Με την ευκαιρία της ομιλίας του για την κατάσταση της Ένωσης το 2017, ο Πρόεδρος Γιούνκερ εξήγγειλε έναν νέο κώδικα δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής. Οι εκσυγχρονισμένοι κανόνες καθορίζουν νέα πρότυπα για τους κανόνες δεοντολογίας στην Ευρώπη. Η σημερινή εξαγγελία εντάσσεται στην εκστρατεία που διεξάγει ο πρόεδρος Γιούνκερ για μεγαλύτερη διαφάνεια από την αρχή της θητείας του και αποτελεί συνέχεια της πρόσφατης πρότασής του για επέκταση της «περιόδου αναμονής» από 18 μήνες, που είναι σήμερα, σε δύο χρόνια για τους πρώην επιτρόπους και σε τρία χρόνια για τον πρόεδρο της Επιτροπής.
Ο προτεινόμενος σήμερα εκσυγχρονισμός προχωρεί περισσότερο ορίζοντας σαφέστερους κανόνες και αυστηρότερα πρότυπα δεοντολογίας, ενώ παράλληλα καθιερώνει μεγαλύτερη διαφάνεια σε ορισμένους τομείς. Επίσης, θα δημιουργήσει μια ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας η οποία θα αντικαταστήσει τη σημερινή ad hoc επιτροπή δεοντολογίας. Η νέα επιτροπή θα είναι ισχυρότερη, ώστε να μπορεί να ασκεί αυστηρότερους ελέγχους και να παρέχει συμβουλές σχετικά με τα πρότυπα δεοντολογίας.
Πιο συγκεκριμένα, ο νέος κώδικας δεοντολογίας για τα μέλη της Επιτροπής επιφέρει τις παρακάτω βελτιώσεις:
Δραστηριότητες μετά τη λήξη της θητείας: όπως ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο του 2016 με επιστολή προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο νέος κώδικας δεοντολογίας επεκτείνει την περίοδο «αναμονής» από 18 μήνες, που είναι σήμερα, σε δύο χρόνια για τους πρώην επιτρόπους και σε τρία χρόνια για τον πρόεδρο της Επιτροπής. Κατά την περίοδο αναμονής, τα πρώην μέλη της Επιτροπής οφείλουν να ενημερώνουν την Επιτροπή προτού αναλάβουν νέα καθήκοντα. Επίσης, υπόκεινται σε περιορισμούς όσον αφορά ορισμένες δραστηριότητες, όπως η άσκηση πίεσης σε μέλη ή σε υπαλλήλους της Επιτροπής.
Πρόληψη των συγκρούσεων συμφερόντων: ο νέος κώδικας δεοντολογίας ορίζει, για πρώτη φορά, την έννοια της «σύγκρουσης συμφερόντων» και θέτει ως αρχή ότι οι επίτροποι οφείλουν να αποφεύγουν όχι μόνο καταστάσεις σύγκρουσης συμφερόντων, αλλά και καταστάσεις που ενδέχεται να εκληφθούν ως τέτοιες. Σε περίπτωση που πρώην επίτροποι προτίθενται να εργαστούν σε τομείς που σχετίζονται με το προηγούμενο χαρτοφυλάκιό τους, πρέπει να ζητείται πρώτα η γνώμη της ανεξάρτητης επιτροπής δεοντολογίας. Εφεξής, τόσο οι αποφάσεις της Επιτροπής όσο και οι γνωμοδοτήσεις της επιτροπής δεοντολογίας αναφορικά με τέτοιες αποφάσεις θα δημοσιοποιούνται.
Οικονομικά συμφέροντα: αυστηρότεροι κανόνες θα ισχύουν επίσης για τα οικονομικά συμφέροντα των επιτρόπων, οι οποίοι θα οφείλουν να δηλώνουν όλες τις επενδύσεις τους αξίας άνω των 10.000 ευρώ, ανεξάρτητα από το αν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων. Σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων εξ αιτίας συγκεκριμένων περιουσιακών στοιχείων που κατέχει ένας επίτροπος, ο πρόεδρος θα δύναται να απαιτήσει την εκχώρηση των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων ή την τοποθέτησή τους σε τυφλό καταπίστευμα (blind trust). Οι επίτροποι οφείλουν να επικαιροποιούν τις δηλώσεις τους στην αρχή κάθε έτους, όπως ισχύει και σήμερα.
Διαφάνεια και λογοδοσία: οι επίτροποι είναι οι σημαντικότεροι πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα κράτη μέλη και στον κόσμο και για τον λόγο αυτό ο πρόεδρος Γιούνκερ τους παροτρύνει να ταξιδεύουν τακτικά. Ωστόσο, οι μετακινήσεις τους πρέπει να γίνονται με τον πλέον οικονομικό τρόπο. Τα στοιχεία για τα έξοδα ταξιδίου κάθε επιτρόπου θα δημοσιεύονται κάθε δύο μήνες.
Επιβολή των κανόνων: για την εφαρμογή του κώδικα, οι επίτροποι θα βοηθούνται από μια νέα, ενισχυμένη ανεξάρτητη επιτροπή δεοντολογίας, η οποία θα μπορεί να δίνει συμβουλές για όλα τα θέματα δεοντολογίας και να προβαίνει σε συστάσεις σε σχέση με τον κώδικα. Σε περίπτωση παραβίασης του κώδικα η οποία δεν δικαιολογεί προσφυγή στο Δικαστήριο, η Επιτροπή δύναται να προβαίνει σε επίπληξη και να την δημοσιοποιεί. Πρόκειται για καινοτομία που εφαρμόστηκε πρόσφατα από την Επιτροπή Γιούνκερ και που θα ενσωματωθεί τώρα στους νέους κανόνες.
Επίσης, η πρόταση που διατύπωσε ο πρόεδρος Γιούνκερ τον Νοέμβριο, σύμφωνα με την οποία οι επίτροποι μπορούν να είναι υποψήφιοι στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου χωρίς να χρειάζεται να λάβουν άδεια απουσίας από τα καθήκοντά τους, θα συμπεριληφθεί στους νέους κανόνες.
Επόμενα βήματα:
Ο πρόεδρος Γιούνκερ βρίσκεται τώρα σε διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, βάσει της συμφωνίας πλαισίου μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής. Ο προτεινόμενος κώδικας δεοντολογίας θα τεθεί σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2018. Στη συνέχεια, θα εφαρμόζεται σε όλα τα σημερινά μέλη της Επιτροπής Γιούνκερ.
Για λόγους διαφάνειας και λογοδοσίας, η Επιτροπή θα δημοσιεύει ετήσιες εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του κώδικα δεοντολογίας.
