Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών υπενθύμισε ότι η επικοινωνία βάσει του άρθρου 1520 ΑΚ συνιστά όχι μόνο δικαίωμα, αλλά και ουσιαστική υποχρέωση του γονέα ευρύτερης επικοινωνίας με το ανήλικο τέκνο.
Με την απόφαση υπ’ αριθμ. 437/2025, το Μονομελές Εφετείο Αθηνών ήρθε να ενισχύσει τη νομολογιακή τάση που στηρίζει την ουσιαστική παρουσία και των δύο γονέων στη ζωή του παιδιού, εφαρμόζοντας τις κατευθύνσεις του ν. 4800/2021, ο οποίος καθιέρωσε ως τεκμήριο την επικοινωνία του γονέα που δεν διαμένει με το τέκνο στο 1/3 του συνολικού χρόνου. Το δικαστήριο έκανε δεκτή την έφεση του πατέρα κατά της πρωτόδικης απόφασης και προχώρησε σε νέα, σταδιακή ρύθμιση επικοινωνίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες της υπόθεσης και το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.
Το χρονικό της νομικής διαμάχης των γονέων
Το παιδί γεννήθηκε το 2019, εκτός γάμου, και αναγνωρίστηκε εκουσίως από τον πατέρα του με συμβολαιογραφική πράξη. Εντούτοις, οι γονείς δεν είχαν ποτέ συμβιώσει, ενώ σύντομα μετά τη γέννηση του παιδιού οι δρόμοι τους χώρισαν οριστικά: ο πατέρας εγκαταστάθηκε στον Βόλο και εργαζόταν στη Θεσσαλονίκη, ενώ η μητέρα μετακόμισε στην Αθήνα μαζί με το παιδί.
Τον Σεπτέμβριο του 2020, οι δύο γονείς υπέγραψαν ιδιωτικό συμφωνητικό, με το οποίο ρύθμιζαν την επικοινωνία του πατέρα με το παιδί σταδιακά – αρχικά μέσω ολιγόωρων συναντήσεων, με πρόβλεψη για διανυκτερεύσεις σε μεταγενέστερο στάδιο. Ωστόσο, η συμφωνία αυτή έμεινε στα χαρτιά.
Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του πατέρα, η επικοινωνία με το παιδί παρεμποδιζόταν συστηματικά από τη μητέρα, η οποία προέβαλλε γενικές και αόριστες δικαιολογίες για την συμπεριφόρα του και συχνά ματαίωνε τις προγραμματισμένες συναντήσεις.
Από την πλευρά της, η μητέρα παρουσίασε το προφίλ ενός προβληματικού πατέρα, κάνοντας λόγο για ζητήματα επιθετικής συμπεριφοράς και εξάρτησης από το αλκοόλ, χωρίς ωστόσο να προσκομίσει οποιοδήποτε αποδεικτικό στοιχείο. Ωστόσο, δεν προσκόμισε κανένα αποδεικτικό στοιχείο προς στήριξη των ισχυρισμών της. Αντίθετα, όπως επισήμανε το Δικαστήριο, η ίδια είχε προηγουμένως συναινέσει σε διανυκτερεύσεις και παραμονή του τέκνου στον πατέρα, βάσει του αρχικού ιδιωτικού συμφωνητικού.
Προτεραιότητα η ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού – Τι αποφάνθηκε το δικαστήριο
Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών, αφού εξαφάνισε την πρωτόδικη απόφαση ως προς τη ρύθμιση της επικοινωνίας, με το σκεπτικό οτι δεν εξυπηρετούσε το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, προχώρησε σε νέα ουσιαστική κρίση, δίνοντας έμφαση στη σημασία της επικοινωνίας ως βασικού παράγοντα για την ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Διαπίστωσε ότι η επικοινωνία με τον πατέρα είχε συστηματικά παρεμποδιστεί από τη μητέρα, η οποία πρόβαλε αόριστους και αναπόδεικτους ισχυρισμούς, χωρίς να έχει προχωρήσει σε καμία νομική ενέργεια (π.χ. έγκληση). Αντίθετα, είχε προηγουμένως συναινέσει σε διανυκτερεύσεις, γεγονός που αποδυνάμωνε τη θέση της.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι ο πατέρας είχε επιδείξει σταθερή και τεκμηριωμένη προσπάθεια να διατηρήσει επαφή με το παιδί, παρά την απόσταση, τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις και την έλλειψη συνεργασίας από τη μητέρα. Η επικοινωνία, όμως, είχε παραμείνει αποσπασματική, χωρίς να διαμορφωθεί σταθερός ψυχικός δεσμός, όπως απαιτείται για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, το Δικαστήριο προχώρησε σε νέα, σταδιακή ρύθμιση της επικοινωνίας, ξεκινώντας με συναντήσεις χωρίς διανυκτέρευση και προβλέποντας σταδιακή διεύρυνση του χρόνου επαφής, ώστε να περιλαμβάνει εναλλασσόμενα Σαββατοκύριακα, σχολικές διακοπές, εορτές, αλλά και καθημερινή επικοινωνία με βιντεοκλήσεις.
Αξιοσημείωτο είναι ότι το Δικαστήριο δεν περιορίστηκε στη ρύθμιση της επικοινωνίας, αλλά προχώρησε και στην επιβολή απειλής χρηματικής ποινής 500 ευρώ και προσωπικής κράτησης ενός μηνός για κάθε παράβαση εκ μέρους της μητέρας, σε περίπτωση άρνησης ή υπονόμευσης της επικοινωνίας. Επισήμανε, μάλιστα, ότι επίμονη παρεμπόδιση θα μπορούσε να αποτελέσει λόγο για αφαίρεση της επιμέλειας, ως μορφή κακής άσκησης της γονικής μέριμνας.
Η επικοινωνία ως υποχρέωση: Η ερμηνεία του άρθρου 1520 ΑΚ μετά τον ν. 4800/2021
Η απόφαση 437/2025 αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα ερμηνευτικής εφαρμογής του άρθρου 1520 ΑΚ, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 13 του ν. 4800/2021, ο οποίος εισήγαγε μαχητό τεκμήριο επικοινωνίας στο 1/3 του συνολικού χρόνου για τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο.
Το τεκμήριο αυτό δεν είναι απόλυτο και μπορεί να αποκλίνει σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ειδικότερα, είναι δυνατόν να καθοριστεί μικρότερος ή μεγαλύτερος χρόνος επικοινωνίας:
- όταν το ζητεί ο ίδιος ο γονέας,
- όταν το επιβάλλει το συμφέρον του τέκνου, ή
- όταν υφίστανται αντικειμενικές δυσχέρειες, όπως η απόσταση, η κατάσταση υγείας ή οι σχολικές υποχρεώσεις.
Σημαντική πτυχή του νέου νομικού πλαισίου είναι ότι ο νομοθέτης δεν αντιμετωπίζει την επικοινωνία μόνο ως δικαίωμα, αλλά και ως υποχρέωση. Πρόκειται για ρύθμιση με λειτουργικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι η ενεργή παρουσία και επαφή του γονέα με το τέκνο είναι κρίσιμη για τη διατήρηση του γονικού δεσμού και την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη. Η αδικαιολόγητη αποχή ή αμέλεια εκ μέρους του δικαιούχου γονέα μπορεί να συνιστά κακή άσκηση γονικής μέριμνας, ιδίως όταν αυτή επαναλαμβάνεται ή ισοδυναμεί με εγκατάλειψη της σχέσης.
Με την ίδια λογική, ο νόμος προβλέπει ότι και ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο φέρει ειδική υποχρέωση διευκόλυνσης της επικοινωνίας.
Δεν αρκεί, δηλαδή, να μην παρεμποδίζει την επικοινωνία αλλά απαιτείται ενεργή προσπάθεια για την επίτευξη της καλής συνεργασίας, του καθορισμού των πρακτικών λεπτομερειών και της ενισχύσης θετικών συναισθημάτων του παιδιού προς τον άλλο γονέα. Όπως επισημαίνεται και στην επίμαχη απόφαση:
«Η υποχρέωση αυτή νοείται ως η εμφύσηση στο παιδί καλών αισθημάτων για τον άλλο γονέα και η καλή συνεργασία προκειμένου να καθοριστούν οι πρακτικές λεπτομέρειες της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας».
Η συστηματική παραβίαση αυτής της υποχρέωσης μπορεί να ενεργοποιήσει σειρά κυρώσεων: από χρηματική ποινή και προσωπική κράτηση (σύμφωνα με το άρθρο 947 ΚΠολΔ), έως και αφαίρεση της επιμέλειας (άρθρο 1532 ΑΚ), εφόσον διαπιστωθεί κακή άσκηση της γονικής μέριμνας.
Δείτε την απόφαση στην Qualex: ΜΕφΑθ 437/2025
