Κατώτερα των προσδοκιών ήταν τα αποτελέσματα από την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ στα βασικά είδη διατροφής, στην οποία προχώρησε η κυβέρνηση το 2015. Οπως προκύπτει από τη σχετική έκθεση της Κομισιόν, τα έσοδα που εισήλθαν στον κρατικό κορβανά ήταν τελικά σημαντικά λιγότερα σε σχέση με τον στόχο, κάτι που καταδεικνύει τη διόγκωση της φοροδιαφυγής. Συγκεκριμένα, η αύξηση των συντελεστών προσέφερε στον προϋπολογισμό μόλις 200 εκατ. ευρώ επιπλέον από 1 δισ. ευρώ που είχε υπολογίσει η κυβέρνηση.
Την ίδια χρονιά, εκτός από τη μετατόπιση των βασικών ειδών διατροφής και της εστίασης στον υψηλό συντελεστή (από το 13% στο 23%), καταργήθηκε σε μια σειρά από νησιά το ειδικό καθεστώς που προέβλεπε μειωμένους συντελεστές κατά 30%. Το έλλειμμα ΦΠΑ, δηλαδή η διαφορά μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων από τον ΦΠΑ, σύμφωνα με την έκθεση ανήλθε το 2015 στη χώρα μας στα 5,08 δισ. ευρώ από 4,3 δισ. που ήταν το 2014, ενώ συνολικά στην Ε.Ε. τα διαφυγόντα έσοδα προσεγγίζουν τα 152 δισ. ευρώ.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη τριάδα των χωρών με το μεγαλύτερο έλλειμμα ΦΠΑ, με τη Σλοβακία και τη Ρουμανία να βρίσκονται στις δύο πρώτες θέσεις στην Ε.Ε. Οπως επισημαίνεται στην έκθεση, ενώ η είσπραξη των εσόδων από τον ΦΠΑ στην Ελλάδα παρουσιάζει κάποιες ενδείξεις βελτίωσης, τα διαφυγόντα έσοδα παραμένουν σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα.
Προκειμένου να ενισχυθούν τα έσοδα τον Ιούλιο του 2015, αυξήθηκαν διάφοροι συντελεστές ΦΠΑ. Ο εξαιρετικά χαμηλός συντελεστής στέγασης αυξήθηκε στο επίπεδο του μειωμένου και τα ποσοστά συντελεστών για πολλά τρόφιμα, λιπάσματα και άλλα αγαθά αυξήθηκαν στο κανονικό επίπεδο, δηλαδή στο 23%. Επίσης, σε πέντε νησιά καταργήθηκε το ειδικό καθεστώς, δηλαδή οι μειωμένοι κατά 30% συντελεστές που ίσχυαν. Αυτοί οι δύο αντικρουόμενοι παράγοντες είχαν ως αποτέλεσμα πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση ύψους 1 δισ. ευρώ. Ωστόσο, τα πραγματικά έσοδα αυξήθηκαν μόνο κατά 200 εκατ. ευρώ.
Τα μικρότερα ελλείμματα παρατηρήθηκαν στην Ισπανία (3,5%) και την Κροατία (3,9%). Σε απόλυτους όρους, το υψηλότερο έλλειμμα ΦΠΑ, ύψους 35 δισ. ευρώ, σημειώθηκε στην Ιταλία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το έλλειμμα ΦΠΑ μειώθηκε στα περισσότερα κράτη-μέλη, με τη μεγαλύτερη βελτίωση στη Μάλτα, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Επτά κράτη-μέλη σημείωσαν μικρές αυξήσεις: το Βέλγιο, η Δανία, η Ιρλανδία, η Ελλάδα, το Λουξεμβούργο, η Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
«Τα κράτη-μέλη δεν θα έπρεπε να επιτρέπουν τέτοιες σοβαρές απώλειες εσόδων από τον ΦΠΑ. Ενώ η Επιτροπή υποστηρίζει τις προσπάθειες για τη βελτίωση της είσπραξης σε όλη την Ε.Ε., οι ισχύοντες κανόνες περί ΦΠΑ χρονολογούνται από το 1993 και είναι πλέον παρωχημένοι», δήλωσε σχετικά ο επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, Πιερ Μοσκοβισί, προσθέτοντας ότι σύντομα η Επιτροπή θα προτείνει την αναθεώρηση των κανόνων που διέπουν τον ΦΠΑ επί των διασυνοριακών πωλήσεων, κάτι που θα οδηγήσει στη μείωση της διασυνοριακής απάτης στον τομέα του ΦΠΑ κατά 80% και στην επιστροφή στα ταμεία των κρατών-μελών των τόσο αναγκαίων χρημάτων.
Μπούμερανγκ η υπερφορολόγηση
Παρά τις συνεχείς αυξήσεις των συντελεστών ΦΠΑ, τα έσοδα από την εν λόγω πηγή βαίνουν μειούμενα από το 2011 μέχρι και σήμερα. Το 2011 τα έσοδα από τον ΦΠΑ είχαν διαμορφωθεί στα 15 δισ. ευρώ. Από το έτος αυτό και μετά παρατηρείται μείωση των εσόδων για να περιοριστούν το 2015 στα 12,88 δισ., δηλαδή μειωμένα κατά 2,1 δισ. ευρώ συγκριτικά με το 2011. Ωστόσο, τα χρόνια που πέρασαν οι συντελεστές ΦΠΑ αυξάνονταν χωρίς όμως τα επιθυμητά αποτελέσματα για τα ταμεία του Δημοσίου, κάτι που οφείλεται κυρίως στην έξαρση της φοροδιαφυγής. Η ίδια εικόνα καταγράφεται και σήμερα. Η μεγάλη τουριστική κίνηση δεν φαίνεται, προς το παρόν, να συμβάλλει ουσιαστικά στην αύξηση των εσόδων του ΦΠΑ, καθώς και η αναπροσαρμογή κατά μία ποσοστιαία μονάδα του συντελεστή ΦΠΑ (από το 23% στο 24%).
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, στο διάστημα Ιανουαρίου – Αυγούστου τα έσοδα από τον ΦΠΑ παρουσιάζουν υπέρβαση έναντι του στόχου ύψους 226 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, ο ΦΠΑ το διάστημα αυτό στηρίχθηκε σε έκτακτα έσοδα και συγκεκριμένα στις πρόσθετες εισπράξεις από την παραχώρηση των περιφερειακών αεροδρομίων, οι οποίες ανήλθαν στα 296 εκατ. ευρώ (εισπράξεις που δεν συμπεριλαμβάνονται στις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής). Επίσης, στηρίχθηκε στους εισπραχθέντες φόρους παρελθόντων ετών, οι οποίοι εμφανίζονται ενισχυμένοι κατά 135 εκατ. ευρώ σε σχέση με τις προβλέψεις. Εάν δεν υπήρχαν οι δύο αυτές έκτακτες πηγές, τα έσοδα του ΦΠΑ θα ήταν μειωμένα κατά 205 εκατ. ευρώ.
