, η αμερικανική παρέμβαση δείχνει να υπήρξε επιτυχής. Ο Χόιτ Γι τόνισε την ανάγκη σχηματισμού μιας “μεταρρυθμιστικής κυβέρνησης” που “θα οδηγήσει τη χώρα εγγύτερα στην ευρωπαϊκή της ενσωμάτωση”, απορρίπτοντας έτσι εμμέσως το ενδεχόμενο διεξαγωγής νέων εκλογών για το οποίο πιέζει ο Γκρούεφσκι, ενώ νομιμοποίησε τη νεοσύστατη κοινοβουλευτική πλειοψηφία συναντώμενος με τον Τζαφέρι.
Από την πλευρά του και ο Ιβάνοφ ζήτησε από μεν τις ΗΠΑ, ως “στρατηγικό εταίρο” της χώρας του, να βοηθήσουν για την άρση των πολιτικών εμποδίων, από δε τον Ζάεφ και τους εταίρους του να δώσουν εγγυήσεις ότι θα ενισχυθεί η ενότητα της χώρας και όλα θα εξελιχθούν κατά τις προβλέψεις του Συντάγματος.
Λήξη της κρίσης; Όχι ακριβώς, αν αναλογισθεί κανείς ότι ο Τζαφέρι ανέλαβε καθήκοντα τοποθετώντας στο γραφείο του την αλβανική σημαία, ότι ο Ζάεφ για ακατανόητους λόγους άνοιξε μέτωπο ρητορικής αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση της Σερβίας, ότι το VMRO-DPMNE καταγγέλλει την απαγγελία κατηγοριών εναντίον 20 μελών του για τα επεισόδια στο κοινοβούλιο και ότι οι σερβικές Αρχές εντοπίζουν στα σύνορα παρτίδα όπλων με προορισμό τις αλβανόφωνες περιοχές της ΠΓΔΜ.
Η διαφθορά ερμηνεύει περισσότερα από τις πολιτικές ή εθνοτικές εντάσεις
Από “χαϊδεμένο παιδί της Ε.Ε. και “πρότυπο” πολυεθνικής συμβίωσης στα Βαλκάνια, η ΠΓΔΜ έχει μετατραπεί σε μια δυσλειτουργική, στερούμενη προοπτικών και αποσταθεροποιητική για όλη την περιοχή χώρα. Και ο κύριος λόγος δεν αφορά ούτε τις πολιτικές, ούτε τις εθνοτικές, ούτε τις γεωπολιτικές διαφορές: αφορά το ότι σε ένα περιβάλλον οικονομικής καχεξίας και ενώ η Ε.Ε. προτιμούσε να κοιτά αλλού οικοδομήθηκε (αρχικά από τις κυβερνήσεις της Σοσιαλδημοκρατικής Ένωσης και κατόπιν κατεξοχήν από το VMRO-DPMNE) μια πελατειακή πυραμίδα διαφθοράς και αυθαιρεσίας, η οποία καθιστά πλέον αδύνατη την ομαλή πολιτική εναλλαγή. Με απλά λόγια: ο Γκρούεφσκι φοβάται ότι θα οδηγηθεί στη φυλακή.
Πρόκειται, δε, για φαινόμενο που σε διαφορετικούς βαθμούς εξαπλώνεται σε όλη την περιοχή βορείως των ελληνικών συνόρων: η σύμφυση πολιτικής εξουσίας και οργανωμένου εγκλήματος αφορά ακόμη και τα ανατολικά Βαλκάνια που συμμετέχουν στην Ε.Ε. ενώ το εθνικιστικό χαρτί αξιοποιείται λ.χ. από τον Ράμα όσο και από τον Γκρούεφσκι.
Για την Ελλάδα, πάντως, η κατάσταση που δημιουργείται ευνοεί, σε πρώτη φάση, την άσκηση διεθνών πιέσεων για “απεμπλοκή” της ευρωατλαντικής πορείας της ΠΓΔΜ, προκειμένου αυτή να σταθεροποιηθεί, σε ένα εσωτερικό κλίμα, όμως, που δεν θα ευνοεί ευελιξία των γειτόνων στο εθνικά ευαίσθητο ζήτημα της ονομασίας.
