Επανερχόμαστε για μια ακόμη φορά στα ισχύοντα σχετικά με την έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών από το ακαθάριστο εισόδημα των επιχειρήσεων ή των εισοδημάτων των φυσικών προσώπων μιας και η φορολογική διοίκηση δεν έχει ακόμα ασχοληθεί με το θέμα και υπάρχουν περιπτώσεις ασφαλιστικών εισφορών οι οποίες δεν τυγχάνουν της έκπτωσης από το εισόδημα.
Η έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών από το ακαθάριστο εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα ρυθμίζεται με τις διατάξεις των άρθρων 22 και 23 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013). Ως προς την ερμηνεία των άρθρων αυτών εκδόθηκε η εγκύκλιος ΠΟΛ.1113/2.6.2015, καθώς και το έγγραφο Δ12 1006031 ΕΞ 2015/19.1.2015 της φορολογικής διοίκησης. Με τις δύο αυτές εγκυκλίους δόθηκαν διευκρινίσεις αναφορικά με το πλαίσιο της έκπτωσης των ασφαλιστικών εισφορών από το ακαθάριστο εισόδημα φυσικών προσώπων που αποκτούν εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και από τη συμμετοχή τους σε νομικά πρόσωπα.
► Γενικός κανόνας
Σύμφωνα με την περίπτωση γ’ του άρθρου 23 και το άρθρο 22 του Κ.Φ.Ε., οι ασφαλιστικές εισφορές (αρχικά) εκπίπτουν μόνο αν έχουν καταβληθεί. Περαιτέρω, εφόσον καταβληθούν εμπρόθεσμα εκπίπτουν στο έτος που αφορούν, ενώ εάν καταβληθούν εκπρόθεσμα εκπίπτουν στο έτος που θα καταβληθούν. Οι μη καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές δεν εκπίπτουν.
► Περιπτωσιολογία ασφαλιστικών εισφορών και έκπτωσή τους από τα ακαθάριστα έσοδα
Ας δούμε όμως όλες τις περιπτώσεις που αφορούν στην έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών
■ Ατομική επιχείρηση, ελεύθεροι επαγγελματίες (αγρότες, λογιστές, δικηγόροι, μηχανικοί, κ.α.) οι οποίοι καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 1 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από το ακαθάριστο εισόδημα τους.
■ Μέλη σε Ο.Ε.-Ε.Ε. (με απλογραφικό ή διπλογραφικό σύστημα) τα οποία καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 2 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της εταιρίας (Ο.Ε. ή Ε.Ε.). Σε περίπτωση συμμετοχής ενός εταίρου σε περισσότερες προσωπικές εταιρείες, οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από την εταιρεία από την οποία λαμβάνει το μεγαλύτερο φορολογητέο εισόδημα.
■ Μέλη σε Ο.Ε.-Ε.Ε. τα οποία διατηρούν ταυτόχρονα και ατομική επιχείρηση ή ελευθέριο επάγγελμα
Οι ασφαλιστικές εισφορές των μελών εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της ατομικής ή του ελευθέριου επαγγέλματός τους.
Αν η ατομική επιχείρηση έχει τεθεί σε αδράνεια, οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της προσωπικής εταιρείας. Σε περίπτωση συμμετοχής ενός εταίρου σε περισσότερες προσωπικές εταιρείες, οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από την εταιρεία από την οποία λαμβάνει το μεγαλύτερο φορολογητέο εισόδημα.
■ Μέλη σε Ε.Π.Ε. τα οποία καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της Ε.Π.Ε., αλλά ούτε και από το εισόδημα των μελών κατά την υποβολή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1).
■ Μέλη/διαχειριστές σε Ε.Π.Ε. τα οποία καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές δεν εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της Ε.Π.Ε., αλλά ούτε και από το εισόδημα των μελών κατά την υποβολή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος (Ε1).
■ Μέλη/διαχειριστές σε Ε.Π.Ε. τα οποία λαμβάνουν αμοιβές διαχείρισης και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές των μελών εκπίπτουν από το εισόδημα τους διότι οι αμοιβές διαχείρισης θεωρούνται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες. Οι ασφαλιστικές εισφορές σ’ αυτή την περίπτωση εκπίπτουν εφόσον δηλωθούν από τα φυσικά πρόσωπα στη δήλωση φορολογίας εισοδήματός τους (Ε1).
■ Μέλη σε Ε.Π.Ε. τα οποία καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016, ενώ ταυτόχρονα ασκούν και ελευθέριο επάγγελμα ή ατομική επιχείρηση
Οι ασφαλιστικές εισφορές των μελών εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα της ατομικής επιχείρησης ή του ελευθέριου επαγγέλματος.
■ Διαχειριστές σε Ι.Κ.Ε. οι οποίοι λαμβάνουν αμοιβές διαχείρισης και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές εκπίπτουν από το εισόδημα αυτό διότι οι αμοιβές διαχείρισης θεωρούνται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες. Οι ασφαλιστικές εισφορές σ’ αυτή την περίπτωση εκπίπτουν εφόσον δηλωθούν από τα φυσικά πρόσωπα στη δήλωση φορολογίας εισοδήματός τους (Ε1).
■ Διαχειριστές σε Ι.Κ.Ε. οι οποίοι δεν λαμβάνουν αμοιβές διαχείρισης και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές δεν εκπίπτουν.
■ Μέλη Δ.Σ. σε Α.Ε. με συμμετοχή στο κεφάλαιο άνω του 3% οι οποίοι λαμβάνουν αμοιβές διοικητικού συμβουλίου, καθώς και μερίσματα και καταβάλλουν (για τα μερίσματα) εισφορές με βάση τηνπαράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές (σ.σ. αυτές που αφορούν στο άρθρο 39 παρ. 7, ήτοι για τα μερίσματα που λαμβάνουν, αφού για τις αμοιβές μελών Δ.Σ. είναι γνωστό ότι εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 38 του ιδίου νόμου) εκπίπτουν από το εισόδημα τους καθώς οι αμοιβές Δ.Σ. θεωρούνται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες. Οι ασφαλιστικές εισφορές σε αυτή την περίπτωση εκπίπτουν εφόσον δηλωθούν από τα φυσικά πρόσωπα στη δήλωση φορολογίας εισοδήματός τους (Ε1).
■ Μέλη Δ.Σ. σε Α.Ε. με συμμετοχή στο κεφάλαιο άνω του 3% οι οποίοι δεν λαμβάνουν αμοιβές διοικητικού συμβουλίου και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016
Οι ασφαλιστικές εισφορές των μελών αυτών δεν εκπίπτουν.
■ Ατομική επιχείρηση – ελεύθεροι επαγγελματίες οι οποίοι καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 9 του άρθρου 39 ν.4387/2016 (μπλοκάκια)
Το ποσοστό των εισφορών που αντιστοιχεί στον συμβαλλόμενο (μπλοκάκια) εκπίπτει από τα ακαθάριστα έσοδα της ατομικής επιχείρησης ή του ελευθέριου επαγγέλματός του. Οι εν λόγω φορολογούμενοι μπορούν να αφαιρέσουν από το ακαθάριστο εισόδημά τους, μόνο τις ασφαλιστικές εισφορές που τους παρακράτησε ο εργοδότης τους (σ.σ. το ποσοστό αυτό είναι όπως είναι γνωστό 9,22%). Το διαδικαστικό κομμάτι δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό, όμως εικάζουμε ότι το ποσό των εισφορών που παρακρατείται από τον εργοδότη για να αποδοθεί στον ΕΦΚΑ, θα μπορεί να το εκπέσει ο «μπλοκάκιας» μέσω κάποιας βεβαίωσης που προφανώς θα δίνεται από τον εργοδότη (σ.σ. τα εν λόγω θέματα θα μας απασχολήσουν για το έτος 2017, αφού για τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος του φορολογικού έτους 2016 δεν έχει αλλάξει κάτι).
► Ποιες ασφαλιστικές εισφορές δεν εκπίπτουν
Μετά και την έναρξη ισχύος του νέου ασφαλιστικού νόμου και τη γνωστοποίηση της βάσης υπολογισμού για την επιβολή εισφορών παρατηρούμε ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις αρκετοί ασφαλισμένοι αφενός, καλούνται να πληρώσουν υπέρογκες ασφαλιστικές εισφορές, αφετέρου, δεν έχουν το δικαίωμα να τις εκπέσουν από το ακαθάριστο εισόδημά τους.
Η διαφορετική φορολογική μεταχείριση στην έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών δεν έχει έρεισμα ούτε στη βούληση του νομοθέτη, η οποία υπενθυμίζουμε ότι είχε εκφραστεί μέσω της ομιλίας του τότε υπ. Οικονομικών κ. Γ. Μαυραγάννη κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου (μετέπειτα νόμου 4172/2013) στην επιτροπή οικονομικών υποθέσεων. Ειδικότερα, ο κ. Μαυραγάννης είχε αναφέρει τα ακόλουθα:«[…] Στην έννοια του άρθρου 22 θα πρέπει πλέον να καταλάβουμε ότι περιλαμβάνονται όλες οι ασφαλιστικές εισφορές, χωρίς διάκριση, περιλαμβανομένων και των εισφορών των μελών των εταιριών, διότι δεν υπάρχει πλέον κανένας περιορισμός […]». Σε άλλο σημείο είχε αναφέρει τα εξής: «[…] Εισάγονται ρυθμίσεις, όπως ο εξορθολογισμός της φορολογικής μεταχείρισης της έρευνας στον ιδιωτικό τομέα με την οποία στηρίζεται με υγιή και βιώσιμο τρόπο η αναπτυξιακή διαδικασία, ή η πλήρης αναγνώριση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, ως επαγγελματικές δαπάνες, γεγονός που αναμένεται να απελευθερώσει την επιχειρηματικότητα […]».
Από τις περιπτώσεις που παραθέσαμε ανωτέρω αυτές που οι φορολογούμενοι/ασφαλισμένοι δεν μπορούν να εκπέσουν τις εισφορές από το εισόδημά τους είναι οι εξής:
α) Μέλη Δ.Σ. Α.Ε. με συμμετοχή στο κεφάλαιο άνω του 3% οι οποίοι δεν λαμβάνουν αμοιβές διοικητικού συμβουλίου και τα οποία καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016. Η βάση επιβολής εισφορών σ’ αυτή την περίπτωση θυμίζουμε ότι είναι τα μερίσματα που τυχόν διανέμει η Α.Ε. προς τα μέλη Δ.Σ./μετόχους.
β) Διαχειριστές Ι.Κ.Ε. οι οποίοι δεν λαμβάνουν αμοιβές διαχείρισης και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016.
γ) Μέλη Ε.Π.Ε. τα οποία δεν λαμβάνουν άλλη αμοιβή, δεν έχουν άλλη επαγγελματική απασχόληση (ατομικό επάγγελμα) και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016. Η βάση επιβολής εισφορών σε αυτή την περίπτωση θυμίζουμε ότι είναι τα μερίσματα που τυχόν διανέμει η Ε.Π.Ε. στα μέλη της.
δ) Μέλη/διαχειριστές Ε.Π.Ε. τα οποία δεν λαμβάνουν άλλη αμοιβή, δεν έχουν άλλη επαγγελματική απασχόληση (ατομικό επάγγελμα) και καταβάλλουν εισφορές με βάση την παράγραφο 7 του άρθρου 39 ν.4387/2016. Η βάση επιβολής εισφορών σε αυτή την περίπτωση θυμίζουμε ότι είναι τα μερίσματα που τυχόν διανέμει η Ε.Π.Ε. στα μέλη/διαχειριστές της.
► Παραδείγματα
Η μη έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών στις ανωτέρω περιπτώσεις σε συνδυασμό με τις νέες διατάξεις για τον προσδιορισμό της βάσης υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών από 1.1.2018 και μετά (ν.4472/2017) οδηγούν ουσιαστικά σε δήμευση των εισοδημάτων (σ.σ. ειδικά από 1.1.2019 που δεν εφαρμόζεται η έκπτωση που εισήγαγε ο νόμος 4472/2017).
■ Παράδειγμα Α
Έστω ότι Ε.Π.Ε. με δύο μέλη (συμμετοχή στα μερίδια 50% έκαστος) κατά το έτος 2018 παρουσιάζει κέρδη 100.000 ευρώ. Από αυτά αντιστοιχούν κέρδη στον κάθε εταίρο 50.000 ευρώ (κτήση εισοδήματος για τους εταίρους το 2019).
Φόρος εισοδήματος νομικού προσώπου: 100.000 Χ 29% = 29.000
Φόρος διανομής: 71.000 (100.000 – 29.000) Χ 15% = 10.650
Υπόλοιπο στο κάθε μέλος: 71.000 / 2 = 35.500,00
Εισφορά αλληλεγγύης που αντιστοιχεί στα 35.500,00 = 1.033,50
Βάση για τον υπολογισμό εισφορών από 1.1.2020
Σημείωση : Οι καταβλητέες εισφορές του έτους 2018 (με την παραδοχή ότι έλαβαν το ίδιο ποσό μερισμάτων και το προηγούμενο έτος) για κάθε μέλος είναι: 35.500,00 Χ 26,95% = 9.567,25
Άρα για το έτος 2020 η βάση υπολογισμού (σ.σ. με την παραδοχή ότι τα μερίσματα είναι τα ίδια) θα έχει ως ακολούθως:
Το τελικό ποσό που απομένει σε κάθε μέλος είναι: [ 35.500,00 – 5.325,00 (φόρος διανομής) – 1.033,50 (εισφορά αλληλεγγύης) – 9.567.25 (ασφαλιστικές εισφορές) = 19.574,25. Συνεπώς, από τα 50.000,00 που αντιστοιχούν στα μέλη από τα κέρδη της Ε.Π.Ε. το ποσό που θα απομείνει στο κάθε μέλος είναι 16.996,50, ήτοι το 39% ενώ αντίστοιχα το υπόλοιπο 61% θα αποδοθεί στο Δημόσιο μέσω φόρων και ασφαλιστικών εισφορών.
Επαναλαμβάνουμε για μια ακόμη φορά, όπως και σε προηγούμενο άρθρο μας, ότι η φορολογική Διοίκηση πρέπει να πάρει άμεσα μία απόφαση και να δώσει λύση στις ανωτέρω στρεβλώσεις που δημιουργεί η διαφορετική φορολογική αντιμετώπιση της έκπτωσης των ασφαλιστικών εισφορών. Ενδεχομένως χρειάζεται να γίνει μια εκ νέου ερμηνεία των άρθρων 22 και 23 του Κ.Φ.Ε. (σ.σ. λαμβάνοντας υπόψη και τη βούληση του νομοθέτη που παρατίθεται ανωτέρω) και λαμβάνοντας επίσης υπόψη και τα νέα δεδομένα για τις ασφαλιστικές εισφορές βάσει του ν. 4387/2016.
