Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την ανάλυση των ενωσιακών κανόνων που διέπουν την προστασία των καταναλωτών και την εμπορία προϊόντων. Η εν λόγω έκθεση θα χρησιμεύσει ως βάση για την περαιτέρω βελτίωση του νομικού πλαισίου προς όφελος των καταναλωτών και των επιχειρήσεων.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, μολονότι οι Ευρωπαίοι καταναλωτές επωφελούνται ήδη από ισχυρούς κανόνες προστασίας των δικαιωμάτων τους, υπάρχουν ωστόσο περιθώρια βελτίωσης, για παράδειγμα όσον αφορά την επιβολή του σεβασμού των εν λόγω δικαιωμάτων ή την προσαρμογή τους στην ψηφιακή εποχή. Η επικαιροποίηση των κανόνων θα εξασφαλίσει επίσης μεγαλύτερη σαφήνεια δικαίου για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διασυνοριακά.
Οι ενωσιακοί κανόνες για την προστασία των καταναλωτών έχουν συμβάλει στην αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών: το 2016 σχεδόν 6 στους 10 καταναλωτές (58 %) θεωρούσαν ότι οι καταναλωτές προστατεύονται αποτελεσματικά όταν αγοράζουν προϊόντα μέσω του διαδικτύου από άλλο κράτος μέλος, σε σύγκριση με μόνο έναν στους 10 (10 %) το 2003. 7 στα 10 άτομα δήλωσαν ότι έχουν επωφεληθεί από το δικαίωμα της δωρεάν ελάχιστης διετούς εγγύησης για εμπορεύματα.
Ζητήματα που έχουν εντοπιστεί
Η ανάλυση της Επιτροπής εντοπίζει τα ακόλουθα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν:
-Περιορισμένες δυνατότητες έννομης προστασίας: Λίγες χώρες προσφέρουν στους καταναλωτές ένα αποδοτικό αστικοδικαιικό μέσο έννομης προστασίας όταν αυτοί πέφτουν θύματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Σε ορισμένες χώρες, οι επιχειρήσεις και οι οργανώσεις των καταναλωτών δεν μπορούν να ασκήσουν αγωγή παραλείψεως για να καταγγείλουν μια παραβατική συμπεριφορά. Τα κράτη μέλη εξακολουθούν να ακολουθούν διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με τα μέσα συλλογικής έννομης προστασίας.
-Διαφορετικό επίπεδο επιβολής των κανόνων στις διάφορες χώρες της ΕΕ: Αν μια εταιρεία παραβιάσει το ενωσιακό δίκαιο προστασίας των καταναλωτών, το επίπεδο των κυρώσεων στις οποίες εκτίθεται διαφέρει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των επιμέρους χωρών, με αποτέλεσμα διαφορετικά επίπεδα προστασίας των καταναλωτών και έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις.
-Ελλιπής προσαρμογή των δικαιωμάτων στην ψηφιακή εποχή: Όταν οι καταναλωτές χρησιμοποιούν διαδικτυακές υπηρεσίες που παρέχονται δωρεάν (π.χ. υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, μέσα κοινωνικής δικτύωσης), δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα προσυμβατικής πληροφόρησης ή το δικαίωμα υπαναχώρησης από τη σύμβαση, όπως αν πλήρωναν για τις υπηρεσίες αυτές. Εξάλλου, πολλοί καταναλωτές διαπιστώνουν ότι υπάρχει αδιαφάνεια ως προς τους διαδικτυακούς μεσάζοντες, πράγμα που δεν διευκολύνει τους καταναλωτές να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.
-Χαμηλή ενημέρωση όσον αφορά τα δικαιώματα των καταναλωτών: Μόνο τέσσερις στους δέκα καταναλωτές (41 %) γνώριζαν ότι δικαιούνται δωρεάν επισκευή ή αντικατάσταση ελαττωματικού αγαθού, και μόνο ένας στους τρεις (33 %) γνώριζε ότι δεν είναι υποχρεωμένος να πληρώσει ή να επιστρέψει προϊόντα που δεν είχε ζητήσει.
Πώς προτίθεται η Επιτροπή να προωθήσει το θέμα αυτό;
Η Επιτροπή θα εξετάσει περαιτέρω ενέργειες στους ακόλουθους τομείς των ενωσιακών κανόνων προστασίας των καταναλωτών:
-χορήγηση, στα θύματα αθέμιτων εμπορικών πρακτικών, του δικαιώματος άσκησης συμβατικών και/ή εξωσυμβατικών μέσων έννομης προστασίας (όπως του δικαιώματος να καταγγείλουν τη σύμβαση και να λάβουν επιστροφή του τιμήματος που καταβλήθηκε)·
-επέκταση της προστασίας που παρέχει η οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών (π.χ. προσυμβατική ενημέρωση και δικαίωμα υπαναχώρησης) σε διαδικτυακές υπηρεσίες για τις οποίες οι καταναλωτές πληρώνουν με τα δεδομένα τους·
-εξασφάλιση της ενημέρωσης των καταναλωτών που χρησιμοποιούν διαδικτυακές πλατφόρμες (αγορές) σχετικά με το αν αγοράζουν από επαγγελματία έμπορο ή από άλλο καταναλωτή και σχετικά με το κατά πόσον προστατεύονται από κανόνες προστασίας των καταναλωτών·
-ενίσχυση και εναρμόνιση του επιπέδου των κυρώσεων για παραβάσεις του δικαίου προστασίας των καταναλωτών·
-βελτίωση της διαδικασίας παραλείψεως για την προστασία των καταναλωτών·
-ανάλυση των αποτελεσμάτων της εν εξελίξει αξιολόγησης των μέσων συλλογικής έννομης προστασίας σε ολόκληρη την ΕΕ.
Επόμενα βήματα
Για να εξετάσει τη δυνατότητα για πιθανές αλλαγές στη νομοθεσία, η Επιτροπή, εντός του 2017:
-θα δημοσιεύσει μια «αρχική εκτίμηση επιπτώσεων» που θα περιγράφει το πλαίσιο και τις εναλλακτικές επιλογές της μελλοντικής νομοθετικής δράσης·
-θα διεξαγάγει διαδικτυακή δημόσια διαβούλευση·
-θα εκπονήσει εκτίμηση επιπτώσεων και, με βάση τα συμπεράσματά της, θα υποβάλει -νομοθετική πρόταση.
Τρέχουσα δράση της Επιτροπής
Η Επιτροπή ήδη εργάζεται για την επικαιροποίηση ορισμένων από τους κανόνες για την προστασία των καταναλωτών:
-Η Επιτροπή επικαιροποίησε τις κατευθυντήριες γραμμές της σχετικά με την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, που αποτελεί τη νομική βάση για πολλές συντονισμένες δράσεις επιβολής των δικαιωμάτων των καταναλωτών σε επίπεδο ΕΕ.
-Η Επιτροπή πρότεινε σύγχρονους κανόνες για τις ψηφιακές συμβάσεις (IP/15/6264), οι οποίοι, όταν εγκριθούν, θα διαμορφώσουν ένα σαφές πλαίσιο για την καλύτερη προστασία των καταναλωτών που αγοράζουν ψηφιακό περιεχόμενο. Θα ευθυγραμμίσει επίσης τους κοινούς κανόνες για τα μέσα έννομης προστασίας.
-Όσον αφορά την καλύτερη επιβολή της νομοθεσίας, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών φορέων προστασίας των καταναλωτών και της Επιτροπής (IP/16/1887).
Ιστορικό
Η Επιτροπή, στο πλαίσιο του προγράμματός της για τον έλεγχο της καταλληλότητας και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας (REFIT), εξετάζει τακτικά τη νομοθεσία της ΕΕ για τον εντοπισμό υπερβολικού διοικητικού φόρτου, αλληλεπικαλύψεων, κενών, ανακολουθιών και/ή παρωχημένων μέτρων που ενδέχεται να εμφανιστούν με την πάροδο του χρόνου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή εξέτασε έξι οριζόντιες οδηγίες σχετικά με τους καταναλωτές και την εμπορία προϊόντων: την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (ΟΑΕΠ), την οδηγία για την πώληση και τις εγγυήσεις καταναλωτικών αγαθών, την οδηγία για τις καταχρηστικές ρήτρες των συμβάσεων, την οδηγία για την αναγραφή των τιμών, την οδηγία για την παραπλανητική και τη συγκριτική διαφήμιση, και την οδηγία για τις αγωγές παραλείψεως. Η ανάλυση περιλάμβανε έρευνα με τη συμμετοχή άνω των 23 000 καταναλωτών σε όλη την ΕΕ, έρευνες μέσω ψευδοπελατών («mystery shopping»), συνεντεύξεις με εθνικούς φορείς καταναλωτών (οργανώσεις καταναλωτών, επιχειρηματικές ενώσεις, αρχές, υπουργεία) και συμπεριφορικά πειράματα.
Παράλληλα, και σε σύνδεση με τον έλεγχο καταλληλότητας, η Επιτροπή προέβη σε αξιολόγηση της οδηγίας για τα δικαιώματα των καταναλωτών, όπως απαιτείται από το άρθρο 30 της οδηγίας αυτής.
Για περισσότερες πληροφορίες
Ενημερωτικό δελτίο: Η ενωσιακή νομοθεσία προστασίας των καταναλωτών
Περίληψη της έκθεσης ελέγχου καταλληλότητας
Περίληψη της αξιολόγησης της οδηγίας για τα δικαιώματα των καταναλωτών
Οι πλήρεις εκθέσεις και οι σχετικές εξωτερικές μελέτες που δημοσιεύθηκαν σήμερα είναι διαθέσιμες εδώ
